(CATP) Bản án số 1753/2023/HC-ST ngày 15/9/2023 của Tòa án Nhân dân TPHCM đã làm rõ việc UBND huyện Bình Chánh cấp quyền sử dụng khu đất 4425,2m2 thửa số 547, tờ bản đồ số 57, xã Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) trong khi chưa giải quyết tranh chấp là sai pháp luật. Sau đó, ngày 29/9/2023, Viện Kiểm sát Nhân dân TPHCM đã ký Quyết định kháng nghị.
Giải quyết khiếu nại bằng công văn
Hồ sơ được TAND TPHCM yêu cầu UBND huyện Bình Chánh và các đương sự cung cấp cho thấy, khu đất được gia đình bà Nguyễn Thị Bận (SN 1945, ngụ tại ấp 3, xã Vĩnh Lộc B) đã canh tác nông nghiệp trước năm 1975. Sau đó, khi Nhà nước thực hiện chủ trương hợp tác hóa thì gia đình bà Bận đưa vào Tập đoàn 14 (sau đổi tên là Hợp tác xã Tiền Phong). Đến năm 1990, Hợp tác xã Tiền Phong giải thể thì gia đình bà Bận được nhận lại đất, tiếp tục canh tác. Từ năm 2000 trở đi, do đất bị nhiễm phèn nên gia đình chỉ thu lợi từ cây bình bát, dừa nước.
Năm 2002, gia đình bà Bận đi kê khai đăng ký để cấp quyền sử dụng đất (QSDĐ) thì phát sinh tranh chấp với ông Nguyễn Văn Sồ (SN 1965) và vợ ông Sồ là bà Nguyễn Thị Tư (SN 1964, cùng ngụ tại ấp 3, xã Vĩnh Lộc B). Nhận thấy vợ chồng ông Sồ không chứng minh được nguồn gốc đất, không trực tiếp canh tác đất, nên bà Bận làm đơn khiếu nại về vụ việc này. Ngày 17/11/2005, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Lộc B tổ chức buổi hòa giải và lập biên bản đề nghị các bên giữ nguyên hiện trạng khu đất để chờ kết quả giải quyết của UBND huyện Bình Chánh.
Ngày 28/11/2006, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Bình Chánh đã có Công văn số 4586/UB-TNMT, trả lời bà Bận: "vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND huyện Bình Chánh, đồng thời đề nghị giữ nguyên hiện trạng khu đất cho đến khi được giải quyết đúng quy định pháp luật". Vào năm 2010, khi biết được vợ chồng ông Sồ đang làm thủ tục cấp QSDĐ thì bà Bận tiếp tục có đơn gửi UBND huyện Bình Cánh ngăn chặn, đồng thời gửi đơn khởi kiện đến TAND huyện Bình Chánh.
Ngày 01/7/2010, TAND huyện Bình Chánh có quyết định (QĐ) thụ lý vụ án, nhưng đến ngày 25/02/2011, TAND huyện này đã có QĐ số 20/2011/QĐĐC-DSST "đình chỉ giải quyết vụ án", với lý do khu đất mà bà Bận khởi kiện chưa được cấp GCN QSDĐ và không có các loại giấy tờ theo quy định tại Điều 50 Luật Đất đai 2003.
Hơn 80 tuổi, bà Bận vẫn chờ đợi sự việc được TAND Cấp cao xem xét
Ngày 21/3/2011, bà Bận tiếp tục làm đơn khiếu nại gửi UBND huyện Bình Chánh đề nghị giải quyết vụ việc. Sau khi xem xét các chứng cứ, UBND huyện Bình Chánh không ban hành QĐ giải quyết khiếu nại, mà ban hành Công văn số 1309/2011, trả lời đơn khiếu nại của bà Bận theo hướng "đề nghị bà Bận nộp đơn tranh chấp tại UBND xã Vĩnh Lộc B".
Trong khi sự việc chưa được giải quyết thì ngày 12/11/2016, UBND huyện Bình Chánh lại cấp GCN QSDĐ số CH009085 cho vợ chồng ông Sồ đối với khu đất mà bà Bận đang tranh chấp. Thông tin trên "sổ đỏ” thể hiện có quyền sử dụng 4.425,2m2 đất, thuộc thửa số 547, tờ bản đồ số 57, xã Vĩnh Lộc B.
Bà Bận đã liên hệ các cơ quan chức năng và phát hiện, đơn xin cấp QSDĐ của vợ chồng ông Sồ chưa đúng pháp luật. Lý do là ngày 04/7/2014, TAND huyện Bình Chánh đã có QĐ số 04 tuyên bố "ông Sồ là người mất năng lực hành vi dân sự", nhưng trong đơn xin cấp ngày 10/5/2015 vẫn có họ tên và điểm chỉ của ông Sồ là người viết đơn.
Bản án bị kháng nghị
Bà Bận đã làm đơn khởi kiện gửi TAND TPHCM, yêu cầu hủy GCN QSDĐ số CH009085 cấp cho vợ chồng ông Sồ, cùng cập nhật biến động chuyển nhượng cho ông Huỳnh Văn Nhớ. Trong các ngày 09/8/2023, 05/9/2023 và 15/9/2023, TAND TPHCM đã xét xử vụ án và tuyên xử chấp thuận yêu cầu khởi kiện của bà Bận về việc hủy GCN QSDĐ số CH009085. Căn cứ pháp lý để Tòa tuyên xử là nội dung tài liệu có trong hồ sơ vụ án được thẩm tra tại phiên tòa, cùng kết quả tranh tụng cho thấy, bà Bận đã gửi đơn tranh chấp liên tục đối với vợ chồng ông Sồ. Đây là trường hợp đất có tranh chấp và hồ sơ xin cấp GCN QSDĐ không hợp lệ nên việc UBND huyện Bình Chánh cấp là không đúng quy định pháp luật.
Sự việc đã được TAND TPHCM xét xử một cách công tâm và ngày 15/9/2023, bản án số 1753/2023/HC-ST được phát hành. Bất ngờ vào ngày 29/9/2023, VKSND TPHCM có QĐ số 7786 kháng nghị toàn bộ Bản án số 1753/2023, đề nghị TAND Cấp cao tại TPHCM xét xử phúc thẩm.
Một trong nhiều lý do được viện dẫn trong QĐ số 7786 là từ thời điểm UBND huyện Bình Chánh ban hành Công văn số 1309/2011 đến ngày 15/11/2015 (là ngày UBND huyện Bình Chánh cấp GCN QSDĐ số CH009085), thì bà Bận không có đơn khiếu nại, không tiếp tục thực hiện việc tranh chấp. Việc khiếu nại của bà Bận đã hết thời hiệu giải quyết theo Điều 36 Luật Khiếu nại, Tố cáo năm 1998.
Nhận định về điều này, ông Võ Văn Đồng - nguyên Cục trưởng Cục Giải quyết khiếu nại và thanh tra khu vực 3 (Thanh tra Chính phủ), cho rằng: Điều 37 Luật Khiếu nại, Tố cáo năm 1998 quy định rõ: "Người giải quyết khiếu nại lần đầu phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản và phải gửi quyết định này cho người khiếu nại, người có quyền, lợi ích liên quan; khi cần thiết thì công bố công khai quyết định giải quyết khiếu nại đối với người khiếu nại và người bị khiếu nại".
Trong trường hợp này, đơn khiếu nại của bà Bận gửi ngày 23/11/2011 cho UBND huyện Bình Chánh phải được Chủ tịch UBND huyện Bình Chánh ban hành quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu theo hướng công nhận khiếu nại của bà Bận có cơ sở, hoặc bác đơn khiếu nại của bà Bận, để bà Bận có quyền khiếu nại đến Chủ tịch UBND TPHCM. Việc UBND huyện Bình Chánh ban hành Công văn số 1309/UBND ngày 06/9/2011 để giải quyết đơn là không tuân thủ đúng quy định, dẫn đến sự việc không được giải quyết dứt điểm tại cấp cơ sở.