Được quy kết "cấp sai", trở thành… "bị hại"
Trong số 21 người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan được tòa triệu tập, vắng mặt đến 2/3 nhưng Hội đồng xét xử (HĐXX) vẫn cho phiên tòa tiếp diễn. Sau phần khai mạc, Kiểm sát viên (KSV) Nguyễn Phương Nam - đại diện Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) TP.Tuy Hòa, đọc bản cáo trạng (cũng do ông Nam ký với vai trò Phó Viện trưởng Viện KSND TP.Tuy Hòa), được tóm tắt như sau: Lô đất 193,4m2 thuộc thửa 36, tờ bản đồ 57, P. Phú Đông do bà Trần Thị Thảo lấn chiếm, sử dụng. Năm 2000, bà Thảo bán giấy tay lô đất cho vợ chồng ông Nguyễn Thái Lân. Ông Lân xây 2 căn nhà trên thửa đất. Ngày 22-7-2012, ông Lân bán giấy tay nhà đất trên cho ông Trần Ngọc Hiếu giá 280 triệu đồng.
Tháng 5-2015, ông Hiếu làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất 36 (gọi tắt "GCN"). Do "nể nang" bà Võ Đặng Kiều Hưng (chị dâu ông Hiếu, làm việc tại P.Phú Đông) nên hai ông Dũng, Thuật - đều là cán bộ địa chính P.Phú Đông, đã hướng dẫn ông Hiếu, muốn cấp GCN phải thỏa thuận ông Lân đứng ra làm thủ tục, sau đó chuyển nhượng lại cho ông Hiếu.
Ông Hiếu nộp hồ sơ theo hướng dẫn. Hội đồng Đăng ký quyền sử dụng đất (ĐKQSDĐ) P.Phú Đông (ông Dũng là thành viên) họp xét hồ sơ xin cấp GCN đứng tên ông Lân, kết luận "đủ điều kiện". Hồ sơ được chuyển đến Chi nhánh Văn phòng ĐKQSDĐ TP.Tuy Hòa thẩm định, qua Chi cục thuế tính thuế (nộp 100% tiền sử dụng đất), rồi đưa về Phòng Tài nguyên và Môi trường (TNMT) lập tờ trình. Được UBND TP.Tuy Hòa cấp GCN số CD577588 ngày 05-4-2016, vợ chồng ông Lân đã ký hợp đồng công chứng chuyển nhượng thửa đất 36 cho ông Hiếu 3 ngày sau đó.
Quang cảnh phiên xét xử sơ thẩm của TAND TP.Tuy Hòa
Cáo trạng quy kết: GCN số CD577588 cấp cho ông Lân không đúng đối tượng. Hai ông Dũng - Thuật vì động cơ "nể nang" và vì lợi ích không chính đáng của một số người, đã làm trái công vụ, đề nghị cơ quan có thẩm quyền cấp GCN cho vợ chồng ông Lân trái quy định pháp luật, gây thiệt hại cho UBND TP.Tuy Hòa 253,51 triệu đồng.
Cách tính thiệt hại như sau: Thửa đất 36 có giá trị 336,516 triệu đồng; ông Lân đã nộp 83,006 triệu (gồm tiền sử dụng đất và các khoản phí) được xem là "chi phí hợp lý” nên được "cấn trừ", cho ra 253,51 triệu đồng là số tiền thiệt hại. Rồi KSV Nam đề nghị tòa buộc 2 bị cáo cùng 7 cán bộ liên quan (bị khởi tố về tội "thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" nhưng đã được đình chỉ điều tra - Chuyên đề Công an TPHCM đã có bài phản ánh), liên đới bồi thường cho "bị hại" là UBND TP.Tuy Hòa số tiền 253,51 triệu đồng. Trong khi đó, đại diện UBND TP.Tuy Hòa không xác định được việc cấp GCN đúng hay sai nên không biết có bị thiệt hại hay không.
Theo dõi vụ án, luật sư Trần Hải Đức - Đoàn Luật sư TPHCM nêu quan điểm: HĐXX nhận định hành vi của các bị cáo chỉ gây "thiệt hại uy tín" cho UBND TP.Tuy Hòa", nhưng kết án tù về tội "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo Điều 356 BLHS là không phù hợp quy định pháp luật. Bởi tội phạm theo quy định tại điều luật này là tội phạm cấu thành về vật chất, mang tính "định lượng", chỉ hoàn thành khi có hậu quả xảy ra. Qua đây, cho thấy bản án sơ thẩm của TAND TP.Tuy Hòa có dấu hiệu oan sai. Chắc chắn vụ án sẽ được cấp tòa phúc thẩm xem xét lại toàn diện, có phán quyết công tâm, khách quan, tránh gây oan sai nhằm bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật.
Để quy kết hành vi của 2 bị cáo và những đơn vị, cá nhân liên quan đến việc cấp GCN số CD577588, KSV Nam dựa vào "Kết luận giám định tư pháp" (KLGĐTP) ngày 29-3-2019 của Chi cục Quản lý đất đai tỉnh Phú Yên và "Kết luận định giá tài sản" ngày 30-10-2019 của Hội đồng định giá tài sản theo vụ việc của TP.Tuy Hòa. KSV Nam đồng tình với kết luận của Chi cục Quản lý đất đai "thửa đất 36 không được cấp GCN cho ai khác" (?!).
Tranh luận nảy lửa
Tại phiên tòa, Dũng - Thuật liên tục kêu oan, trước sau đều cho rằng việc tham mưu cấp GCN cho vợ chồng ông Lân là đúng đối tượng, tuân thủ quy định pháp luật. Hồ sơ tuy có một số sai sót nhưng chỉ mang tính hành chính, không có tiêu cực, không làm sai lệch hay thay đổi bản chất của việc cấp GCN.
Trả lời HĐXX, ông Lê Vĩnh Thành - nguyên Phó Chủ tịch UBND TP.Tuy Hòa khẳng định, việc cấp GCN số CD577588 đúng đối tượng, đúng trình tự, thủ tục theo quy định pháp luật. Các ông Võ Công Toàn - nguyên Phó phòng TNMT TP.Tuy Hòa, Trần Mạnh Thủ - Phó giám đốc Chi nhánh Văn phòng ĐKQSDĐ cùng nhiều cán bộ được tòa triệu tập, đều xác định việc cấp GCN số CD577588 đúng đối tượng, tuân thủ quy định pháp luật nên không gây thiệt hại.
Đơn kháng cáo Biện Khắc Dũng và Đinh Khắc Thuật
Cựu Phó Chủ tịch Thành cho rằng KLGĐTP của Chi cục Quản lý đất đai không đúng bởi chủ sử dụng đất là vợ chồng ông Lân thể hiện rất rõ trong hồ sơ. Đồng quan điểm, ông Toàn chứng minh KLGĐTP sai cả hình thức lẫn nội dung nhưng VKS lại lấy làm căn cứ để buộc tội các bị cáo là không có cơ sở. VKS xác định thửa đất 36 trị giá 336,516 triệu đồng, rồi lấy làm căn cứ để tính thiệt hại lại càng sai hơn. Số tiền 336,516 triệu đồng là kết quả định giá tài sản, không phải là kết luận về thiệt hại. Ông Toàn nhấn mạnh: Thửa đất 36 không phải đất công mà là đất của người dân sử dụng ổn định, đủ điều kiện để cấp GCN. Quá trình cấp, nếu có sai sót thì thu hồi, cấp lại, hoàn toàn không gây thiệt hại như VKS cáo buộc.
Nhóm 3 luật sư bào chữa cho 2 bị cáo đưa ra ít nhất 8 luận cứ, chứng minh việc cấp GCN thửa đất 36 đúng quy định pháp luật. Do cấp đúng nên ngày 17-8-2022, UBND TP.Tuy Hòa có văn bản gửi Cơ quan tố tụng và Thành ủy TP.Tuy Hòa khẳng định "không có cơ sở để thu hồi GCN số CD577588". Các luật sư cho rằng, việc cấp GCN chỉ là thủ tục hành chính đơn thuần, nhưng đã bị "hình sự hóa".
Nhiều vấn đề được bị cáo, người liên quan và các luật sư nêu ra tại phiên toà chưa được tranh luận, làm rõ thì KSV Nam giữ nguyên quan điểm truy tố. Đồng thời, KSV cáo buộc 2 bị cáo "chối tội", không thành khẩn nên đề nghị mức án đối với ông Dũng từ 5 năm 6 tháng đến 6 năm tù và ông Thuật 5 năm đến 5 năm 6 tháng tù theo khoản 2, Điều 356 BLHS.
Căn cứ kết tội chưa thật sự rõ ràng
Trong khi hàng loạt vấn đề nổi cộm của vụ án vẫn còn bỏ ngỏ thì HĐXX do thẩm phán Nguyễn Thị Khánh Thoa ngồi ghế chủ tọa, tuyên phạt bị cáo Dũng 2 năm tù; bị cáo Thuật 1 năm 6 tháng tù, theo khoản 1 Điều 356 BLHS. HĐXX không xem xét trách nhiệm bồi thường dân sự đối với 2 bị cáo.
HĐXX nhận định: Các bị cáo đã hợp thức hóa thủ tục hồ sơ, dẫn đến UBND TP.Tuy Hòa cấp GCN thửa đất 36 cho ông Lân không đúng quy định. Các bị cáo đã làm trái công vụ, gây thiệt hại về uy tín cho UBND TP.Tuy Hòa, đủ yếu tố cấu thành tội "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ” theo khoản 1 Điều 356 BLHS. Bị cáo Thuật thành khẩn khai báo nên được áp dụng tình tiết giảm nhẹ.
Đối với 7 cán bộ bị VKS cáo buộc "liên đới", HĐXX xác định: Những người này không biết ông Lân chuyển nhượng thửa đất 36 cho ông Hiếu trước khi đề nghị cấp GCN nên không phải là đồng phạm của các bị cáo.
Nhóm luật sư bào chữa rất bất ngờ trước bản án đã tuyên. Theo các luật sư, hai ông Dũng - Thuật bị VKS cáo buộc gây thiệt hại 253,51 triệu đồng, nên đề nghị mức án từ 5 - 6 năm tù theo khoản 2 Điều 356 BLHS. Tại tòa, 2 bị cáo liên tục kêu oan, VKS quy kết thêm hành vi "chối tội".
Trái ngược với VKS, HĐXX xác định hai ông Dũng - Thuật không gây thiệt hại 253,51 triệu đồng, mà chỉ gây "thiệt hại uy tín" cho UBND TP.Tuy Hòa nên tuyên xử 2 bị cáo theo khoản 1 Điều 356 BLHS, cộng thêm sự "thành khẩn" của bị cáo Thuật (?!). Rõ ràng, chính HĐXX xác định 2 bị cáo chỉ gây "thiệt hại uy tín" cho "bị hại", như vậy thì làm sao đủ căn cứ để kết tội "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ”? Ngay khi bản án đã tuyên, hai bị cáo và một số người liên quan đã có đơn kháng cáo lên tòa phúc thẩm...