Báo cáo cụ thể về nội dung trên, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, qua thảo luận, nhiều ý kiến tán thành với việc không quy định điều kiện riêng về đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc trung ương.
Có ý kiến tán thành nhưng đề nghị cần có lộ trình cụ thể cho việc thực hiện tại Hà Nội và TPHCM để bảo đảm sự đáp ứng của cơ sở hạ tầng, các dịch vụ thiết yếu tại đô thị lớn. Ý kiến khác đề nghị vẫn cần duy trì điều kiện riêng về đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc trung ương như Luật hiện hành.
Chủ nhiệm UBPL Quốc hội Hoàng Thanh Tùng
Nêu quan điểm của UBTVQH, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, qua thảo luận, UBTVQH nhất trí với đề nghị của Chính phủ và kiến nghị của các cơ quan trực tiếp đăng ký, quản lý cư trú ở các thành phố trực thuộc trung ương đã được khảo sát về việc không nên quy định điều kiện đăng ký thường trú áp dụng riêng đối với thành phố trực thuộc trung ương như Luật hiện hành.
Lý do là việc đặt ra các điều kiện riêng này sẽ làm hạn chế quyền tự do cư trú của công dân, tác động đến quyền, lợi ích hợp pháp của một bộ phận công dân đang sinh sống, làm việc tại các thành phố lớn nhưng không đủ điều kiện đăng ký thường trú.
Đồng thời, theo ông Tùng, việc thực hiện quy định nói trên của Luật Cư trú thời gian qua cho thấy chính sách này cũng chưa thực sự hiệu quả vì chỉ hạn chế được số lượng người đăng ký thường trú chứ không hạn chế được việc người dân chuyển đến lao động, học tập, sinh sống thực tế tại các đô thị lớn (do đây là nơi có cơ hội tìm kiếm việc làm, thu nhập tốt hơn).
“Việc nới lỏng điều kiện về đăng ký thường trú tại các thành phố trực thuộc trung ương có thể dẫn đến hệ quả trước mắt là số người đăng ký thường trú tại khu vực nội đô sẽ tăng lên so với giai đoạn trước đó nhưng phần lớn số tăng thêm này là do những người đang đăng ký tạm trú hoặc chưa đăng ký nhưng đã thực tế cư trú tại nội đô chuyển sang diện đăng ký thường trú. Về lâu dài, số dân tăng cơ học hằng năm tại các thành phố trực thuộc trung ương nhiều hay ít chủ yếu vẫn phụ thuộc vào các yếu tố như cơ hội việc làm, thu nhập, về điều kiện sống, học tập, làm việc tại các đô thị này” – ông Tùng phân tích.
Toàn cảnh phiên họp
Riêng về quy định điều kiện đăng ký thường trú áp dụng chung cho tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, UBTVQH khẳng định, qua nghiên cứu, khảo sát thực tế cho thấy, không chỉ ở các quận nội đô, mà ở một số tỉnh và một số huyện thuộc thành phố trực thuộc trung ương cũng đang có áp lực gia tăng dân số cơ học rất lớn. Số người đăng ký tạm trú tăng nhanh, thậm chí nhiều hơn số người đăng ký thường trú và tập trung ở nhóm đối tượng có chỗ ở hợp pháp là nhà do thuê, mượn, ở nhờ.
Vì lẽ này, để bảo đảm điều kiện sống cần thiết cho người dân, phù hợp với yêu cầu và tình hình thực tiễn của từng địa phương và giảm áp lực cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội trên địa bàn, đa số ý kiến trong UBTVQH cho rằng việc giao HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định điều kiện về diện tích nhà ở tối thiểu đối với người đăng ký thường trú tại chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ là cần thiết.
Tiếp thu ý kiến của ĐBQH, để bảo đảm quyền cư trú của người dân giữa các địa phương, tránh sự tùy nghi trong quá trình triển khai thực hiện, dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về mức diện tích bình quân về chỗ ở như Chính phủ trình thành diện tích nhà ở tối thiểu làm điều kiện để đăng ký thường trú trong các trường hợp này sẽ do HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định nhưng không thấp hơn 08m2 sàn/người như thể hiện tại điểm b khoản 3 Điều 21 của dự thảo Luật.
Mức diện tích tối thiểu 08m2 sàn/người, theo giải trình của UBTVQH, là chỉ tiêu được xác định cần hoàn thành trong năm 2020 được nêu trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.
Góp ý nội dung này, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang) lo ngại, việc để cho HĐND tỉnh quy định tối thiểu 8m2/người là không hợp lý vì xảy ra tình trạng HĐND sẽ quy định mức tối thiểu lớn hơn. “Như vậy sẽ đạt tiêu chuẩn quốc gia nhưng không đạt tiêu chuẩn địa phương. Địa phương giới hạn quyền tự do cư trú của cư dân quy định trong luật. Quyền công dân ở địa phương khác nhau thì lại khác nhau” – ông Lâm phân tích và đề nghị cần có quy định thống nhất trên toàn quốc, không giao cho HĐND cấp tỉnh tự đặt diện tích của địa phương mình.
Giải trình về nội dung này, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc cho rằng, điều kiện đăng ký thường trú đối với trường hợp thuê, mượn, ở nhờ cần bảo đảm yêu cầu về diện tích bình quân tối thiểu làm điều kiện để đăng ký thường trú tại chỗ ở hợp pháp nhằm bảo đảm điều kiện sống cần thiết cho người dân, phù hợp với yêu cầu và tình hình thực tiễn của từng địa phương và giảm áp lực cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội trên địa bàn.
Quy định mức tối thiểu không dưới 8m2 sàn/người, theo Thứ trưởng Ngọc, là để bảo đảm điều kiện sống và phù hợp với điều kiện của đa số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Tuy nhiên, Thứ trưởng Ngọc cho rằng không nên bổ sung quy định tiêu chí về thời gian tạm trú nhất định tại địa bàn là điều kiện đăng ký thường trú vào chỗ ở hợp pháp do thuê, mượn, ở nhờ.
“Điều kiện về thời gian tạm trú là quy định hiện hành, chỉ áp dụng đối với các thành phố trực thuộc trung ương. Đây là rào cản để công dân đang sinh sống tại các thành phố trực thuộc trung ương khó đăng ký thường trú vào các đô thị này và quy định này tạo ra sự phân biệt đối xử, bất bình đẳng giữa các công dân” - Thứ trưởng Ngọc lập luận.