Cùng với sự ra đời của chính quyền cách mạng, các tổ chức tiền thân của Công an nhân dân ra đời, với tên gọi ban đầu là Quốc gia Tự vệ cuộc, Công an Sài Gòn - Chợ Lớn trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, An ninh Khu Sài Gòn - Gia Định (ANT4) trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ Cứu nước, nay là Công an TP.Hồ Chí Minh.
Tuy tên gọi có khác nhau từng giai đoạn nhưng nhiệm vụ chung là bảo vệ chính quyền cách mạng, trấn áp bọn phản cách mạng và các loại tội phạm giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, giữ bình yên và hạnh phúc cho nhân dân.
Lãnh đạo Bộ Công an, TPHCM, Ban giám đốc Công an TPHCM cùng các đại biểu tại lễ ra mắt Trung tâm thông tin chỉ huy Công an TPHCM ngày 30-6-2020, nhằm phục vụ yêu cầu công tác trong tình hình mới. Ảnh: T.MINH
Từ lực lượng ban đầu với số lượng ít, nhưng với tinh thần và ý chí chiến đấu cao, Công an Sài Gòn - Chợ Lớn đã góp phần bảo vệ chính quyền cách mạng và đánh bại âm mưu "đánh nhanh, thắng nhanh" của địch, góp phần vào thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, Ban An ninh Khu Sài Gòn - Gia Định (mật danh ANT4) được thành lập ngày 19-3-1961, đã thực hiện đầy đủ và có hiệu quả nhiệm vụ chức năng an ninh. Lực lượng ấy được xây dựng và hoạt động trưởng thành trên một chiến trường đặc biệt, có một không hai ở miền Nam - vùng chiến lược đô thị, một địa bàn chiến lược có vai trò to lớn đối với toàn chiến trường miền Nam, nơi thể hiện yếu tố đặc thù của chiến tranh cách mạng Việt Nam.
Chiến đấu trong hang ổ kẻ thù vô cùng khó khăn gian khổ và ác liệt, nhưng lực lượng ANT4 sẵn sàng chấp nhận hy sinh, quyết tâm đánh địch một cách dũng cảm và mưu trí, sáng tạo nhiều cách đánh thiên biến vạn hóa khiến kẻ thù không biết đâu mà đề phòng, phải chống đỡ một cách bị động.
Để che mắt địch, khi vào trận, chiến sĩ ANT4 phải đóng nhiều vai khác nhau, tạo vỏ bọc có khi là lính biệt động quân hay thủy quân lục chiến, có khi là thợ hồ hoặc người bán vé số dạo... Để có thể di chuyển trên mọi nẻo đường trong thành phố, tiếp cận mục tiêu. đánh địch ngay trong lòng địch một cách chủ động, mọi lúc mọi nơi.
Lực lượng điệp báo đã cài cắm, xây dựng được nhiều cơ sở điệp báo quan trọng, hình thành mạng lưới điệp báo trong hầu hết các cơ quan đàn áp của Mỹ - ngụy và trong các phe nhóm chính trị, các đảng phái, tôn giáo như Trung ương tình báo ngụy, Tổng nha sảnh sát, Nha cảnh sát Đô thành, Bộ tổng tham mưu ngụy, Bộ chiêu hồi, Tổng liên đoàn lao công. Các đầu mối hoạt động có hiệu quả, họ đã cung cấp cho ta nhiều tin quan trọng về chiến lược lẫn chiến thuật.
Tuổi trẻ Công an TPHCM tặng quà cho người nghèo kết hợp tuyên truyền phòng chống dịch Covid-19. Ảnh: TRUNG OANH
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968 đã làm phá sản chiến lược chiến tranh cục bộ, góp phần làm thất bại chiến lược phản ứng linh hoạt của Mỹ. Buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh ngồi vào đàm phán tại hội nghị Paris, chấp nhận rút quân.
Trong chiến dịch Hồ Chí Minh, Thành ủy giao cho ANT4 năm nhiệm vụ: Bảo vệ tuyệt đối an toàn các đồng chí lãnh đạo trong Thành ủy; Giữ tất cả các kho gạo trong thành phố, bảo đảm 15 ngày đầu sau khi tiếp quản có đủ gạo cung cấp cho dân, các lực lượng, quân dân, chính đảng; Chiếm lĩnh và bảo vệ tốt các tài liệu, hồ sơ của Bộ tư lệnh cảnh sát quốc gia và Bộ chỉ huy cảnh sát đô thành; Phối hợp các ban, ngành, đoàn thể chiếm lĩnh các ty cảnh sát quốc gia các quận nội thành, Ty cảnh sát quốc gia Gia Định, chiếm lĩnh các cơ sở hạ tầng của ngụy quyền, phát động quần chúng giành chính quyền làm chủ cơ sở; Bảo đảm trật tự xã hội, nhất là trật tự giao thông trong đô thành ngay sau khi tiếp quản.
Với ý chí và tinh thần quyết tâm cao, lực lượng ANT4 đã dồn ra phía trước, quyết giành thắng lợi vẻ vang. Sáng 30-4-1975, bốn cánh quân của ta thần tốc tiến vào Sài Gòn, lực lượng ANT4 tham gia tích cực trong nhiệm vụ mở đường, kết hợp tấn công từ bên ngoài và sự nổi dậy từ bên trong đánh ra, chiếm các Bộ Tư lệnh cảnh sát quốc gia, Nha Cảnh sát Đô Thành và các Ty cảnh sát... đập tan mọi sự phản kháng của địch, ngăn chặn và bắt những đối tượng chạy trốn.
Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đã giành thắng lợi hoàn toàn và trọn vẹn. Ta đã đập tan bộ máy kìm kẹp của Mỹ và chính quyền Sài Gòn, miền Nam hoàn toàn giải phóng. Trong niềm hân hoan đó, cán bộ chiến sĩ lực lượng ANT4 vinh dự được đóng góp công sức, xương máu của mình vào thắng lợi chung của dân tộc. Với thành tích chiến đấu của lực lượng ANT4, được Đảng và Nhà nước ghi nhận 6 đơn vị và nhiều cá nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và nhiều huân, huy chương cao quý.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, Công an TP.Hồ Chí Minh bước vào cuộc chiến đấu mới - xây dựng và bảo vệ thành phố. Sau khi tiếp quản thành phố, việc quan trọng hàng đầu là phải đảm bảo an ninh trật tự và cuộc sống ổn định về chính trị, văn hóa, tinh thần cho nhân dân thành phố; đồng thời bảo đảm cho các cơ quan Đảng hoạt động bình thường.
Trong thời gian này, Công an TP.Hồ Chí Minh đã bóc gỡ nhiều mạng lưới tình báo, gián điệp của địch cài cắm theo kế hoạch hậu chiến của địch. Với phương châm "bóp chết từ trong trứng nước", ta đã kịp thời phát hiện và phá rã hàng trăm vụ án chính trị phản động, phá vỡ nhiều âm mưu gây biến động chính trị, hoạt động vũ trang, phá nhiều tổ chức khi chúng mới hình thành.
Bên cạnh đó, Công an TP.Hồ Chí Minh tập trung thu gom, cải tạo nhiều đối tượng tệ nạn xã hội, xóa 11 băng cướp là thủ phạm gây ra 26 vụ trọng án, đem lại sự bình yên và hạnh phúc cho nhân dân thành phố. Điển hình là các băng nhóm của Võ Tùng Hội, băng cướp giết người đốt xác phi tang, vụ án Thanh Nga, băng cướp Nguyễn Văn Nghĩa cầm đầu...
Trong bối cảnh mới, Công an TP.Hồ Chí Minh bằng sức mạnh tổng hợp chủ động, mưu trí, dũng cảm, kiên quyết tấn công các loại đối tượng phản cách mạng và bọn tội phạm khác, từng bước đập tan nhiều âm mưu tổ chức và hành động chống đối của kẻ thù, luôn đảm bảo được thế ổn định về chính trị trong mọi tình huống.
Bước vào giai đoạn đổi mới đất nước, các thế lực thù địch ráo riết thực hiện "Diễn biến hòa bình" chống phá ta trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội đối với nước ta. Công an TP.Hồ Chí Minh đã chủ động triển khai các thế trận đấu tranh, tích cực tháo gỡ các ngòi nổ và những nhân tố bất ổn có thể gây ra biến động chính trị, đồng thời trấn áp ngăn chặn những hoạt động phá hoại của địch, đẩy địch vào thế bị động, giữ vững ổn định về chính trị ở thành phố, không để xảy ra những biến động về chính trị, tình hình trong một số khu vực tôn giáo, dân tộc, sinh viên và một số địa bàn trọng điểm có chuyển biến tích cực, tình hình chính trị thành phố ngày càng ổn định hơn.
Cán bộ chiến sĩ Công an TPHCM đến tận nhà giúp người dân làm CCCD. Ảnh: PHÙ SA
Trên lĩnh vực đấu tranh phòng chống tội phạm hình sự, lực lượng Công an thành phố chủ động trong công tác phòng ngừa xã hội và phòng ngừa nghiệp vụ, mở các đợt cao điểm tấn công, đánh mạnh vào bọn tội phạm nguy hiểm, có tổ chức, bọn tội phạm ma túy, bọn lưu manh chuyên nghiệp...
Trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy, Công an thành phố khám phá nhiều vụ án ma túy với số lượng lớn, triệt phá một số đường dây liên tỉnh và xuyên quốc gia... xóa nhiều tụ điểm, truy tố hàng chục tên... Công an TP.Hồ Chí Minh còn tham mưu cho Thành ủy, Ủy ban nhân dân thành phố tổ chức lập hồ sơ đưa số người nghiện vào trung tâm cai nghiện... Qua đó, tội phạm ma túy từng bước được kéo giảm.
Mỗi bước trưởng thành của Công an TP.Hồ Chí Minh đều gắn liền với sự nghiệp cách mạng. Thắng lợi hơn nữa thế kỷ chiến đấu và xây dựng, nhất là 35 năm thực hiện đường lối đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã tạo điều kiện cho đất nước ta hội nhập vào cộng đồng quốc tế trên tư thế của một dân tộc độc lập có chủ quyền, tự tin và có vị trí quan trọng ở khu vực và trên thế giới. Đây là những điều kiện thuận lợi để lực lượng Công an TP.Hồ Chí Minh tiếp tục phát huy truyền thống của ngành, cùng Đảng bộ và nhân dân thành phố đẩy mạnh công cuộc phát triển kinh tế - xã hội.
75 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, một chặng đường gian khổ nhưng cũng rất hào hùng. Công an TP.Hồ Chí Minh đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương chiến công hạng Nhì, Huân chương Quân công hạng Nhất, Ba, Huân chương lao động hạng Nhất... và nhiều huân, huy chương khác, nhiều năm liền được tặng cờ Luân lưu của Chính phủ. Nhiều đơn vị và cá nhân được Nhà nước phong tặng, truy tặng Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác.