Giữ lấy giá trị cao đẹp của nghề báo

HÀO QUANG SAU TRĂM NĂM

Tối 25/5/2025, chuyên cơ chở Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và phu nhân đáp xuống sân bay Nội Bài (Hà Nội), bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước đến VN theo lời mời của Chủ tịch nước Lương Cường. Tổng thống Macron từng là đảng viên Đảng Xã hội Pháp. Không rõ ông đã từng đọc Le Procès de la Colonisation Franàise (Bản án chế độ thực dân Pháp) hay chưa, nhưng ông từng phát biểu gây chấn động vì tư tưởng có chiều hướng giống tác phẩm nổi tiếng này: “Chính sách thuộc địa của Pháp trong quá khứ ở Algeria là tội ác chống lại loài người”.

Năm 1919, tại thủ đô Paris, Nguyễn Ái Quốc đã tham gia Đảng Xã hội Pháp. Nước Pháp cũng chính là nơi nhà báo Nguyễn Ái Quốc để lại những dấu ấn sâu đậm trong cuộc đời làm báo và tờ Le Paria luôn có tiếng nói dành cho người dân ở Algeria, lên án chế độ thực dân tàn bạo ở thuộc địa, biến người dân thành trâu ngựa để làm giàu cho các ông chủ người Pháp. Chính phủ Pháp và Algeria vừa thành lập ủy ban chung quy tụ các nhà sử học của cả hai nước để nghiên cứu và công khai tất cả sự kiện lịch sử đau thương trong 132 năm Pháp đô hộ Algeria.

Trước khi nói về việc viết báo theo phong cách của Bác, chúng tôi xin ngược dòng lịch sử để các nhà báo và bạn đọc có thể thấy được tầm nhìn xa, trông rộng của nhà báo Hồ Chí Minh. Những gì Bác viết ra cách đây hơn 100 năm tới giờ này vẫn mang tính thời sự. Những bài báo Bác từng viết về đất nước và nhân dân Algeria dưới gót giày tàn bạo của chủ nghĩa thực dân sau hơn 100 năm tiếp tục trở thành tài liệu để các nhà sử học của hai nước Pháp, Algeria nghiên cứu, viết lại câu chuyện lịch sử đau thương.

Những câu chuyện báo chí và tầm nhìn của Bác sau này được Bác đúc kết và dạy cho các nhà báo, đóng khung trong một công thức ngắn gọn, đó là “Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết cho ai? Viết thế nào?”. Những bài báo của Bác viết ra không chỉ hướng tới sự tiến bộ của xã hội VN, mà còn chia sẻ nỗi đau với những dân tộc đang bị áp bức, bóc lột. Tôn chỉ của tờ Le Paria là cơ quan ngôn luận và diễn đàn của các dân tộc thuộc địa, lên án sự lạm quyền cũng như những chính sách hà khắc, bóc lột của chính quyền thực dân và là nơi tập hợp lực lượng, kêu gọi đoàn kết, đấu tranh cho sự tiến bộ về vật chất lẫn tinh thần của nhân dân các nước thuộc địa, hướng đến mục tiêu cao nhất là giải phóng con người.

Tổng Bí thư Tô Lâm cùng các tác giả đoạt Giải Búa liềm vàng lần thứ 9 - năm 2024

CÁCH LÀM BÁO TRẢI NGHIỆM

Trong Thư gửi lớp viết báo đầu tiên mang tên Huỳnh Thúc Kháng tổ chức vào tháng 5/1949 tại Việt Bắc, Bác Hồ căn dặn: “Muốn viết báo khá cần: 1. Gần gũi dân chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực; 2. Ít nhất cũng phải biết một thứ tiếng nước ngoài để xem báo nước ngoài mà học kinh nghiệm của người; 3. Khi viết xong một bài, tự mình phải xem lại ba - bốn lần, sửa chữa lại cho cẩn thận, tốt hơn nữa là đưa nhờ một vài người ít văn hóa xem và hỏi họ những câu nào, chữ nào không hiểu thì sửa lại cho dễ hiểu; 4. Luôn luôn gắng học hỏi, luôn luôn cầu tiến bộ...”.

Nếu tính theo mốc thời gian của bức thư đó, 76 năm sau thế hệ nhà báo hiện tại vẫn chưa thực hiện được tất cả những điều Bác đã kỳ vọng, ví dụ như biết thông thạo một ngoại ngữ để xem báo nước ngoài. Yêu cầu đầu tiên mà Bác đặt ra là “gần gũi dân chúng”, rõ ràng khác biệt với những bài báo AI được viết ra bởi trí tuệ nhân tạo. Đối với Bác, viết một bài báo thì phải đặt chân tới tận nơi. Bác nhấn mạnh yếu tố sát với dân chúng, có thể hiểu được lời dạy của Bác qua những năm tháng bôn ba khắp các châu lục để hiểu được đời sống của mọi tầng lớp nhân dân.

Năm 1912, Nguyễn Tất Thành làm thuê cho một chiếc tàu của Hãng Chargeurs Réunis đi vòng quanh Châu Phi và có dịp dừng lại ở những bến cảng của một số nước như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, qua Martinique (Trung Mỹ), Uruguay, Argentina (Nam Mỹ) và dừng lại ở nước Mỹ cuối năm 1912, Người đã đến thăm quận Brooklyn của TP. New York đồng thời đi xe điện ngầm đến khu Harlem để tìm hiểu đời sống và cuộc đấu tranh chống phân biệt chủng tộc của những người da đen. Đầu năm 1913, Nguyễn 

Tất Thành theo tàu rời Mỹ trở về Le Havre, sau đó sang Anh. Ở Châu Phi, Bác đau xót kể lại cảnh người da đen bị xem như cỏ rác: “Đến Dacar, bể nổi sóng rất dữ, tàu không thể vào bờ, cũng chẳng thể thả ca-nô xuống. Để liên lạc với tàu, bọn Pháp trên bờ bắt những người da đen phải bơi ra chiếc tàu. Một, hai, ba, bốn người da đen nhảy xuống nước. Người này đến người kia, họ bị sóng biển cuốn đi”. Rõ ràng từng chữ trong bài báo của Bác đều viết ra từ sự trải nghiệm, thực tiễn, đau đáu những dòng suy nghĩ gửi tới Nhân dân những niềm mong mỏi nhà cầm quyền phải thực hiện đúng theo khẩu hiệu “bình đẳng, bác ái” nổi tiếng, biểu tượng cho các giá trị cốt lõi của Cách mạng Pháp.

VIẾT GẮN VỚI HÀNH ĐỘNG

Trong suốt hành trình 49 năm qua, những cán bộ, phóng viên Báo Công an TPHCM luôn tâm niệm thực hiện theo lời dạy của Bác với người làm báo, đó là: Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết cho ai? Viết thế nào?... Nhưng để những câu hỏi này đi vào đời sống thực tiễn, bên cạnh việc làm báo, các phóng viên Báo Công an TPHCM còn chú trọng gắn với việc thực hành lời Bác dạy, điểm nhấn là tham gia công tác xã hội - từ thiện (XH-TT), luôn sát cánh với quần chúng nhân dân, lắng nghe tiếng nói của bà con, đồng hành với họ như những người ruột thịt.

Phóng viên Báo Công an TPHCM (đứng giữa) trao quà Trung thu cho các em thiếu nhi ở Đắk Nông năm 2024

Nhà báo Từ Kế Tường viết: “Tôi còn nhớ lúc đó đã thành “phong trào” mang đậm tình người khi một người dân nghèo ở khu phố cần khởi nghiệp bằng gánh chè nhưng không có vốn, được UBND phường, xã chứng nhận mang tới Báo Công an TPHCM sẽ được trích Quỹ XH-TT “cho mượn” mà thực ra không cần hoàn lại, đã giúp rất nhiều người dân nghèo có được phương tiện để mưu sinh”.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, viết lại những dòng cảm nghĩ về phong cách làm báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi phóng viên, biên tập viên của Báo Công an TPHCM càng thấm trách nhiệm người làm báo là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng đồng thời luôn ghi nhớ lời dạy của Tổng Bí thư Tô Lâm kế thừa tư tưởng của Bác và nhắc nhở đội ngũ những người làm báo: “Nhà báo cần kiên định lý tưởng, giá trị cao đẹp của nghề, tuân thủ nguyên tắc, giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, có tinh thần tiến công, đấu tranh loại bỏ cái xấu, cái sai, bảo vệ cái đúng, cái tốt, luôn hết lòng, hết sức vì sự nghiệp chung”.