Thay mặt Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long vừa báo cáo Quốc hội về hoạt động tương trợ tư pháp (TTTP) năm 2023.
Tại báo cáo này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, năm 2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an và đề nghị TANDTC, VKSNDTC phối hợp chặt chẽ để triển khai toàn diện các nhiệm vụ trọng tâm trên cả 4 lĩnh vực: dân sự, hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù (chuyển giao NĐCHHPT).
Hợp tác quốc tế về TTTP được các bộ, ngành chú trọng, khẳng định sự tích cực và trách nhiệm của Việt Nam thông qua việc nỗ lực khắc phục khó khăn, chủ động tham gia các diễn đàn, hội nghị quốc tế và đàm phán điều ước quốc tế (ĐƯQT).
Bằng chứng, năm 2023 nhiều ĐƯQT song phương đã được ký kết trong các chuyến thăm, làm việc của các Đoàn cấp cao Việt Nam.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long
“Đây là kết quả từ những nỗ lực của các cơ quan chủ trì, bộ, ngành liên quan trong xây dựng đề xuất, kết nối đối tác” - Bộ trưởng Long nhận định. Theo ông, các ĐƯQT được ký kết không chỉ đáp ứng nhu cầu hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực mà còn có ý nghĩa trong phục vụ nhiệm vụ chính trị, yêu cầu đối ngoại.
Nêu kết quả trong TTTP về dân sự, Bộ trưởng Long phản ánh, thực hiện uỷ quyền của Chủ tịch nước, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký 02 Hiệp định song phương (hiện đều đã được Chủ tịch nước phê chuẩn).
Ở lĩnh vực TTTP về hình sự, VKSNDTC chủ trì phối hợp với các bộ, ngành tổ chức đàm phán thành công 03 Hiệp định song phương. Cạnh đó, thực hiện uỷ quyền của Chủ tịch nước, Viện trưởng VKSNDTC đã ký 05 Hiệp định song phương.
Trong lĩnh vực dẫn độ và chuyển giao NĐCHHPT, Bộ Công an chủ trì phối hợp với các bộ, ngành tổ chức đàm phán thành công 10 Hiệp định song phương. Đồng thời, thực hiện uỷ quyền của Chủ tịch nước, Bộ trưởng Bộ Công an đã ký 07 Hiệp định song phương (03 Hiệp định dẫn độ với Argetina, Iran, Italia; 04 hiệp định chuyển giao NĐCHHPT với Argentina, Iran, Italia, Kazakhstan). 03 Hiệp định còn lại đã kết thúc đàm phán.
Đề cập đến việc thực hiện uỷ thác tư pháp (UTTP), Bộ trưởng Tư pháp thông tin, năm 2023, Việt Nam gửi nước ngoài 2.385 UTTP về dân sự, nhận 1.830 kết quả (gồm yêu cầu UTTP đã gửi năm 2023 có kết quả là 1.115 và UTTP gửi các năm trước mới nhận kết quả trong năm 2023 là 715).
Phía nước ngoài gửi Việt Nam 1.033 UTTP, nhận 1.231 kết quả (gồm kết quả UTTP gửi trong năm 2023 là 772 và UTTP đã gửi các năm trước nhận trong năm 2023 là 459).
So với năm 2022, UTTP của Việt Nam gửi nước ngoài tăng 245 hồ sơ, UTTP của nước ngoài gửi Việt Nam giảm 29 hồ sơ. Số kết quả UTTP nhận được cả hai chiều đi và đến tăng lần lượt là 184 và 148 hồ sơ.
Với UTTP hình sự, số UTTP Việt Nam gửi nước ngoài là 377 yêu cầu, nhận về 217 kết quả. Số yêu cầu nước ngoài gửi Việt Nam là 89, nhận về 72 kết quả.
Như thế, số UTTP hình sự của Việt Nam gửi nước ngoài năm nay tăng 42,8% so với năm 2022 (264 yêu cầu). Tương tự, số yêu cầu có trả lời cũng cao hơn (năm 2022 là 206 kết quả). Số lượng UTTP của nước ngoài gửi Việt Nam giảm nhưng tỉ lệ giải quyết tăng 12%.
Với việc thực hiện yêu cầu về dẫn độ và chuyển giao NĐCHHPT, số liệu của Bộ Công an cho thấy, năm 2023 Việt Nam đã gửi nước ngoài 13 yêu cầu về dẫn độ. Hiện Bộ Công an đang tiếp tục trao đổi với phía đối tác để hoàn thiện, bổ sung hồ sơ theo yêu cầu.
Ngoài ra, Bộ Công an đã phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức bàn giao 02 đối tượng yêu cầu dẫn độ cho Liên bang Nga.
Về chuyển giao NĐCHHPT, Việt Nam đã nhận 4 yêu cầu chuyển giao từ Việt Nam ra nước ngoài và và gửi đi 40 yêu cầu chuyển giao từ nước ngoài về Việt Nam. Các yêu cầu chuyển giao NĐCHHPT từ Việt Nam gửi đi nước ngoài, theo Bộ trưởng Long, đang được tiến hành xử lý theo quy định của pháp luật (xác minh quốc tịch, thông tin có liên quan...). Bộ Công an đã chuyển cho TAND có thẩm quyền xem xét 01 trường hợp.
Đối với các trường hợp chuyển giao từ Việt Nam ra nước ngoài, Bộ Công an đã chuyển TAND có thẩm quyền 02 trường hợp; 02 trường hợp còn lại đang tiếp tục trao đổi với phía nước ngoài.
Cơ quan công an cũng đã phối hợp với các cơ quan chức năng chuyển giao 03 phạm nhân (01 phạm nhân quốc tịch Hàn Quốc; 02 phạm nhân quốc tịch Australia) về nước tiếp tục thi hành án phạt tù.
Nhận định chung, người đứng đầu ngành tư pháp cho rằng, nhiều UTTP có kết quả đã thể hiện nỗ lực và trách nhiệm của các cơ quan trung ương và địa phương. Đặc biệt, việc các cơ quan có thẩm quyền Việt Nam tích cực phối hợp với cơ quan có thẩm quyền nước ngoài tăng cường trao đổi thống nhất về phương thức thực hiện các yêu cầu TTTP đã thúc đẩy hiệu quả hoạt động TTTP và hợp tác pháp luật giữa Việt Nam và nước ngoài, đồng thời hỗ trợ các cơ quan tố tụng, tư pháp trong nước và nước ngoài giải quyết các vụ việc liên quan đến cá nhân, tổ chức hai bên.
Dù vậy, Bộ trưởng Long nhìn nhận, tỷ lệ UTTP có kết quả chưa được cải thiện nhiều. Thời hạn phía nước ngoài thực hiện UTTP hình sự chưa đáp ứng được yêu cầu về nội dung cũng như thời hạn theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, các yêu cầu TTTP hình sự về thu hồi tài sản ở nước ngoài vẫn gặp nhiều vướng mắc.
Công tác phối hợp liên ngành trong tổng kết, đánh giá tình hình đôi khi chưa kịp thời; hoạt động kiểm tra TTTP về hình sự, dẫn độ và chuyển giao NĐCHHPT tại các cơ quan địa phương chưa triển khai thường xuyên.
Để khắc phục hạn chế, bất cập, trong năm 2024, Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ và đề nghị TANDTC, VKSNDTC tiếp tục tăng cường trách nhiệm, sự chủ động của mỗi cơ quan chủ trì hoàn thành đề xuất xây dựng Luật TTTP về dân sự, Luật TTTP về hình sự, Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 và chuẩn bị xây dựng các dự án luật sau khi được đưa vào chương trình.
Đồng thời, đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, đề xuất ký kết các ĐƯQT song phương, tạo cơ sở pháp lý cho việc yêu cầu và thực hiện TTTP trên cả bốn lĩnh vực, bên việc tiếp tục tổ chức thực hiện tốt các ĐƯQT mà Việt Nam đã tham gia…