Trình bày tờ trình về dự thảo Pháp lệnh, Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, những năm qua, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm ở nước ta diễn biến phức tạp, có xu hướng ngày càng gia tăng với phương thức, thủ đoạn tinh vi.
Theo báo cáo của Bộ Công an, từ năm 2014 đến năm 2024, lực lượng Cảnh sát PCTP về môi trường đã phát hiện, xử lý 234.843 vụ vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm, khởi tố và chuyển cơ quan điều tra khởi tố 3.777 vụ, 5.299 đối tượng; xử phạt vi phạm hành chính 198.798 vụ với tổng số tiền hơn 1.240 tỷ đồng... Kết quả này đã góp phần quan trọng bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước.
Chủ tịch Trần Thanh Mẫn và các Phó Chủ tịch Quốc hội tại phiên họp
Thứ trưởng Nguyễn Văn Long cho rằng, Pháp lệnh Cảnh sát môi trường được UBTVQH ban hành ngày 23/12/2014 đã tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng lực lượng chuyên trách là Cảnh sát phòng, chống tội phạm (PCTP) về môi trường ở 3 cấp: bộ, tỉnh, huyện. Nhìn chung, quá trình triển khai thi hành Pháp lệnh Cảnh sát môi trường năm 2014 không có khó khăn, vướng mắc.
Tuy nhiên, thực hiện Đề án số 19 ngày 10/7/2023 của Bộ Công an về tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy bên trong của Công an đơn vị, địa phương và thực hiện tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, sắp xếp tổ chức Công an địa phương theo hướng "tỉnh toàn diện, xã vững mạnh, bám cơ sở", không tổ chức Công an cấp huyện thì mô hình tổ chức Công an địa phương nói chung và lực lượng Cảnh sát PCTP về môi trường đã có sự thay đổi về tổ chức, chức năng nhiệm vụ được phân công, phân cấp.
Do đó, cần thiết phải kịp thời sửa đổi, bổ sung pháp lệnh để đảm bảo công tác đấu tranh PCTP và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này được xuyên suốt, không gián đoạn và phát huy hiệu quả ngay từ cấp cơ sở...
Dự thảo Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung khoản 5, Điều 7 về nhiệm vụ, quyền hạn của Cảnh sát môi trường theo hướng để Trưởng Công an xã, phường, đặc khu, đồn Công an có thẩm quyền kiểm tra việc chấp hành pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm nhằm bảo đảm chủ thể, lực lượng đảm nhiệm chức năng, nhiệm vụ PCTP, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này khi không còn Công an cấp huyện, đồng thời bảo đảm việc phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm ngay từ sớm, từ địa bàn cơ sở...
Nội dung sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Cảnh sát môi trường không làm phát sinh thêm cơ cấu tổ chức, biên chế, không làm phát sinh thêm kinh phí hoạt động của lực lượng Công an. Việc sửa đổi cũng bảo đảm kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật.
Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an trình bày tờ trình về dự thảo Pháp lệnh
Báo cáo thẩm tra về dự thảo Pháp lệnh, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại (UBQPAN,ĐN) Lê Tấn Tới cho biết, Uỷ ban nhất trí về sự cần thiết ban hành Pháp lệnh với những lý do được nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Nội dung của dự thảo Pháp lệnh phù hợp với các chủ trương, đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng về bảo vệ ANTT, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; phù hợp với quy định của Hiến pháp, bảo đảm tính hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với các cam kết quốc tế.
Đánh giá Pháp lệnh Cảnh sát môi trường là bước tiến quan trọng trong pháp luật Việt Nam, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của Bộ Công an trong phối hợp các bộ, ngành sửa đổi pháp lệnh này. "Đây là nội dung cấp thiết, cấp bách trong điều kiện hiện nay, trực tiếp đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường trong bối cảnh tình hình vi phạm môi trường đang diễn ra phức tạp, tinh vi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ của nhân dân và phát triển bền vững an ninh phi truyền thống. Người dân cũng mong muốn sửa đổi pháp lệnh để lực lượng chức năng làm nghiêm túc, bài bản, bảo vệ môi trường sống hiện nay trên toàn quốc", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.
Theo Chủ tịch Quốc hội, việc sửa đổi cần đảm bảo làm sao Cảnh sát môi trường ở cơ sở, trực tiếp là Công an cấp xã tập trung tuần tra ở địa phương, giảm khoảng trống, tăng cường xử lý vi phạm nhỏ lẻ ở địa phương; giao quyền mạnh cho Cảnh sát môi trường ở xã, phường, đặc khu...
Bên cạnh đó, cần mở rộng quyền hạn đối với công nghệ mới, phối hợp liên ngành trong xử lý vấn đề về môi trường, có cảm biến dữ liệu, vệ tinh...; phải phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường xử lý ô nhiễm nông nghiệp; phối hợp Bộ Y tế trong an toàn thực phẩm; phối hợp Hải quan trong nhập lậu chất thải...
Nhấn mạnh vai trò phòng ngừa cộng đồng, làm sao phòng ngừa, giáo dục là chính, bởi có bao nhiêu Cảnh sát môi trường nhưng ý thức người dân không cao thì không thể làm được, Chủ tịch Quốc hội lưu ý vấn đề tuyên truyền thường xuyên, hàng tháng, hàng quý Cảnh sát môi trường xuống địa bàn, cơ sở để tăng cường phòng ngừa, vai trò của cộng đồng, người dân là hết sức quan trọng.