Buổi tọa đàm do nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; Trung tướng, nhà văn Hữu Ước, Chủ tịch Chi hội Nhà văn Công an; Thiếu tướng, nhà văn Nguyễn Hồng Thái, Phó Chủ tịch Chi hội Nhà văn Công an chủ trì.
Các đại biểu dự buổi tọa đàm
Dự buổi tọa đàm có PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình Văn học Nghệ thuật (VHNT) Trung ương; Thượng tướng Nguyễn Khánh Toàn, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng thường trực Bộ Công an; các đồng chí nguyên lãnh đạo Bộ Công an và đông đảo các nhà văn, nhà nghiên cứu, lý luận, phê bình VHNT trong và ngoài lực lượng Công an nhân dân (LLCAND).
Phát biểu khai mạc, Trung tướng, nhà văn Hữu Ước khẳng định: “Buổi tọa đàm là dịp để các nhà văn, nhà nghiên cứu, phê bình, lý luận VHNT cùng nhìn lại chặng đường 20 năm của dòng văn học về đề tài an ninh trật tự, vì bình yên cuộc sống và hình tượng người chiến sĩ công an.
Mỗi thời kì, mỗi giai đoạn đều có thăng trầm, nhưng giai đoạn 1999-2019 là thời kỳ đỉnh cao về số lượng và chất lượng tác phẩm VHNT ở mảng đề tài an ninh trật tự và hình tượng người chiến sĩ công an, là thời kỳ mà Vhi hội Nhà văn Công an có nhiều hoạt động hiệu quả nhất...
Các đại biểu, nhà văn tại buổi tọa đàm
Hai mươi năm qua, văn học nghệ thuật cũng như báo chí trong LLCAND đã có một bước đột phá lớn. Đặc biệt là sự hình thành các tổ chức bộ máy báo chí, điện ảnh, sân khấu ca múa nhạc và Chi hội Nhà văn Công an. Ban đầu Chi hội chỉ có 3 nhà văn (1986), đến nay số lượng nhà văn trong LLCAND đã là 41 người, các tác phẩm do các nhà văn trong LLCAND trở thành điểm nhấn và có chất lượng cao. Đây rõ ràng là một bước phát triển rất mạnh mẽ về đội ngũ các cây bút trong LLCAND cả về số lượng và chất lượng các tác phẩm…”.
Nhà văn, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng VHNT về đề tài an ninh trật tự và hình tượng người chiến sĩ công an đã đạt nhiều thành tựu nhưng thực tế hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề cho VHNT về mảng đề tài này.
Buổi tọa đàm là dịp để Ban tổ chức và người cầm bút lắng nghe, trao đổi ý kiến nên viết như thế nào về người công an, về an ninh trật tự một cách hiệu quả nhất, để khi khai thác các mặt tích cực và tiêu cực cũng đều lý giải được những vấn đề căn cốt của an ninh trật tự, hình tượng người công an và mong muốn các nhà lý luận, phê bình văn học, nhà văn góp tâm trí để đánh giá rõ hơn thành tựu 20 năm văn học Công an, gợi mở những ý tưởng sáng tạo trong thời kì mà cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ 4 đang làm thay đổi cơ bản cấu trúc của xã hội, thế giới...
Nhà văn Chu Lai nhận định: “An ninh trật tự luôn là mảng đề tài “nóng” nhất trong các loại hình VHNT, nhưng VHNT khai thác mảng đề tài này đang nảy sinh nhiều vấn đề mang tính lý luận.
Cụ thể, có những tác phẩm chỉ có xung đột, gay cấn dữ dội mà thiếu vắng đi con người, nỗi niềm con người. Tức là mải đuổi theo cốt truyện mà quên khai thác chiều sâu tâm lý, việc đè lên người, người chìm trong việc. Hình ảnh người chiến sĩ công an khô cứng, lời thoại sáo mòn, nặng về tính hô hào, hiệu triệu. Tâm hồn thì lập trình như một cỗ máy chiến đấu, một robot chiến binh vô hồn, vô cảm. Ngược lại, nếu chỉ đi sâu khai thác vào nỗi niềm, tâm lý con người mà thiếu đi những xung đột, những sự kiện cần có.
Cuối cùng, hình tượng người chiến sĩ công an lại loanh quanh trong mớ vụn vặt đời thường với những khổ đau, cô đơn, bất công, thất thiệt hoặc là rơi tõm vào sự trăn trở, dằn vặt cá nhân thái quá mà tịnh không thấy bổn phận công việc đâu.
Một vấn đề khác nữa là nhà văn viết tác phẩm theo kiểu mỗi thứ một tý, có vẻ nhân văn, nhân tình, chất văn học, nhưng không ra ngô, không ra khoai. Người viết quên mất rằng con người không gắn với công việc thì con người không tồn tại, dù nhà văn có khai thác chiều sâu tâm lý và chính sự kiện, nghĩa vụ mới tạo nên hình ảnh, phẩm chất điển hình của người chiến sĩ công an.
Cũng theo nhà văn Chu Lai, cuộc chiến đấu với cái ác, với lòng tham của con người để giữ gìn bình yên cuộc sống là bổn phận thiêng liêng, cao cả của người chiến sĩ công an nhưng cái ác, cái xấu đó không đơn thuần chỉ là đối tượng khách thể, đối tượng nằm ở chiến tuyến rạch ròi, phía bên kia, cần triệt tiêu mà do đặc thù nhạy cảm và hết sức phức tạp của công việc.
Nhà văn Chu Lai nêu ý kiến
Trong công an cũng có tiêu cực, VHNT cần khai thác nhưng là viết cái tiêu cực để khẳng định cái tích cực, viết về sự băng hoại của nhân cách để khẳng định cái ấm nóng của nhân tình. Người cầm bút phải cắt nghĩa, nhận diện đâu là hiện tượng, đâu là bản chất thì mới có những trang viết thuyết phục được bạn đọc.
Chưa kể, hiện nay, chân dung tội phạm vô cùng đa dạng. Trong mỗi con người ngay cả tội phạm cũng đều có những góc khuất, đa chiều, cần được nói ra để cảnh tỉnh, dự báo chứ không phải để bào chữa. Chưa bao giờ các vấn đề kịch, văn học lại có nhiều “quặng chìm, quặng nổi, màu mỡ” như hiện nay.
Vấn đề là người cầm bút xử lý, khai thác các vấn đề đó như thế nào, tránh né, hời hợt với nó hay chú tâm, dụng công, dụng sức để có được những tác phẩm hay tương xứng, chứ chưa nói đến tác phẩm đỉnh cao.
Tại buổi tọa đàm, nhiều tham luận tâm huyết của các đại biểu đã phân tích, chỉ ra nhiều vấn đề còn tồn tại cũng như hướng phát triển mới cho dòng văn học về đề tài an ninh trật tự và hình tượng người chiến sĩ công an trong thời gian tới.
Theo nhà văn, nhà phê bình Bùi Việt Thắng, người gắn bó và có nhiều trang viết về các nhà văn trong công an, văn học công an là một bộ phận của văn học Việt Nam. Các cuộc thi viết về người chiến sĩ công an, về đề tài an ninh trật tự, vì bình yên cuộc sống do Bộ Công an tổ chức thời gian qua đã góp phần phát hiện và nâng đỡ, tạo điều kiện cho các cây viết phát huy tài năng. Tuy nhiên, số lượng hội viên trẻ của Chi hội Nhà văn Công an vẫn còn ít. Trong thời gian tới, Chi hội cần quan tâm đào tạo, bổ sung thế hệ kế cận này.
Nhà phê bình Bùi Việt Thắng
Tiến sĩ Nguyên An chỉ ra xu hướng đối thoại xã hội ở văn xuôi của các nhà văn trong lực lượng công an. Nhà văn Phùng Văn Khai chia sẻ nhiều kinh nghiệm và bài học hay trong xây dựng hình tượng người chiến sĩ công an bên cạnh bộ đội Cụ Hồ. Nhà văn, nhà báo Đào Trung Hiếu cho rằng cuộc sống chiến đấu của người chiến sĩ công an là nguồn chất liệu vô tận với người cầm bút. Nhưng, để tác phẩm thuyết phục, thu hút bạn đọc, người viết cần có kỹ năng, kiến thức và nội dung viết phải chân xác vì bạn đọc ngày nay có rất nhiều điều kiện để thẩm định thông tin…
Nhà văn Phùng Văn Khai
Đại úy, nhà văn Chu Thanh Hương, cây bút trẻ đến từ Công an tỉnh Lạng Sơn khẳng định: “Với mảng đề tài này, người viết cần cả sự rung động lẫn vốn sống và để có một tác phẩm hay không nhất thiết người cầm bút phải chọn những đề tài “cao siêu” mà có thể chọn những đề tài, sự kiện, nhân vật, những câu chuyện khiến người viết rung động, tâm huyết với đề tài đó không thể không viết ra để chia sẻ với bạn đọc…
Đại úy, nhà văn Chu Thanh Hương
Đề tài về LLCAND luôn là mảnh đất màu mỡ, giàu tiềm năng đối với người cầm bút bởi công việc của LLCA có liên quan và ảnh hưởng đến mọi đời sống xã hội, phản ánh hiện thực cuộc sống với đủ cung bậc cảm xúc thăng trầm của đời người. Tuy nhiên việc viết về đề tài Công an thường gặp những khó khăn, hạn chế bởi các lí do như đặc thù công việc của ngành, định kiến của một bộ phận dư luận khiến cho hình ảnh người chiến sĩ Công an trở nên sai lệch trong mắt nhân dân…
Lắng nghe và bày tỏ sự đồng tình với tham luận của các đại biểu, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh: Viết về an ninh trật tự, về người chiến sĩ công an đòi hỏi sự nỗ lực hơn rất nhiều so với một số mảng đề tài khác. Nhưng, thời gian qua, đội ngũ viết về mảng đề này ngày càng đông hơn. Số lượng tác phẩm cao hơn và có nhiều tác phẩm thành công.
Thời gian qua, hoạt động VHNT trong công an, về công an luôn được lãnh đạo Bộ Công an quan tâm. Bộ đã tạo điều kiện, tích cực phát hiện, bồi dưỡng lực lượng viết về đề tài này… Tuy nhiên, viết về lực lượng công an rất khó.
PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ phát biểu
Buổi tọa đàm của Chi hội Nhà văn Công an, Hội Nhà văn Việt Nam là hoạt động rất cần thiết. Hiện nay, Bộ Công an đã, đang tổ chức nhiều cuộc thi, cuộc vận động sáng tác về hình tượng người chiến sĩ công an, vì bình yên cuộc sống, hướng tới kỷ niệm 75 năm ngày truyền thống CAND, cần sự phối hợp của các địa phương, đặc biệt là Hội VHNT chuyên ngành từ Trung ương đến địa phương.
Những kinh nghiệm, chia sẻ từ buỏi tọa đàm hôm nay sẽ góp phần thúc đẩy sự sáng tạo cho những người cầm bút trong và ngoài LLCAND có thêm nhiều tác phẩm hay, chất lượng, tương xứng với những chiến công, những mất mát hy sinh to lớn của lực lượng CAND góp phần giữ gìn bảo vệ sự bình yên cuộc sống của nhân dân, bảo vệ giữ gìn an ninh trật tự cho toàn xã hội và bảo vệ vững chắc chủ quyền an ninh quốc gia.