Theo Công an tỉnh Thái Bình, thời gian gần đây, tình hình tội phạm trên không gian mạng có những diễn biến phức tạp, đặc biệt xuất hiện nhiều phương thức, thủ đoạn hoạt động mới, tinh vi và có tính chất chuyên nghiệp hơn so với trước đây. Các đối tượng triệt để lợi dụng sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội, tâm lý chủ quan hoặc sơ hở của người dân và của chính cán bộ công chức nhà nước để thực hiện hành vi lừa đảo.
Một thủ đoạn đặc biệt nguy hiểm là lợi dụng "tác động gián tiếp" từ các cơ quan nhà nước. Cụ thể, các đối tượng lừa đảo thu thập số điện thoại và thông tin cá nhân của các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy đang công tác tại các đơn vị, địa phương. Sau đó, chúng giả danh lãnh đạo, cán bộ đang công tác tại các cơ quan cấp Bộ hoặc cấp tỉnh/thành trên toàn quốc để liên hệ công tác qua điện thoại, thông báo các yêu cầu nghiệp vụ.
Chúng thường viện cớ "không thể liên lạc được với bị hại", rồi đề nghị các đồng chí cán bộ, công chức trực tiếp tác động để người dân chủ động liên hệ lại với đối tượng. Chính bởi sự tác động gián tiếp này từ phía các cơ quan nhà nước, người dân dễ mất cảnh giác, tin tưởng và làm theo các yêu cầu tiếp theo của đối tượng, từ đó bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đây là chiêu trò rất xảo quyệt, lợi dụng chính sự tin tưởng của người dân đối với hệ thống cơ quan nhà nước để thực hiện hành vi phạm tội.
Cùng với đó, đáng báo động là sự xuất hiện ngày càng phổ biến của thủ đoạn lừa đảo bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Các đối tượng sử dụng AI để tạo ra các cuộc gọi, tin nhắn giả mạo giọng nói hoặc hình ảnh (deepfake) của người thân, bạn bè, thậm chí là cán bộ cơ quan chức năng để lừa đảo. Nạn nhân có thể nhận được cuộc gọi từ "người thân" với giọng nói y hệt, thông báo đang gặp sự cố khẩn cấp và cần chuyển tiền ngay lập tức, hoặc bị lừa cài đặt ứng dụng độc hại thông qua video call giả mạo.
Tội phạm công nghệ cao dùng công nghệ deepfake để lừa đảo
Ngoài các thủ đoạn tinh vi kể trên, tội phạm lừa đảo trên không gian mạng còn áp dụng nhiều chiêu trò khác như: lừa đảo tuyển cộng tác viên online, "việc nhẹ lương cao" làm nhiệm vụ "tương tác bài viết", "đánh giá sản phẩm", "xem video kiếm tiền" với hứa hẹn lợi nhuận hấp dẫn. Ban đầu, nạn nhân được trả tiền thật để tạo lòng tin. Sau đó, chúng yêu cầu nạp tiền để làm nhiệm vụ giá trị cao hơn, rồi mất khả năng rút tiền hoặc bị khóa tài khoản.
Hay như thủ đoạn lừa đảo tình cảm qua mạng xã hội (Romance Scam), đối tượng tạo các tài khoản giả mạo trên các nền tảng hẹn hò, mạng xã hội, xây dựng hình tượng đẹp, giàu có, thành công để làm quen, tán tỉnh. Sau khi tạo được niềm tin, chúng viện đủ lý do như gặp khó khăn tài chính, cần tiền làm ăn, chữa bệnh cho người thân, gửi quà có giá trị lớn nhưng cần tiền "phí hải quan" để lừa tiền nạn nhân.
Hoặc nhiều thủ đoạn phổ biến khác như: chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội, mạo danh người thân vay tiền; giả mạo nhân viên ngân hàng, nhà mạng, điện lực, bảo hiểm xã hội; lập các nhóm chat (Zalo, Telegram), website giả mạo, dụ dỗ nạn nhân tham gia đầu tư vào các dự án "ma" với cam kết lợi nhuận "khủng", ban đầu cho rút được số tiền nhỏ để tạo niềm tin, sau đó khi nạn nhân nạp số tiền lớn hơn thì "đánh sập" hệ thống hoặc biến mất…
Để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả loại tội phạm này, Công an tỉnh Thái Bình đề nghị nhân dân nâng cao ý thức cảnh giác và thực hiện nghiêm túc các khuyến cáo.
Đặc biệt với thủ đoạn giả danh Công an, yêu cầu "phối hợp" thông qua cán bộ địa phương và lừa đảo bằng AI, người dân tuyệt đối không làm theo bất kỳ yêu cầu nào từ các cuộc gọi, tin nhắn tự xưng là cán bộ Công an hoặc cơ quan chức năng, dù chúng có đề nghị thông qua cán bộ Công an địa phương.
Đặc biệt cảnh giác với các cuộc gọi video hoặc âm thanh từ người lạ hoặc "người quen" với nội dung bất thường, yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp, vì đó có thể là công nghệ AI giả mạo tinh vi. Các cơ quan chức năng khi làm việc với công dân đều có giấy mời, giấy triệu tập hợp lệ hoặc làm việc trực tiếp tại trụ sở, không làm việc qua điện thoại hay yêu cầu chuyển tiền.
Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân (số CCCD/CMND, địa chỉ nhà, thông tin tài khoản ngân hàng), mã OTP cho bất kỳ ai qua điện thoại, tin nhắn hay mạng xã hội. Khi nhận được cuộc gọi, tin nhắn có dấu hiệu nghi vấn, đặc biệt là cuộc gọi đe dọa hoặc yêu cầu "phối hợp" với "cơ quan công an", hãy giữ bình tĩnh, ngắt máy ngay lập tức và liên hệ khẩn cấp với Công an địa phương qua đường dây nóng để được xác minh, hướng dẫn. Tuyệt đối không chia sẻ thông tin cá nhân, hình ảnh giấy tờ tùy thân lên mạng xã hội.
Ngoài ra, người dân cần thường xuyên tìm hiểu các phương thức, thủ đoạn lừa đảo mới thông qua các kênh thông tin chính thống của Bộ Công an, Công an các tỉnh, thành phố, báo chí chính thống để trang bị kiến thức tự bảo vệ bản thân, gia đình và những người xung quanh.
Tích cực phối hợp với lực lượng Công an trong công tác tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nhân dân về thủ đoạn lừa đảo mới bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú như: thông qua hệ thống loa truyền thanh cơ sở, các nhóm Zalo khu phố, hội, nhóm nội bộ, dán áp phích, pano, chiếu phim tài liệu ngắn tại các khu dân cư…
Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu lừa đảo nào, dù là qua điện thoại, tin nhắn, mạng xã hội hay các hình thức khác, người dân cần giữ bình tĩnh, không hoảng sợ, không làm theo các yêu cầu của đối tượng. Hãy nhanh chóng thu thập các thông tin liên quan (số điện thoại, số tài khoản, nội dung tin nhắn, đường link, hình ảnh...) và kịp thời trình báo, cung cấp thông tin cho cơ quan Công an gần nhất hoặc các đơn vị nghiệp vụ có liên quan để được hỗ trợ và xử lý kịp thời.