Hơn 20 năm sau, từ khi hai “đại dự án” là dự án đầu tư, xây dựng khu dân cư Rạch Miễu cùng dự án cải tạo kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè hoàn thành, ‘xóm Nước Đen’ ngày ấy nổi bật với khu dân cư Cù Lao thuộc phường 2 - quận Phú Nhuận nay đã mạnh mẽ chuyển mình.
Trên dòng kênh Nước Đen hôi thối một thời, nhà cửa khang trang đã được xây san sát. Còn những ao rau muống tù đọng nước nôi, nay được “phủ” lên bằng những con đường dân cư sầm uất, nổi bật là đường Phan Xích Long với hàng quán hoạt động nhộn nhịp bán buôn. Tấm áo đô thị đã xóa dần ký ức lam lũ của thế hệ người dân từ tứ xứ về đây mưu sinh thập niên 90.
Một thời dĩ vãng
Tiếp chúng tôi vào một chiều tháng 2, Trung tá Phan Ngọc Sơn – Trưởng Công an phường 2 – quận Phú Nhuận bồi hồi nhớ lại ký ức khu vực một thời từng là “đất dữ” này. Nhận cương vị ở phường 2 từ năm 2014 nhưng anh nắm rõ ‘Xóm Nước Đen” như lòng bàn tay bởi là người địa phương, lại công tác ở phường 15 kế cận trong thời gian dài.
Những năm 90-91, trên địa bàn “Xóm Nước đen” nhà cửa còn thưa thớt, rậm rạp trảng cỏ, những ao rau muống bạt ngàn. Vào thời gian đó, nơi đây tập trung đủ loại tệ nạn từ ma túy đến đá gà do các đối tượng “anh chị” từ khu vực Tân Định, Đa Kao – quận 1 tràn sang.
Thành phần dân cư phức tạp (với đa số lao động nhập cư), cuộc sống khó khăn khiến họ dễ trở thành nạn nhân của các tệ nạn xã hội. Tình hình an ninh trật tự của khu “xóm Nước Đen” phường 2 khi đó trở nên phức tạp vô cùng.
Trung tá Phan Ngọc Sơn – Trưởng Công an phường 2 – quận Phú Nhuận
Nhận thấy ‘điểm nóng’ an ninh ngay cạnh trung tâm thành phố, chính quyền TP.HCM đã bắt tay vào dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị với các giai đoạn thực hiện từ năm 1992 đến 2012. Các khu vực rậm rạp được phát hoang, ao rau muống tù đọng nước được lấp. Xây dựng, chỉnh trang đường Phan Xích Long vào những năm 1999-2000. Năm 2012 khánh thành đường Hoàng Sa, trong đó có đoạn đi ngang phường 2, đồng thời giải tỏa các khu nhà ổ chuột nằm ven kênh Nhiêu Lộc nằm trong tổng thể dự án cải tạo hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.
Bên cạnh đó, chương trình “chuyển hóa địa bàn” cũng được khởi động, ngăn chặn các loại tội phạm hoạt động ở “xóm Nước Đen”.
Từ khi các dự án cải tạo - chỉnh trang hoàn thành, bộ mặt đô thị và dân cư nơi đây dần đổi khác. Những ngôi nhà lụp xụp của các khu ổ chuột được giải tỏa, các đối tượng cộm cán có 3, 4 tiền án, tiền sự ở khu Cù Lao, một phần bị triệt phá từ công tác chuyển hóa địa bàn, phần khác chuyển đi sau chương trình đền bù - tái định cư của các dự án, đã góp phần mang lại diện mạo đô thị khang trang cho phường 2, tình hình an ninh trật tự dần ổn định. Địa danh “xóm Nước Đen” từ đó cũng dần lui vào dĩ vãng.
Kênh Nước Đen ngày xưa chảy qua khu dân cư xập xệ nay chỉ còn là một con kênh nhỏ len lỏi giữa những dãy nhà
Đường Phan Xích Long sầm uất ngày nay xưa là ao rau muống bạt ngàn
Mạnh mẽ chuyển mình
Nhắc về tình hình an ninh trật tự trên địa bàn, Trung tá Phan Ngọc Sơn cho biết “xóm Nước Đen” phường 2 từng một thời là vùng đất hoạt động mạnh của bọn tội phạm. Nổi bật là các loại tội phạm hút chích ma túy và đâm chém nhau do mâu thuẫn giữ các nhóm băng đảng.
Nhất là trong giai đoạn 1991-1999, trên địa bàn phường còn nhiều khu đất, trảng cỏ trống là nơi tập kết của nhiều con nghiện hằng ngày đến đây hút chích. Tệ nạn mại dâm sau đó cũng “bùng phát” với những “chân dài” đứng đường, dẫn khách vào các nhà hàng, khách sạn, cà phê đèn mờ.
Với quyết tâm của các thế hệ lãnh đạo từ thành phố đến quận, phường nhằm chuyển hóa địa bàn này, nhất là từ sau các dự án cải tạo - chỉnh trang đô thị giúp địa phương mang một diện mạo đô thị mới, tình hình tội phạm ở “xóm Nước Đen” theo đó giảm mạnh.
Với những nghị định 19/20, nghị định 94 mới hay nghị định 111/221 phân loại con nghiện để cai nghiện tự nguyện hay đưa đi cai nghiện tập trung, công an quận, phường đã mạnh dạn rà soát, truy bắt các đối tượng nghiện trên địa bàn đưa đi cai, khởi tố các vụ án ma túy lớn khiến các đối tượng nghiện ngập không “còn đất” hoạt động ở “Xóm Nước đen”.
Nói với chúng tôi, trung tá Sơn cho biết trong tháng 1-2017 đơn vị bắt 2 đối tượng nghiện. Trên địa bàn không còn tụ điểm hút chích núp bóng nào. Từ năm 2014, công an phường cũng mạnh tay truy quét các tụ điểm đặt máy bắn cá.
Vị trưởng công an phường nhận định việc kiểm soát tội phạm phụ thuộc rất nhiều vào công tác tổ chức tuần tra, kiểm soát an ninh thường xuyên trên với việc xây dựng lực lượng bảo vệ/ dân quân chia nhau tuần tra, chốt chặn các địa điểm phức tạp.
Công an quận kết hợp với phường vận động người dân, doanh nghiệp trên địa bàn lắp đặt camera, tạo thành hệ thống “mắt thần” giám sát về an ninh – trật tự phủ khắp. Từ chương trình xã hội hóa, trên địa bàn “xóm Nước đen” ngày nay đã có 156 camera an ninh được lắp đặt ở nhiều ngóc ngách, dày đặc nhất là trên trục đường Hoàng Sa và Phan Xích Long với tổng vốn đầu tư hơn 1 tỷ đồng. Từ ngày có camera an ninh, tình hình trộm cắp được kéo giảm.
Hình ảnh 156 camera trên địa bàn được chuyển về công an phường để quản lý tình hình an ninh trật tự
Bên cạnh việc tuần tra, công an phường cũng đẩy mạnh tuyên truyền về an ninh - trật tự với những nội dung phát hành bằng tờ rơi, phát thanh (loa) và video clip hiện trường các các vụ cướp giật để người dân cảnh giác trước thủ đoạn của bọn tội phạm.
Ở các góc phố đông đúc, địa phương cũng duy trì việc treo băng rôn tuyên truyền an ninh - trật tự, cung cấp số điện thoại của lực lượng công an (bằng cách in trực tiếp trên áp phích) giúp người dân biết, liên lạc ngay tức thời khi xảy ra sự cố.
Một nguồn quỹ xã hội chung cũng được đơn vị vận động làm nguồn kinh phí khen thưởng kịp thời các tổ chức, cá nhân trên địa bàn có thành tích chung tay ngăn chặn tội phạm, thanh gia bắt trộm cướp hay báo về công an những nguồn tin đáng giá để phá án.
Video clip tuyên truyền về an ninh - trật tự được Phường 2 - quận Phú Nhuận thực hiện:
Một đối tượng trộm cắp trên địa bàn trong buổi thực nghiệm lại hiện trường vụ án - Ảnh: Công an phường 2 - quận Phú Nhuận
Những cây kiếm, mã tấu công an phường 2- quận Phú Nhuận thu giữ sau một vụ án - Ảnh: Công an phường 2 - quận Phú Nhuận
Với sự quyết tâm của người dân và các cấp chính quyền, “Xóm Nước đen” ngày xưa từ vùng “đất dữ” nay đã mạnh mẽ chuyển mình. Đi trên những trục đường Hoàng Sa, Phan Xích Long ngày nay ít ai ngờ được khi xưa nơi đây từng ao tù nước đọng, phức tạp về an ninh.
Sự phát triển chung của thành phố nay đã khoác lên “Xóm nước đen” một tấm áo khang trang, phát triển, là điển hình cho một khu vực chuyển hóa thành công thành nơi "đất lành". Ký ức một thời nghèo khó, phức tạp của nơi đây giờ chỉ còn “dấu tích” là dòng kênh Nước Đen nho nhỏ nằm len lỏi qua những dãy nhà. Đó còn là những thước phim một thời quay khu vực này trong bộ phim Xóm Nước Đen của đạo diễn Đỗ Phú Hải (kịch bản Trần Tử Văn, Ngụy Ngữ) thực hiện năm 1996.
Một thời “đất dữ” đã xa.
Một cảnh trong phim "Xóm Nước đen" lấy bối cảnh Xóm Cù Lao- phường 2- quận Phú Nhuận của đạo diễn Đỗ Phú Hải thực hiện năm 1996. Bộ phim dựa trên kịch bản của Nguyên Phó Tổng biên tập báo Công an TP.HCM Trần Tử Văn và Ngụy Ngữ