Toàn cảnh vụ án "chuyến bay giải cứu" với 54 đối tượng bị truy tố

Ông Tô Anh Dũng nhận "cám ơn" 21,5 tỷ đồng

Theo cáo trạng, từ tháng 4-2020 đến tháng 01-2022, trong thời gian đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên thế giới, Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao đã tập hợp, đề xuất lãnh đạo Chính phủ phê duyệt tổ chức thực hiện 772 chuyến bay đưa công dân từ nước ngoài về nước (400 "chuyến bay giải cứu", 372 chuyến bay "Combo"). Trong quá trình cấp phép các chuyến bay mà công dân tự trả phí, một số cán bộ có nhiệm vụ, quyền hạn tại Bộ Ngoại giao đã cấu kết thành nhóm lợi ích, đưa ra nhiều yêu cầu, gây khó khăn cho các doanh nghiệp. Do đó, nhiều doanh nghiệp phải tìm cách tiếp xúc, gặp gỡ, thỏa thuận và ra giá "chung chi" cho mỗi "chuyến bay giải cứu", chuyến bay "Combo".

Ông Tô Anh Dũng với chức vụ Thứ trưởng, trực tiếp chỉ đạo, phê duyệt kế hoạch tổ chức các chuyến bay theo đề xuất của Cục Lãnh sự, trước khi xin ý kiến của Tổ công tác 5 Bộ (Ngoại giao, Y tế, Công an, Giao thông - Vận tải, Quốc phòng). Kết quả điều tra xác định, ông Tô Anh Dũng và đại diện 13 doanh nghiệp không thỏa thuận về số tiền sẽ "chung chi", nhưng cả hai bên đều hiểu việc doanh nghiệp được tham gia tổ chức chuyến bay sẽ có lợi nhuận.

Bị can Nguyễn Thị Hương Lan cùng đồng phạm

Lần đầu tiên vào tháng 5-2020, tại phòng làm việc của ông Tô Anh Dũng ở Bộ Ngoại giao, ông Dũng gặp Hoàng Diệu Mơ (Tổng giám đốc Công ty TNHH Thương mại du lịch và dịch vụ hàng không An Bình) và giới thiệu công ty này với hãng Vietnam Airlines để tổ chức chuyến bay "Combo". Theo cáo trạng, ông Tô Anh Dũng đã 8 lần nhận hối lộ của Hoàng Diệu Mơ tổng số tiền là 8,5 tỷ đồng. Còn 29 lần khác, ông này nhận tiền của các doanh nghiệp khác. Tổng cộng ông Dũng đã nhận hối lộ 21,5 tỷ đồng.

Cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự nhận hối lộ 25 tỷ đồng

Cấp dưới của ông Tô Anh Dũng là cựu Cục trưởng Cục Lãnh sự Nguyễn Thị Hương Lan được cáo trạng xác định đã nhận hối lộ số tiền lớn nhất trong nhóm lãnh đạo, cán bộ thuộc Bộ Ngoại giao. Cụ thể, bị can này có trách nhiệm giải quyết hồ sơ đăng ký tham gia các chuyến bay "Combo" của doanh nghiệp. Tuy nhiên, Lan chỉ lựa chọn các doanh nghiệp được cấp trên chỉ định, do người thân nhờ hoặc doanh nghiệp đã chi tiền trước để đưa vào danh sách đề xuất cấp phép chuyến bay. Lan còn hướng dẫn doanh nghiệp mượn nhiều pháp nhân khác để được cấp phép nhiều chuyến bay.

Với doanh nghiệp chưa thỏa thuận đưa hối lộ, Lan và nhiều thuộc cấp gây khó dễ bằng cách không đưa vào danh sách (dù lãnh đạo Chính phủ đồng ý chủ trương cấp phép), thường xuyên thông báo ngày bay sát với ngày doanh nghiệp nhận thông báo hoặc đổi kế hoạch bay... Mục đích việc gây khó này của Lan là để ép doanh nghiệp phải gặp gỡ, đưa hối lộ. Từ tháng 5-2020 đến tháng 01-2022, có 8 đại diện doanh nghiệp đã tiếp cận, đưa tiền cho Lan để được cấp phép chuyến bay, ít thì vài trăm triệu, nhiều thì vài tỷ, tổng cộng là hơn 25 tỷ đồng.

Hai cựu Thứ trưởng Tô Anh Dũng (trái) và Vũ Hồng Nam

Tiêu cực trong khi thực hiện chính sách nhân đạo

Còn nhớ vào đầu năm 2020, dịch Covid-19 xuất hiện, bùng phát từ TP.Vũ Hán (Trung Quốc) và lan rộng ra toàn thế giới. Sau khi tổ chức giải cứu 30 công dân Việt Nam ở TP.Vũ Hán về Việt Nam vào tháng 02-2020, với phương châm "không để ai bị bỏ lại phía sau", đến tháng 4-2020, Chính phủ cho phép thực hiện các "chuyến bay giải cứu": công dân thuộc diện ưu tiên được về trên các chuyến bay do cơ quan Nhà nước phối hợp tổ chức thực hiện và cách ly tại cơ sở quân đội. Công dân chỉ phải trả tiền vé máy bay.

Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống dịch Covid-19 vào ngày 02-11-2020 và 13-11-2020, Ban Chỉ đạo đã tổ chức thí điểm 10 chuyến bay công dân tự nguyện trả phí toàn bộ (gọi là chuyến bay "Combo"). Sau khi tổ chức các chuyến bay thí điểm thành công, Chính phủ tiếp tục cho phép tổ chức các chuyến bay "Combo" song song với các "chuyến bay giải cứu" đến hết tháng 01-2022.

Thực hiện chủ trương trên của Đảng và Nhà nước, các cơ quan chức năng đã cấp phép, tổ chức hơn 1.000 chuyến bay, đưa hơn 200 nghìn người dân từ 62 quốc gia, vùng lãnh thổ về nước. Chủ trương kịp thời này đã nhận được sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế cùng sự ủng hộ của đồng bào trong và ngoài nước, ghi dấu ấn ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện tính nhân đạo của Đảng, Nhà nước.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện đã có sự chồng chéo, không rõ ràng về thẩm quyền, từ đó một số cá nhân có thẩm quyền ở các Bộ, ngành gây khó khăn, nhũng nhiễu, làm khó doanh nghiệp tổ chức chuyến bay, tạo cơ chế "xin - cho", buộc doanh nghiệp phải nâng giá vé máy bay và các chi phí phát sinh khác để đưa hối lộ... Việc khởi tố, truy tố các đối tượng trong vụ án này cho thấy quyết tâm xử lý những đối tượng sai phạm, đặc biệt là nhiều cựu cán bộ cấp cao.