Chính sách nhân đạo, bảo hộ công dân
Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống dịch Covid-19 vào ngày 02-11-2020 và 13-11-2020, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam (Trưởng Ban chỉ đạo) đồng ý cho tổ chức thí điểm 10 chuyến bay công dân tự nguyện trả phí toàn bộ (gọi tắt là chuyến bay "Combo"). Sau khi tổ chức các chuyến bay thí điểm thành công, Chính phủ tiếp tục cho phép tổ chức các chuyến bay "Combo" song song với các chuyến bay "giải cứu" đến hết tháng 01-2022.
Thực hiện chủ trương trên của Đảng và Nhà nước, các cơ quan chức năng đã cấp phép và tổ chức được hơn 1.000 chuyến bay, đưa hơn 200 nghìn người dân từ 62 quốc gia, vùng lãnh thổ về nước. Việc tổ chức các chuyến bay cứu hộ này là thực hiện chủ trương nhân đạo, thể hiện sự quan tâm hàng đầu của Đảng và Chính phủ Việt Nam trong công tác bảo hộ công dân, mục đích cao nhất là bảo vệ an toàn tính mạng, sức khỏe cũng như tài sản cho người dân. Chủ trương kịp thời này đã nhận được sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế và sự ủng hộ của đồng bào ở trong lẫn ngoài nước, ghi dấu ấn ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện tính nhân đạo của Đảng và Nhà nước.
Lợi dụng kẽ hở để trục lợi
Mặc dù trong hoàn cảnh diễn biến của đại dịch Covid-19 rất phức tạp, nhưng việc tổ chức triển khai chủ trương nhân đạo đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta được tiến hành một cách công khai, minh bạch, trách nhiệm. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện, đã có sự chồng chéo, không rõ ràng về thẩm quyền. Từ đó, một số cá nhân được giao thẩm quyền ở các bộ, ngành đã gây khó khăn, nhũng nhiễu, làm khó đối với doanh nghiệp tổ chức chuyến bay, tạo cơ chế "xin - cho" để buộc doanh nghiệp phải nâng giá vé máy bay và các chi phí phát sinh khác rồi "bôi trơn", đưa hối lộ...
Từ trái qua: Các bị can Tô Anh Dũng, Nguyễn Quang Linh, Phạm Trung Kiên
Bộ Ngoại giao có nhiệm vụ chính là bảo hộ công dân Việt Nam tại nước ngoài và quản lý danh sách công dân Việt Nam đăng ký nhu cầu về nước. Nhưng khi các doanh nghiệp triển khai chuyến bay "Combo" được cấp phép thì một số cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài đã không kịp thời thực hiện hết và đúng trách nhiệm bảo hộ công dân, mà còn thỏa thuận, yêu cầu doanh nghiệp chia lợi nhuận theo từng chuyến bay hoặc chi tiền theo số công dân được về nước, thu tiền của công dân vượt so với quy định.
Ở trong nước, Bộ Ngoại giao là đầu mối chủ trì, xin duyệt cấp phép chuyến bay cho các doanh nghiệp. Nhưng một số cá nhân được giao nhiệm vụ, quyền hạn đã không chỉ nhận tiền hối lộ của các doanh nghiệp để chấp thuận cấp phép chuyến bay, mà còn gây khó khăn cho doanh nghiệp chưa chi tiền hối lộ khi triển khai các chuyến bay, gây thiệt hại rất lớn cho doanh nghiệp và người dân.
Tại Bộ Giao thông - Vận tải, một số cá nhân có thẩm quyền đã vì mục đích vụ lợi cá nhân, làm trung gian môi giới hối lộ hoặc nhận hối lộ để cấp phép bay tăng số lượng công dân về nước. Tại Bộ Y tế, Cục Quản lý xuất nhập cảnh - Bộ Công an là cơ quan được giao tham gia việc kiểm soát tình hình dịch bệnh, khi giải quyết thủ tục cho công dân Việt Nam ở nước ngoài nhập cảnh về nước, cũng có một số cá nhân lợi dụng vai trò, chức năng, nhiệm vụ được phân công, cố ý tạo khó khăn, nhũng nhiễu để đòi hỏi, ép buộc các doanh nghiệp phải chi tiền mới chấp thuận giải quyết chuyến bay.
Một số bị can từng công tác tại UBND TP.Hà Nội, UBND tỉnh Quảng Nam... đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn, nhận tiền của đại diện các doanh nghiệp khi phê duyệt chủ trương cách ly công dân về nước...
Bị can Tô Anh Dũng nhận hối lộ 21,5 tỷ đồng
Trong số 54 bị can bị đề nghị truy tố, có Tô Anh Dũng (SN 1964, cựu Thứ trưởng Bộ Ngoại giao). Theo kết luận điều tra, ông Dũng có nhiệm vụ phê duyệt tổ chức kế hoạch chuyến bay trên cơ sở đề xuất của Cục Lãnh sự, để gửi xin ý kiến thành viên trong Tổ công tác 5 Bộ. Quá trình này, ông Dũng chỉ đạo cấp dưới đưa doanh nghiệp thân quen vào danh sách để tham gia "chuyến bay giải cứu".
Một số bị can khác bị đề nghị truy tố
Cơ quan điều tra kết luận, ông Dũng đã nhận hối lộ 21,5 tỷ đồng của đại diện các doanh nghiệp khi hỗ trợ, tạo điều kiện được cấp phép thực hiện "chuyến bay giải cứu". Trong quá trình làm việc với cơ quan điều tra, bị can Tô Anh Dũng thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác và đã nộp lại 2 tỷ đồng để khắc phục hậu quả.
Ở trong nước, từ tháng 4-2020 đến tháng 01-2022, Cục Lãnh sự - Bộ Ngoại giao đã tập hợp, đề xuất lãnh đạo Chính phủ phê duyệt tổ chức thực hiện 772 chuyến bay đưa công dân từ nước ngoài về nước, gồm 400 "chuyến bay giải cứu", 372 chuyến bay công dân tự trả toàn bộ chi phí. Với chức vụ Phó Cục trưởng phụ trách, Quyền Cục trưởng và sau đó là Cục trưởng Cục Lãnh sự, trong thời gian diễn ra các "chuyến bay giải cứu" và "Combo", bị can Nguyễn Thị Hương Lan phân công cho Đỗ Hoàng Tùng (Phó Cục trưởng, phụ trách Phòng Bảo hộ công dân), Lê Tuấn Anh (Chánh văn phòng, tập sự Phó Cục trưởng) và Lưu Tuấn Dũng (Phó Trưởng phòng Bảo hộ công dân) trực tiếp giải quyết hồ sơ đăng ký tham gia các chuyến bay "Combo" của doanh nghiệp.
Từ tháng 5-2020 đến tháng 01-2022, biết được vai trò của Nguyễn Thị Hương Lan, 8 cá nhân đại diện doanh nghiệp đã tìm cách tiếp cận, móc nối, đặt vấn đề và đưa tiền để Lan xem xét, giải quyết các thủ tục liên quan đến cấp phép chuyến bay. Bị can Nguyễn Thị Hương Lan đã có hành vi nhận hối lộ hơn 25 tỷ đồng. Tương tự, các cá nhân đại diện doanh nghiệp đã tìm cách tiếp cận, móc nối, đặt vấn đề để Đỗ Hoàng Tùng giải quyết các thủ tục liên quan đến cấp phép chuyến bay. Bị can Đỗ Hoàng Tùng đã nhận hối lộ hơn 12,2 tỷ đồng
Liên quan đến bị can Nguyễn Quang Linh (SN 1974, cựu trợ lý Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ), kết luận điều tra xác định từ tháng 01-2021 đến tháng 10-2021, Linh có nhiệm vụ tham mưu, đề xuất, trình Phó Thủ tướng Thường trực phê duyệt "chuyến bay giải cứu" cho các cơ quan, tổ chức. Biết vai trò của Linh, một số cá nhân đại diện doanh nghiệp đã tìm cách tiếp cận, móc nối, đặt vấn đề để được xem xét, giải quyết các thủ tục liên quan đến cấp phép chuyến bay theo thẩm quyền. Quá trình giúp doanh nghiệp tổ chức các "chuyến bay giải cứu", Linh đã nhận hối lộ 4 lần, với tổng số tiền là 180 nghìn USD (tương đương 10.000 USD/chuyến bay). Căn cứ vào các tài liệu thu thập được, Cơ quan An ninh điều tra - Bộ Công an xác định Nguyễn Quang Linh đã nhận hối lộ gần 4,3 tỷ đồng của 2 đại điện doanh nghiệp.
Điều bất ngờ là người nhận hối lộ nhiều nhất trong vụ án là bị can Phạm Trung Kiên (SN 1981, cựu chuyên viên Vụ Trang thiết bị và công trình y tế - Bộ Y tế, cựu thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế). Thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, Kiên có nhiệm vụ tiếp nhận, trình Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên duyệt, ký văn bản trả lời liên quan đến việc cho ý kiến xét duyệt các chuyến bay theo đề nghị của Bộ Ngoại giao và các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, Kiên đã tiếp xúc, yêu cầu và thỏa thuận với các đại diện doanh nghiệp phải chi từ 50-200 triệu đồng/chuyến bay hoặc phải trả phí từ 0,5-1 triệu đồng/khách đối với chuyến bay "Combo" và từ 7-15 triệu đồng/người đối với khách lẻ, tùy từng thời điểm, để được Bộ Y tế chấp thuận cho khách lẻ được về nước.
Theo kết luận điều tra, Kiên đã có hơn 180 lần nhận hối lộ, với tổng số tiền lên đến 42,6 tỷ đồng. Kiên đã nhận tiền từ 19 doanh nghiệp, cá nhân. Trong đó, bị can Nguyễn Thị Thanh Hằng (Phó Tổng giám đốc Công ty Bluesky) đã đưa cho Kiên 6 tỷ đồng để được cấp phép chuyến bay, bị can Hoàng Diệu Mơ đã đưa cho Kiên hơn 5 tỷ đồng để được cấp phép chuyến bay do Công ty An Bình tổ chức...
(CATP) Ngày 04-4-2023, Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) - Bộ Công an đã hoàn tất kết luận điều tra vụ án "đưa hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ; lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ…" xảy ra tại Bộ Ngoại giao, TP.Hà Nội và một số tỉnh, thành phố khác.