Nổi lên nhóm tội phạm có tổ chức, tội phạm đường phố
Công tác phòng ngừa, đấu tranh với TP, vi phạm pháp luật về VK, VLN, CCHT đã được Chính phủ, các Bộ, ngành chỉ đạo triển khai quyết liệt trong suốt 5 năm qua. Trong đó, Bộ Công an (CA) đã phát huy vai trò nòng cốt, chỉ đạo CA các đơn vị, địa phương triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, từ Bộ đến cơ sở (CA cấp xã) nên tình trạng TP chế tạo, sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép VK, VLN và CCHT đã được kiềm chế.
Cụ thể, với kết quả đạt được 5 năm qua, toàn quốc đã phát hiện, bắt giữ 19.384 vụ, 31.013 đối tượng, thu 4.975 khẩu súng các loại, 706.169 viên đạn, 321 lựu đạn, bom, mìn, 27.165,8 kg thuốc nổ, 106.654 kíp nổ, 15.249 CCHT, 28.023 VK thô sơ, 21.635 bộ linh kiện lắp ráp VK. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai, thực hiện Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT đã phát sinh một số quy định bất cập...
Riêng TP chế tạo, mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép súng tự chế, VK thô sơ, linh kiện để lắp ráp VK là 14.804 vụ (chiếm 76%), 22.532 đối tượng (chiếm 72,6%), mua bán, vận chuyển trái phép linh kiện để lắp ráp VK 743 vụ (chiếm 3,8%), 745 đối tượng (chiếm 2,4%). Như vậy, TP sử dụng súng tự chế, VK thô sơ, VK tương tự VK thô sơ và sử dụng các loại dao gây án tiếp tục diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng, năm sau cao hơn năm trước (năm 2022 xảy ra 1.127 vụ, 1.782 đối tượng, so với năm 2019 tăng 128 vụ, tương đương 12,8%; 350 đối tượng, tương đương 24,4%), trong đó nổi lên các băng, nhóm TP có tổ chức, TP đường phố (giải quyết mâu thuẫn, gây rối trật tự công cộng, chống người thi hành công vụ...) hoạt động rất manh động, gây ra nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng nhưng việc xử lý hình sự đối với các loại TP này gặp nhiều khó khăn.
Công an TPHCM tổ chức tiêu hủy các loại vũ khí thô sơ
Tang vật hung khí thu giữ của một băng nhóm tội phạm
Những nguyên nhân dẫn đến cần sửa đổi luật
Đó là Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT quy định các khái niệm về VK chưa khái quát, còn tách bạch giữa VK quân dụng với các loại VK khác, các loại VK này đều được trang bị cho lực lượng vũ trang và các lực lượng khác để thi hành công vụ hoặc đối tượng sử dụng gây ra nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng; trong khi đó việc xử lý hình sự theo quy định tại Điều 304, 306 Bộ Luật Hình sự gặp rất nhiều khó khăn.
Chính vì vậy, các đối tượng đã lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chế tạo, tàng trữ, mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép các loại súng tự chế (súng bắn đạn ghém, súng săn, súng nén ga, súng nén hơi...), VK thô sơ (các loại dao, lưỡi lê, đao, kiếm, giáo, mác, thương, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ) và linh kiện để lắp ráp VK. Nếu không kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm các đối tượng trên, sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước và phòng ngừa, đấu tranh với TP về lĩnh vực này trong giai đoạn hiện nay thì cần thiết phải nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các khái niệm về VK, VLN, CCHT, một số quy định về hành vi bị cấm và công tác quản lý để bảo đảm phù hợp với thực tiễn trong giai đoạn hiện nay.
Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT đang quy định 30 Điều về thủ tục cấp các loại giấy phép, giấy xác nhận về VK, VLN, tiền chất thuốc nổ, CCHT, trong đó yêu cầu cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp phải trực tiếp thực hiện các thủ tục nộp hồ sơ pháp lý, các giấy tờ chứng minh đủ điều kiện để hoạt động nghiên cứu, chế tạo, sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng VK, VLN, CCHT và giấy tờ tùy thân của người đến liên hệ. Do đó, để thực hiện cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân thì cần thiết phải cắt giảm các loại giấy tờ trên và thực hiện tiếp nhận hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính trên Cổng dịch vụ công.
Băng nhóm hỗn chiến với hung khí nguy hiểm
Thống nhất một loại giấy phép
Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT quy định giấy phép sử dụng VK quân dụng, VK thể thao, CCHT cấp cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có thời hạn 5 năm, sau khi hết thời hạn, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp phải làm thủ tục cấp đổi. Bên cạnh đó, một số loại CCHT (dùi cui cao su, áo giáp, găng tay bắt dao, quả nổ, bình xịt hơi cay...) được cấp giấy xác nhận đăng ký không thời hạn. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cho thấy, các loại VK, CCHT đã được cấp giấy phép sử dụng không có sự thay đổi về chủng loại, nhãn hiệu, ký hiệu, số hiệu. Hàng năm, cơ quan quản lý cấp phép thường xuyên kiểm tra việc thực hiện công tác quản lý, sử dụng VK, CCHT đối với cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp được trang bị.
Trong khi đó, việc cấp đổi giấy phép sử dụng phát sinh nhiều chi phí, thời gian, nhân lực; giấy phép sử dụng và giấy xác nhận đều là loại giấy phép do cơ quan quản lý cấp cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp sử dụng để thực hiện nhiệm vụ với quy trình, thủ tục cấp tương tự nhau. Vì vậy, để việc quản lý, sử dụng VK, CCHT bảo đảm thống nhất bằng một loại giấy phép thì cần thiết nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các điều quy định về cấp giấy phép sử dụng VK, CCHT theo hướng không quy định thời hạn giấy phép sử dụng và chuyển việc cấp giấy xác nhận đăng ký sang cấp giấy phép sử dụng CCHT.
Một số quy định về việc nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, vận chuyển và sử dụng VLN công nghiệp trong Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT còn chưa phù hợp với thực tiễn. Vì vậy quá trình triển khai thực hiện đã gặp một số khó khăn, vướng mắc, như việc quy định tổ chức, doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu trên cơ sở đề án nghiên cứu được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt là chưa phù hợp với Luật Khoa học và Công nghệ; chưa có quy định về việc đăng ký sản phẩm VLN công nghiệp mới sản xuất, sử dụng tại Việt Nam.
Việc quy định chủng loại sản phẩm, quy mô sản xuất phải phù hợp với định hướng phát triển ngành VLN công nghiệp chưa phù hợp với Luật Quy hoạch; việc quy định tổ chức, doanh nghiệp sử dụng VLN công nghiệp không hết phải bán lại cho tổ chức, doanh nghiệp kinh doanh VLN công nghiệp, gây khó khăn cho các đơn vị sử dụng. Chưa có quy định về điều chỉnh cấp giấy phép sử dụng VLN công nghiệp nên gây khó khăn cho các doanh nghiệp thực hiện khai thác khoáng sản khi có thay đổi về điều kiện địa chất, thiết kế khai thác.
Quy định giấy phép vận chuyển VLN công nghiệp chỉ có giá trị 1 lượt vận chuyển gây khó khăn cho các doanh nghiệp khi sử dụng không hết VLN phải xin giấy phép vận chuyển về kho. Do đó, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh, vận chuyển và sử dụng VLN công nghiệp cho phù hợp với thực tiễn.
Thực tế hiện nay, nhiều cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp của các nước trên thế giới có cho, tặng, viện trợ một số loại VK, CCHT cho Việt Nam để phục vụ việc nghiên cứu, sản xuất hoặc trang bị cho các đối tượng theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, tại Điều 5, Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT quy định, nghiêm cấm việc trao đổi, tặng, cho, gửi, mượn, cho mượn, thuê, cho thuê, cầm cố VK, VLN, CCHT. Vì vậy, để tận dụng nguồn lực từ nước ngoài hỗ trợ Việt Nam trong nghiên cứu, sản xuất, trang bị, sử dụng VK, VLN, CCHT thì cần thiết phải nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định này trong Luật Quản lý, sử dụng VK, VLN và CCHT (sửa đổi) cho phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này.
(Còn tiếp...)