(CAO) Dù đã ở cái tuổi “gần đất xa trời”, nhưng vợ chồng cụ Khổng Văn Loa vẫn xem đất ngói là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu mỗi ngày. Đất ngói trở thànhmón “đặc sản” từ lâu của người dân thị trấn Lập Thạch, Vĩnh Phúc.
Ăn đất như ăn kẹo
Nằm ngay sau thị trấn Lập Thạch, huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc có một làng được gọi với cái tên kỳ lạ là “làng ăn đất” hay “làng ăn đặc sản”. Bởi dù lớp trẻ hiện nay ở làng không còn ăn đất phổ biến như trước, nhưng vẫn có những người cao niên ở khu phố Thống Nhất xem đất ngói là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu trong cuộc sống thường nhật của họ.
Tục ăn đất ở đây có từ rất lâu, không ai nhớ rõ. Chỉ biết rằng, qua lời kể của những người lớn tuổi nhất trong làng thì khi họ sinh ra đã thấy cha, ông của mình thường ngày vẫn hay cầm miếng đất ngói ăn ngấu nghiến.
Đất ngói được cụ Biện lọc rất cẩn thận trước khi đem hơ khói
Dù đã ngoài 80 tuổi, nhưng vợ chồng cụ Khổng Văn Loa và cụ Khổng Thị Biện vẫn rất minh mẫn mỗi khi nghe hỏi về món “đặc sản” đất ngói, hai cụ đều nói vanh vách.
Cụ Loa cho biết, lúc cụ sinh ra tại khu vực Sông Lô (nay thuộc huyện Sông Lô) đã thấy cha, ông của mình hay cầm cục đất đưa lên miệng nhai như nhai kẹo. Kể từ đó, cụ bắt chước và biết ăn đất cho đến nay đã vài chục năm. Đến khi loại đất ăn được này tại Sông Lô dần cạn kiệt, một số người đã tìm về khu phố Thống Nhất – nơi có loại đất ngói tìm ăn và sau đó sinh sống luôn tại đây cho đến bây giờ.
Đất ngói được hơ khói lá sim để có được vị đặc biệt
Cầm miếng đất màu trắng bộtđưa lên miệng nhai sần sật, cụ Biện móm mém nói: “Đất ngon lắm các chú à. Đất phơi khô nhưng không cứng, ăn vào có vị thơm, bở xốp. Không phải đất nào cũng ăn được, chỉđất vùng này do chúng tôi làm mới dùng được, ăn vào phát ghiền”.
Theo cụ Biện, đất ngói được đào dưới sâu hàng chục mét, khi gặp những vỉa đất màu trắng như những cục phấn mới dùng ăn được. Đất được đưa lên sẽ phải đem đi rửa, phơi khô và lọc hết cặn bẩn bám xung quanh. Miếng đất to sẽ được cắt thành thỏi vừa nhỏ như cái kẹo.
Sau đó, để đất ngói thơm ngon hơn, người dùng phải hái thêm lá cây sim tươi đốt cháy rồi đưa đất lên hơ trước ngọn lửa, khói của lá sim quện vào đất mới có vị thơm ngon đặc trưng.
Ăn đất ngói có tốt cho sức khỏe?
Những vị cao niên trong làng chia sẻ, người dân nơi đây “ghiền” ăn đất phần vì thói quen, phần vì suy nghĩ ăn loại đất này tốt cho sức khỏe “!?”. Ngoài ra, đất ngói một thời từng được coi là “thỏi nam châm” gắn kết người dân trong làng vì mỗi khi đến nhà chơi, hay bắt đầu một câu chuyện, người dân nơi đây đều mời nhau ăn miếng đất ngói.
Thậm chí, khoảng 20-30 năm trước, đất ăn được bày bán tràn lan ở chợ, chợ nào cũng có gian hàng bán đất, như bán rau, bán thịt chỉ để phục vụ những người ghiền ăn loại đất này nên Lập Thạch từng là đầu mối cung cấp đất ăn cho nhiều địa phương trong, ngoài Vĩnh Phúc như: Tam Dương, Vĩnh Tường; Lâm Thao, Phù Ninh (Phú Thọ), xa hơn là ở tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang.
: Vợ chồng cụ Biện nhiều năm ăn đất ngói
Theo cụ Biện, sau vườn nhà cụ có một khu đất đã nhiều năm gia đình khai thác dùng ăn đến nay vẫn chưa hết. Cụ Biện cho biết, đã từng có các chuyên gia trong nước và Hàn Quốc nghiên cứu và gọi loại đất này là đất Cao Lanh.
Còn việc nghiên cứu vì sao loại đất này ăn được, đất cóchất gì, độc hại ra sao thì đến nay các cụ vẫn chưa được biết cụ thể.
“Chúng tôi vẫn thường xuyên ăn mỗi khi thèm. Từ thời xa xưa, các cụ đã ăn. Thậm chí, loại đất này ăn vào rất tốt cho những ai bị nóng trong người và phụ nữ có thai vì loại đất rất mát lại giàu canxi”, cụ Biện nói.
Ông Dương Đức Lộc – Phó chủ tịch UBND thị trấn Lập Thạch cho biết, ngay từ những năm 70 từ thế kỷ trước, tại địa phương đã có người ăn đất ngói.
“Khi tôi sinh ra lớn lến đã thấy đất ngói xuất hiện nhiều tại các chợ xung quanh Lập Thạch, đất giống loại đất Cao Lanh non. Qua nhiều năm, đến nay loại đất này đã dần cạn và hiện chỉ còn nhiều tại khu đồi Vàng gần nhà cụ Biện”, ông Lộc cho biết thêm.
Khi chúng tôi dẫn lời cụ Biện nói ăn đất ngói tốt cho sức khỏe,ông Lộc cho rằng, việc người dân nói ăn đất này mát, tốt cho thai nhi chỉ là truyền miệng, trên thực tế đã có các chuyên gia trong và ngoài nước về đây nghiên cứu loại đất này, nhưng chưa có nhà khoa học nào chứng minh ăn loại đất này tốt cho sức khỏe con người.