Kênh đào Panama là một kỳ công tuyệt vời của kỹ thuật thế kỷ 20. Sau khi hoàn thành vào năm 1914, tuyến đường thủy nhân tạo nối Thái Bình Dương và Đại Tây Dương này đã giúp giảm gần một nửa thời gian di chuyển giữa bờ tây nước Mỹ và Châu Âu.
Cho đến ngày nay, các con tàu phải đi qua một loạt các âu thuyền để vượt qua sự khác biệt về độ cao dọc theo chiều dài 50 dặm (80 km) của tuyến kênh. Chúng được nâng lên đến 85ft (26m) so với mực nước biển trước khi được hạ xuống một lần nữa.
Các khóa của kênh đào đóng vai trò như một loại thang máy, sử dụng lượng nước khổng lồ được đổ ra từ các hồ nhân tạo trên đỉnh núi để nâng các tàu lên, Mahelis de García, một hướng dẫn viên của kênh đào Panama, giải thích.
Nhưng khi sự nóng lên toàn cầu ảnh hưởng đến các kiểu thời tiết, việc vận hành kênh đào đang trở thành một thách thức lớn hơn bao giờ hết.
Theo các nhà chức trách quản lý kênh đào Panama, năm 2019 là năm khô hạn thứ năm ở Panama trong 70 năm với lượng mưa giảm 20% so với mức trung bình lịch sử.
Nhưng không chỉ những năm khô hạn mới gây ra khó khăn - mưa lớn cũng có thể tạo ra vấn đề vì nó có thể làm tràn các hồ nhân tạo.
Khi những năm khô hạn và bão trở nên phổ biến hơn, con kênh cần tìm nguồn nước ngọt và những cách mới để trữ nước.
Mỗi khi một con tàu đi qua âu thuyền, 55 triệu gallon nước ngọt được sử dụng, sau đó được thải ra biển. Trung bình, 37 tàu đi qua âu thuyền mỗi ngày, sử dụng hơn 2 tỷ gallon (9 tỷ lít) nước ngọt.
Phó chủ tịch phụ trách các dự án về nước tại kênh đào Panama, John Langman, cho biết họ đang nghiên cứu tìm giải pháp để đảm bảo kênh đào không bị cạn nước.
"Chúng tôi hiểu rằng kênh đào có ý nghĩa rất lớn đối với nền kinh tế Panama".
Tàu đi qua kênh đào Panama
Ông giải thích rằng vào năm đặc biệt khô hạn của năm 2019, các nhà chức trách đã phải giảm lượng nước họ sử dụng để vận hành các âu thuyền, điều này có nghĩa là các tàu không thể chở hàng nặng vì có ít nước hơn giữa các khoang tàu và đáy kênh.
Để giữ cho các khóa hoạt động, chính quyền đang tìm cách tích trữ nhiều nước hơn trong những năm mưa để đảm bảo cung cấp đủ nước trong những thời điểm khô hạn hơn.
Họ đang thực hiện các nghiên cứu khả thi về một số phương án bao gồm đào sâu các hồ nhân tạo hiện có để thu được nhiều nước mưa hơn.
Ông Langman cho biết họ sẽ đặt mục tiêu trước tiên là tìm ra giải pháp trong lưu vực đầu nguồn xung quanh kênh đào, nhưng họ có thể phải xem xét các nguồn nước ở các vùng khác của đất nước.
Không có lựa chọn nào là dễ dàng.
Một khả năng mà các nhà chức trách kênh đào đang nghiên cứu là xây dựng một con đập trên sông Indio, thuộc tỉnh Coclé ở miền trung Panama.
Nhưng điều này có thể khiến hàng nghìn nông dân mất chỗ dựa, và điều đó đã khiến Diego Herrera, người đang canh tác 40 ha đất cùng gia đình ở Coquillo lo lắng.
"Chúng tôi sẽ làm gì nếu họ làm ngập đất của chúng tôi? Chúng tôi sẽ đi đâu? Họ chưa giải thích cho chúng tôi biết họ sẽ di dời chúng tôi đi đâu" – người này cho biết.
Điều quan trọng cần nhấn mạnh là con đập này chỉ là một trong nhiều phương án khả thi đang được xem xét, và các nhà chức trách kênh đào nhấn mạnh rằng họ sẽ lựa chọn một giải pháp có tác động môi trường và xã hội thấp nhất.
Việc tìm kiếm các nguồn nước không chỉ phục vụ nâng tàu và hoạt động thương mại.
Cơ quan quản lý kênh đào Panama cũng cung cấp nước uống cho một nửa dân số Panama, bao gồm cả cư dân của thủ đô Panama City.
Nước uống được lấy từ các hồ nhân tạo giống nhau được sử dụng để chạy các khóa trên kênh.
Cơ quan quản lý kênh đào Panama đang xem xét khử muối nước biển tạo nước cho sinh hoạt, cho phép nhiều nước trong các hồ nhân tạo được sử dụng cho kênh đào.
Nhà môi trường và cựu Phó thị trưởng thành phố Panama, Raisa Banfield, nói rằng khi dân số của thành phố tăng lên, với nhiều tòa nhà được xây dựng và diện tích rừng bị cạn kiệt, thì áp lực ngày càng tăng đối với nguồn nước của Panama.
Biến đổi khí hậu đang khiến việc tìm kiếm các giải pháp trở nên cấp thiết.
Thành phố Panama
Steven Paton, một nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Nhiệt đới Smithsonian ở Panama, cho biết dữ liệu 142 năm cho thấy những thay đổi về lượng mưa phù hợp với biến đổi khí hậu.
Ông nói rằng trong 25 năm qua “chúng ta đã có 8 trong số 10 cơn bão lớn nhất, 2 năm khô hạn nhất và 3 năm khô hạn nhất liên tiếp, trong đó lượng mưa trung bình thấp hơn bất kỳ khoảng thời gian 3 năm nào khác”.
Ông nói thêm rằng các mô hình thời tiết ngày càng trở nên ít dự đoán hơn: ví dụ như năm 2022 đã chứng kiến thời điểm bắt đầu mùa mưa sớm nhất ở Panama từ trước đến nay.
Ông nói: “Không có gì tương tự với những gì đã xảy ra trong năm nay”.
Các cổng thép mạ nguyên bản được làm cách đây hơn 100 năm vẫn đang mở các âu thuyền cho tàu bè từ khắp nơi trên thế giới, nhưng khi lượng mưa thay đổi, nguồn nước để vận hành kênh ngày càng trở nên khó khăn hơn.