Tạp chí Time: Quan hệ Nga – Mỹ ở mức xấu nhất kể từ sau chiến tranh Lạnh

Mỗi ngày, những phi công Mỹ tiến hành không kích nhắm vào những mục tiêu khủng bố ở Syria. Và trong mỗi nhiệm vụ tiến hành, họ phải chăm chú quan sát thiết bị định vị trên máy bay để nhận ra những dấu hiệu của một trong hàng ngàn tên lửa đất đối không của quân đội Syria , bao gồm cả các khẩu đội pháo điều khiển bởi những cố vấn quân sự Nga, đang sẵn sàng thổi bay chiến đấu cơ của họ trên bầu trời.

Những phi công không phải là bên duy nhất lo lắng về điều này. Nguy hiểm đe dọa thường trực về khả năng xảy ra đối đầu bất ngờ tại Syria giữa Nga và Mỹ đang hiện diện từng phút giây trong suy nghĩ của những quan chức cấp cao Mỹ - nhất là trong 2 tuần gần đây khi mối quan hệ giữa hai bên rơi vào mức tồi tệ trên bình diện toàn cầu.

Nga đã triển khai vũ khí quân sự có thể sử dụng hạt nhân từ khu vực Địa Trung Hải đến vùng lãnh thổ hải ngoại Kaliningrad nằm ở phía bắc Ba Lan và Lithuania – 2 thành viên của NATO.

Mỹ đã công khai cáo buộc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống của nước này và sẽ có bước đi thích hợp để đáp trả. Quan hệ giữa hai nước giờ đây đang ở mức xấu nhất kể từ sau khi kết thúc chiến tranh Lạnh. Washington và Moscow đang lo ngại không biết quan hệ giữa hai bên sẽ còn xấu đi đến mức nào.

Bài viết của Massimo Calabresi trên tờ Time ngày 24-10 về quan hệ Nga - Mỹ  

Trong bức tranh tối ấy, đôi khi cũng lóe lên một vài khoảnh khắc của hy vọng. Vào ngày 9-9, sau 7 tháng đàm phán cam go, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và người đồng cấp Nga Sergei Lavrov đã thông báo một thỏa thuận ngừng bắn tại Syria sau 5,5 năm nội chiến diễn ra tại nước này. Tuy nhiên thỏa thuận này sau đó đã biến tướng ngay từ lúc khởi đầu. Nga nhấn mạnh sẽ phối hợp với Mỹ để thiết lập một trung tâm hành động chung (JIC) nơi các quan chức 2 nước có thể ngồi lại cùng nhau để chia sẻ những thông tin tình báo chung về các mục tiêu IS và al – Qaeda. Kerry sau đó đã đồng ý nhưng Lầu Năm Góc không tin tưởng Moscow. Tổng thống Obama cùng đội ngũ cố vấn an ninh cấp cao của ông một lần nữa bác bỏ sự phản đối của Lầu Năm Góc về ý tưởng này. Lầu Năm Góc sau đó đã tôn trọng ý định lập JIC nhưng đồng thời cũng bày tỏ sự bất mãn của mình đến truyền thông.

5 ngày sau khi thỏa thuận ngừng bắn tại Syria có hiệu lực, Mỹ bất ngờ đánh bom nhầm các mục tiêu của lực lượng quân đội Syria ở phía đông nước này, giết chết ít nhất 60 lính Syria. Mỹ đã xin lỗi cho nhầm lẫn này, tuy nhiên Nga cho rằng đây là hành động cố tình, vi phạm lệnh ngừng bắn.

Hai ngày sau, máy bay của quân đội Syria, và dường như có một chiếc của Nga – theo ghi nhận của Washington đã tấn công đoàn xe cứu trợ nhân đạo của Liên Hiệp Quốc đến Aleppo, giết chết ít nhất 20 người.

Vào ngày 3-10, quân đội Syria và Nga tiến hành không kích dữ dội vào Aleppo khiến nhiều dân thường thiệt mạng. Mỹ thông báo nỗ lực ngoại giao song phương với Nga đổ vỡ. Cùng ngày, tổng thống Nga Putin đã thông báo hủy thỏa thuận xử lý plutonium tồn tại 16 năm qua với Mỹ. Ngày 5-10, Nga điều 2 tàu chiến được trang bị tên lửa hành trình có khả năng mang đầu đạn hạt nhân Kalibr đến khu vực Địa Trung Hải , và 3 ngày sau đó Nga thông báo triển khai hệ thống tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander đến Kaliningrad. Ngày 7-10, Nga úp mở khả năng thiết lập lại các đơn vị tình báo và căn cứ quân sự ở Cuba và Việt Nam (chưa rõ chính quyền hai nước này có đồng ý không, hay chỉ là chiêu tuyên truyền của Moscow).

Cùng thời điểm đó, Mỹ cáo buộc Nga gia tăng can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống tại nước này với việc hàng loạt email rò rỉ bị lấy cắp bởi các đơn vị tình báo quân đội Nga, được tuồn ra ngoài thông qua WikiLeaks và một số nguồn khác.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry bắt tay người đồng cấp Sergei Lavrov trong một cuộc gặp. Quan hệ hai nước đang ở mức xấu nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh - Ảnh: Reuters

Vào ngày 7-10, Mỹ cáo buộc Nga đứng sau các vụ rò rỉ email (của đảng Dân chủ) và đe dọa sẽ “có hành động đáp trả tương xứng”. Washington tin rằng tổng thống Putin muốn một lệnh ngừng bắn tại Syria và hợp tác quân sự trực tiếp với Mỹ như là cách để đưa Nga trở lại vị trí tay chơi chính trị đáng gờm trên bình diện toàn cầu. Time dẫn lời Tom Graham – cố vấn cấp cao về Nga dưới thời tổng thống G.W.Bush nhận định: “Putin đang xóa bỏ mối quan hệ Nga- Mỹ 15 năm qua. Mọi thứ đang trở lại trên bàn đàm phán”.

Bộ Ngoại giao Mỹ đang cố gắng khởi động lại các kênh ngoại giao với Nga: ngày 12-10, Mỹ thông báo mở lại các vòng đàm phán đa phương về vấn đề Syria có Nga tham dự. Hầu hết các kênh liên lạc quan trọng vẫn được duy trì, như đường dây liên lạc quân sự giữa hai bên để tránh các vụ đụng độ quân sự có thể xảy ra giữa quân đội hai nước tại Syria.

Graham nhận định: “Họ không vượt qua điểm không thể quay đầu lại nhưng ai biết được đâu là điểm dừng một khi bạn đang chĩa súng bắn lẫn nhau?”