Hỏi: Gia đình tôi và bà N. có mâu thuẫn tranh chấp đất đai nhiều năm không hòa giải được. Nếu muốn kiện ra tòa án, chúng tôi phải có điều kiện và hồ sơ thế nào để được tòa thụ lý? (Võ Thị Thu Thảo, TP.Thủ Đức, TPHCM).
Trả lời: Để khởi kiện tranh chấp đất đai tại tòa án, người khởi kiện phải có đủ 4 điều kiện sau:
1. Cá nhân có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Quy định này có nghĩa là chỉ các bên xảy ra tranh chấp đất đai mới có quyền khởi kiện.
2. Thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án. Theo Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) và Điều 3 Luật Đất đai 2024, tranh chấp đất đai áp dụng quy định của pháp luật đất đai để giải quyết là tranh chấp trong việc xác định ai có quyền sử dụng đất (QSDĐ) thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án.
3. Tranh chấp chưa được giải quyết. Tòa án chỉ thụ lý đơn khởi kiện tranh chấp đất đai nếu tranh chấp đó chưa được giải quyết bằng 1 bản án đã có hiệu lực pháp luật; chưa được giải quyết bằng quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (UBND các cấp).
4. Tranh chấp phải được hòa giải tại UBND cấp xã. Đối với tranh chấp ai là người có QSDĐ mà chưa (hoặc không) được hòa giải tại UBND cấp xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp thì được xác định là chưa đủ điều kiện khởi kiện (quy định tại Khoản 1 Điều 192 BLTTDS).
Như vậy, người nào muốn khởi kiện tranh chấp QSDĐ phải có đủ 4 điều kiện theo quy định trên thì mới được khởi kiện ra tòa án.
Hồ sơ khởi kiện gửi đến TAND cấp huyện nơi có đất tranh chấp, gồm:
- Đơn khởi kiện theo mẫu;
- Biên bản hòa giải không thành có chứng nhận của UBND xã và chữ ký của các bên tranh chấp;
- Giấy tờ nhân thân của người khởi kiện;
- Tài liệu chứng cứ kèm theo.