Khởi kiện có căn cứ
Theo hồ sơ và trình bày của bà Hải (người khởi kiện), quá trình xây dựng căn nhà tại đường số 8, KP2, P.Linh Tây, quận (nay là TP) Thủ Đức do bà Hải làm chủ, Đội TTĐB Q.Thủ Đức, gồm 2 ông: Nguyễn Huy Toán và Hoàng Thanh Giang đã tiến hành kiểm tra vào các ngày 12/4, 09/5 và 07/12/2018. Cả ba lần kiểm tra đều xác định: Công trình xây đúng theo GPXD số 5825/GPXD do UBND Q.Thủ Đức cấp ngày 22/11/2017.
Tuy nhiên, ngày 09/7/2019, Đội TTĐB Q.Thủ Đức (cũng 2 ông Toán - Giang) lập biên bản vi phạm hành chính (VPHC) số 3567/BB-VPHC đối với bà Hải về hành vi: Xây sai GPXD, phát sinh ba cửa sổ tại các tầng 1, 2 và 3; vi phạm chỉ giới xây dựng, phát sinh phần mái che tầng 1 phía trước (4,95m2) và phía sau (6,075m2).
Theo đề nghị của Giám đốc Sở XD, UBND TPHCM ban hành Quyết định (QĐ) số 3268/QĐ-XPVPHC (QĐ 3268) ngày 02/8/2019, xử phạt bà Hải 70 triệu đồng cho 2 hành vi; buộc tháo dỡ toàn bộ phần vi phạm. Cũng theo đề nghị của Giám đốc Sở XD, UBND TP ban hành QĐ số 2766/QĐ-CCXP (QĐ 2766) ngày 04/8/2020, cưỡng chế thi hành QĐ 3268. Tiếp đến, ngày 24/02/2023, UBND TP ban hành QĐ số 595/QĐ-ĐC (QĐ 595) "đính chính QĐ 2766".
Bà Hải chỉ phần mái che phía trước tầng 1
Bà Hải cho rằng, cả 3 cửa sổ là kính lùa, không lấn đất hoặc không gian nhà khác; còn phần mái giả ngói ở phía trước tầng 1 là mái che tạm dùng để che mưa nắng, nhưng lãnh 4 biên bản "3 đúng, 1 sai". Trong khi xung quanh có nhiều nhà xây vượt diện tích, đổ ban công bằng bê-tông, trổ cửa sổ... nhưng không bị gì. Từ đó, bà Hải khởi kiện yêu cầu Tòa án hủy ba QĐ nêu trên. Người khởi kiện và luật sư chứng minh biên bản VPHC số 3567 lập ngày 09/7/2019 không có căn cứ. QĐ 3268 sai về trình tự, thủ tục và nội dung. Bà Hải không nhận được biên bản số 3567 và QĐ 3268 theo đúng quy định. Do QĐ 3268 chưa tuân thủ pháp luật, dẫn đến QĐ cưỡng chế số 2766 và QĐ "đính chính" số 595 cũng không đúng.
TAND TPHCM mở phiên xét xử sơ thẩm ngày 11/9/2013. Tại phiên tòa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện, trình bày: Do bà Hải không đồng ý ký vào biên bản VPHC và không nhận biên bản, người có thẩm quyền đã tiến hành niêm yết theo quy định, nên xem như biên bản đã được giao cho bà Hải. Tương tự, QĐ 3268 được giao trực tiếp bà Hải ngày 18/9/2019, nhưng bà không nhận. Người có thẩm quyền đã tiến hành niêm yết nên xem như QĐ này đã được giao cho bà Hải đúng quy định.
Xem xét toàn diện hồ sơ, kết quả tranh tụng tại phiên tòa, HĐXX nhận định: QĐ 3268 được ban hành đúng thẩm quyền nhưng sai về trình tự, thủ tục và không đúng một phần về nội dung. Trong hồ sơ vụ án, không có tài liệu nào thể hiện phía người lập biên bản đã giao biên bản VPHC nhưng bà Hải không đồng ý nhận. Việc bà Hải không nhận được biên bản VPHC ảnh hưởng đến quyền giải trình theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 61 Luật Xử lý VPHC năm 2012.
QĐ 3268 ban hành ngày 02/8/2019, nhưng ngày 18/9/2019 mới giao cho bà là quá thời hạn, theo quy định tại Điều 70 Luật Xử lý VPHC (chỉ 2 ngày làm việc kể từ ngày ra QĐ, người có thẩm quyền phải gửi QĐ 3268 cho bà Hải). Tại biên bản làm việc ngày 18/9/2019 cũng không thể hiện bà Hải từ chối nhận QĐ 3268, nên chưa có cơ sở cho rằng QĐ đã được giao trực tiếp cho bà Hải.
Ngày 27/9/2019, UBND P.Linh Tây tiến hành niêm yết QĐ 3268 tại nhà bà Hải. Theo quy định tại Điều 70 Luật Xử lý VPHC, sau thời hạn 10 ngày, kể từ ngày QĐ xử phạt được gửi qua đường bưu điện đến lần thứ 3 mà bị trả lại do bà Hải cố tình không nhận thì QĐ niêm yết được coi là QĐ đã được giao. Tuy nhiên, trong hồ sơ cũng như tại phiên tòa, phía người bị kiện không chứng minh được đã gửi QĐ 3268 cho bà Hải qua đường bưu điện. Do đó, có cơ sở cho rằng QĐ 3268 chưa được giao cho bà Hải theo đúng quy định. Việc bà Hải cho rằng không nhận được biên bản VPHC số 3567 và QĐ 3268 nên không biết để thực hiện các nội dung bị xử phạt là có căn cứ.
Các cửa sổ lùa được tòa xác định không vi phạm
HĐXX kết luận: QĐ 3268 sai về trình tự, thủ tục gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện. Ngoài ra, QĐ này còn vi phạm về hành vi bị nghiêm cấm trong xử phạt VPHC theo quy định tại khoản 5 Điều 12 Luật Xử lý VPHC. Do đó, bà Hải khởi kiện yêu cầu hủy QĐ này là có căn cứ chấp nhận.
Về nội dung: Căn cứ các quy định pháp luật, bà Hải trổ cửa sổ không thuộc trường hợp phải điều chỉnh GPXD nên không xem là hành vi xây dựng sai nội dung GPXD. Ngoài ra, tại văn bản số 3360/BC-SXD-TT ngày 30/3/2021, báo cáo UBND TPHCM, Sở XD xác định, việc bà Hải xây dựng có phát sinh trổ cửa sổ không coi là hành vi xây dựng sai giấy phép đã được cấp.
QĐ 3268 xử phạt bà Hải 15 triệu đồng và buộc khắc phục hậu quả là không có căn cứ. Bà Hải yêu cầu hủy QĐ này là có cơ sở chấp nhận.
Về vi phạm chỉ giới xây dựng: Bà Hải xây mái che tại tầng 1 với 4,95m2 phía trước (4,5m x 1,1m) và 6,075m2 phía sau (4,5m x 1,35m) không có trong GPXD. Thanh tra Sở XD lập biên bản vi phạm chỉ giới xây dựng đối với bà Hải. Từ đó, Chủ tịch UBND TPHCM ban hành QĐ xử phạt bà Hải 55 triệu đồng là có căn cứ. Tuy nhiên, do QĐ 3268 sai về trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Xử lý VPHC, gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện, nên có cơ sở hủy toàn bộ QĐ 3268. Do QĐ 3268 bị hủy, nên có cơ sở để hủy toàn bộ QĐ cưỡng chế thi hành biện pháp khắc phục hậu quả số 2766 và QĐ số 595.
Từ nhận định trên, HĐXX chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Hải, tuyên Bản án hành chính sơ thẩm số 1762/2023/HC-ST ngày 11/9/2023: Hủy các QĐ 3268, QĐ 2766 và QĐ 595.
Y án sơ thẩm
TAND Cấp cao tại TPHCM mở phiên phúc thẩm ngày 25/7/2024 theo kháng cáo của người bị kiện. Căn cứ các tài liệu chứng cứ có tại hồ sơ vụ án và kết quả thẩm vấn tại phiên tòa, sau khi nghe ý kiến của kiểm sát viên, các đương sự trong vụ án, HĐXX phúc thẩm nhận thấy:
QĐ 3268 ban hành đúng thẩm quyền và trình tự thủ tục theo quy định của pháp luật.
Về nội dung: Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 98 Luật XD năm 2014 quy định về các trường hợp phải điều chỉnh GPXD: "Trong quá trình xây dựng, trường hợp có điều chỉnh thiết kế làm thay đổi một trong các nội dung dưới đây thì chủ đầu tư phải đề nghị điều chỉnh GPXD: a) Thay đổi hình thức kiến trúc mặt ngoài của công trình đối với công trình trong đô thị thuộc khu vực có yêu cầu về quản lý kiến trúc".
Theo QĐ số 29/2014/QĐ-UBND ngày 29/8/2014 của UBND TPHCM ban hành Quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc đô thị chung trên địa bàn TP thì khu vực P.Linh Tây, TP.Thủ Đức (đường số 8, KP2) không thuộc khu vực có yêu cầu về quản lý kiến trúc.
Tại khoản 4 Điều 5 Thông tư số 03/2018/TT-BXD ngày 24/4/2018 của Bộ XD quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ cũng quy định rõ: "Trường hợp điều chỉnh thiết kế xây dựng mà không thuộc trường hợp phải điều chỉnh GPXD theo quy định tại Điều 98 Luật XD thì không coi là hành vi xây dựng sai nội dung giấy phép được cấp theo quy định tại khoản 2, khoản 4 Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP".
Căn cứ các quy định nêu trên thì việc bà Hải trổ cửa sổ không thuộc trường hợp phải điều chỉnh GPXD nên không xem là hành vi xây dựng sai nội dung GPXD số 5825/GPXD do UBND TP.Thủ Đức cấp ngày 22/11/2017. QĐ 3268 căn cứ điểm a khoản 4 Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ để xử phạt bà Hải mức phạt tiền 15 triệu đồng và buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả là không có căn cứ.
Về hành vi vi phạm chỉ giới xây dựng: GPXD số 5825/GPXD ngày 22/11/2017 đã được cấp cho bà Hải không thể hiện nội dung xin phép mái che phía trước. Tuy nhiên, tại biên bản VPHC số 3567 thể hiện bà Hải đã xây dựng thêm các hạng mục che phía trước. Như vậy, bà Hải đã có hành vi xây dựng vi phạm chỉ giới xây dựng theo quy định tại điểm b khoản 7 Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ. Vì vậy, Thanh tra Sở XD lập biên bản vi phạm về hành vi vi phạm chỉ giới xây dựng đối với bà Hải. Từ đó, Chủ tịch UBND TP ban hành QĐ xử phạt 55 triệu đồng đối với bà Hải là có căn cứ.
Tuy nhiên, như đã nhận định nêu trên, do QĐ 3268 sai một phần về nội dung gây ảnh ưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện, do đó, cấp sơ thẩm hủy toàn bộ QĐ 3268 là có căn cứ. Do QĐ 3268 bị hủy nên có căn cứ để hủy QĐ 2766 và QĐ 595.
Xét thấy, tòa án cấp sơ thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Hải là có căn cứ, đúng pháp luật. Người bị kiện kháng cáo nhưng không xuất trình được tình tiết nào mới, cho nên không có căn cứ để chấp nhận.
Bản án phúc thẩm số 787/2024/HC-PT trang đầu và cuối
Từ nhận định trên, HĐXX TAND Cấp cao tại TPHCM tuyên Bản án phúc thẩm số 787/2024/HC-PT: Không chấp nhận kháng cáo của người bị kiện; giữ nguyên Bản án hành chính sơ thẩm của TAND TPHCM.
Bà Hải bày tỏ: "Việc hai cấp tòa tuyên hủy cả 3 QĐ hành chính chứng minh tôi khởi kiện là có căn cứ. Vấn đề đặt ra ở đây, tại sao TTĐB thuộc Thanh tra Sở XD tổ chức 4 lần kiểm tra, trong đó 3 lần xác định công trình xây đúng theo giấy phép; lần cuối thì đảo ngược? Trong văn bản báo cáo UBND TPHCM ngày 30/3/2021, lãnh đạo Sở XD xác định, đã chỉ đạo Chánh Thanh tra Sở XD tổ chức kiểm điểm trách nhiệm các cá nhân có liên quan tại Đội TTĐB TP.Thủ Đức trong việc kiểm tra, ghi nhận hiện trạng công trình xây dựng không đúng thực tế. Qua đây, tôi kính đề nghị lãnh đạo Sở XD chỉ đạo làm rõ, xử lý nghiêm sai phạm (nếu có) của từng cá nhân liên quan, tránh để tái diễn trường hợp tương tự, làm khổ người dân...".