Khi thời hiệu… "lúc hết, lúc còn"
Kèm đơn và tài liệu liên quan, ông Ngô Chí Hiếu, ngụ khóm 2, P.Giá Rai, tỉnh Cà Mau (địa chỉ cũ: Phường 1, TX.Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu), trình bày: Công ty CP thủy hải sản Minh Hiếu ("Công ty MH") trụ sở tại Phường 1, TX.Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu (cũ) do ông Ngô Chí Dũng và Lê Thị Hạc (ba mẹ ông Hiếu) thành lập, điều hành.
Ngày 16/12/2010, Công ty MH cùng Ngân hàng TMCP X - chi nhánh Bạc Liêu (gọi tắt "NH X.") ký hợp đồng (HĐ) tín dụng số 0066/10/TD/IX. Ngày 17/01/2011, Công ty MH và NH X. ký HĐ số 0066.0/11/TC/IX. Theo đó, Công ty MH thế chấp quyền sử dụng đất (QSDĐ) diện tích 10.160m2 (mặt tiền QL 1A, thị trấn Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu cũ) và tài sản trên đất để bảo đảm cho toàn bộ nghĩa vụ hoàn trả nợ trong 3 năm, từ ngày 16/12/2010 đến 16/12/2013.
Để giảm nợ vay, ngày 29/3/2012, Công ty MH cùng đại diện NH X. và Công ty TNHH MTV quản lý nợ và khai thác tài sản thuộc NH X. (gọi tắt "Công ty BA") thỏa thuận bán tài sản bảo đảm với tổng số tiền 53,3 tỷ đồng (làm tròn số). Trong đó, HĐ mua bán máy móc là 6,727 tỷ; HĐ chuyển nhượng QSDĐ có tài sản gắn liền trên đất (nhà điều hành, nhà máy chế biến thủy sản...) là 46,573 tỷ đồng. Công ty BA thanh toán 1 lần cho Công ty MH sau khi HĐ được ký kết.
Ngày 30/3/2012, Công ty BA chuyển 48 tỷ đồng vào tài khoản Công ty MH mở tại NH X. Toàn bộ số tiền này, NH X. trích thu để trả cho 28 HĐ tín dụng (giấy nhận nợ) của Công ty MH.
Ông Hiếu trình bày tiếp: Do Công ty BA chưa trả đủ tiền nên Công ty MH chưa giao tài sản. Cho rằng Công ty MH vi phạm nghĩa vụ giao tài sản và không lập hóa đơn theo quy định, Công ty BA khởi kiện ngày 22/12/2016, yêu cầu Công ty MH tiếp tục thực hiện HĐ, bàn giao đất và tài sản. Vụ kiện được TAND TX.Giá Rai thụ lý ngày 31/3/2017. Trước đó, Công ty BA và NH X. cùng gửi đơn tố cáo Công ty MH "lừa đảo". Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu đã ra quyết định (QĐ) khởi tố vụ án hình sự ngày 07/10/2014.
Vụ án hình sự có liên quan đến khoản tiền 48 tỷ đồng đã xét xử xong
Ngày 02/12/2020, bà Hạc bị khởi tố về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo Điều 139 BLHS 1999. Trước đó, ông Dũng cũng bị khởi tố về tội danh trên. Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 05/2024/HS-PT ngày 02/01/2024 (Bản án HSPT số 05), TAND Cấp cao tại TPHCM tuyên phạt bị cáo Dũng tù chung thân, bị cáo Hạc 18 năm tù. Ngoài ra, còn 6 bị cáo khác lĩnh mức án từ 4 - 12 năm tù.
Liên quan đến vụ tranh chấp giữa 2 Công ty BA và MH, ngày 16/11/2018, TAND TX.Giá Rai ra QĐ "đình chỉ giải quyết" do thời hiệu khởi kiện đã hết. Vụ kiện sau đó được TAND tỉnh Bạc Liêu ra thông báo thụ lý sơ thẩm ngày 07/7/2020. Tuy nhiên, đến ngày 25/9/2020, TAND tỉnh Bạc Liêu ra QĐ "đình chỉ giải quyết" do thời hiệu đã hết (quá hạn 1 năm 4 tháng 18 ngày). QĐ này bị TAND Cấp cao tại TPHCM tuyên hủy để tiếp tục giải quyết sơ thẩm.
Hoàn tất hồ sơ, TAND tỉnh Bạc Liêu mở phiên xét xử sơ thẩm ngày 27/5/2022 với HĐXX do Thẩm phán Bùi Anh Tuấn ngồi ghế chủ tọa, tuyên Bản án số 10/2022/DS-ST (Bản án số 10), buộc Công ty MH giao cho Công ty BA thửa đất 742 và tài sản trên đất cùng máy móc, thiết bị... Công ty BA trả Công ty MH 5,3 tỷ đồng còn thiếu. HĐXX bác yêu cầu của nguyên đơn đòi bị đơn bồi thường thiệt hại hơn 40 tỷ đồng.
Ngày 27/3/2024, TAND Cấp cao tại TPHCM mở phiên xét xử phúc thẩm, tuyên Bản án số 148/2024/DS-PT: hủy Bản án số 10, giao hồ sơ cho TAND tỉnh Bạc Liêu (nay là TAND tỉnh Cà Mau) xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm.
Chờ một phán quyết công tâm
Để tuyên hủy Bản bản án số 10 của TAND tỉnh Bạc Liêu, HĐXX phúc thẩm nhận định:
Thứ nhất, Bản án HSPT số 05 của TAND Cấp cao tại TPHCM tuyên xử 2 bị cáo Dũng - Hạc về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" tại Công ty MH. Phía NH X. giải ngân cho Công ty MH 89 HĐ tín dụng, đã tất toán 47. Còn lại 42 HĐ, Công ty MH nợ NH X. tiền gốc là 69,55 tỷ đồng. Toàn bộ tài sản thế chấp (gồm thửa đất 742 và các tài sản trên đất) theo kết luận định giá ngày 22/11/2016 là 36,95 tỷ đồng, nên 2 bị cáo đã chiếm đoạt 32,6 tỷ của NH X. (69,55 tỷ đồng - 36,95 tỷ).
Quá trình xét xử phúc thẩm, NH X. đề nghị xem xét lại số tiền quy kết 2 bị cáo chiếm đoạt. NH X. xác định đã nhận 48 tỷ đồng từ Công ty BA để khấu trừ cho khoản vay của MH, nên công ty chỉ nợ tiền gốc 21,55 tỷ đồng, không phải 32,6 tỷ.
Bản án HSPT số 05 nhận định: "Tranh chấp việc mua - bán tài sản thế chấp (thửa đất 742 và các tài sản trên đất, không bị kê biên trong vụ án này) giữa 2 Công ty MH với BA đã được xét xử tại Bản án số 10 ngày 27/5/2022 của TAND tỉnh Bạc Liêu. Do đó, chưa có đủ căn cứ để xác định Công ty MH chỉ còn nợ NH X. số tiền 21,55 tỷ đồng".
Tòa nhà Công ty Minh Hiếu đã xuống cấp theo thời gian
Thứ hai, theo trình bày của NH X., số tiền 48 tỷ đồng nhận từ Công ty BA, xuất phát từ HĐ chuyển nhượng thửa đất 742 và các tài sản trên đất. Theo QĐ của Bản án HSPT số 05 đã có hiệu lực pháp luật thì Công ty MH phải bồi thường 42 HĐ tín dụng, trong đó bao gồm cả khoản tiền 48 tỷ đồng mà NH X. xác định chưa được khấu trừ vào dư nợ gốc của Công ty MH. Số tiền tranh chấp liên quan trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ của nguyên đơn và bị đơn. NH X. là chủ thể trực tiếp nhận 48 tỷ đồng để khấu trừ nghĩa vụ cho bị đơn (thực tế chưa khấu trừ) nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không đưa NH X. vào tham gia tố tụng dẫn đến đánh giá chứng cứ không đầy đủ.
HĐXX kết luận: Để có căn cứ giải quyết vụ án, cần làm rõ số tiền 48 tỷ đồng đã được thanh toán, đối trừ nghĩa vụ của Công ty MH với Công ty BA và NH X. như thế nào. Trường hợp chưa đối trừ thì hiện nay HĐ chuyển nhượng có thể thực hiện trên thực tế được hay không, khi Bản án HSPT số 05 của TAND Cấp cao tại TPHCM đã có hiệu lực pháp luật, giải quyết liên quan đến 48 tỷ đồng (được xác định nằm trong chuỗi hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản); từ đó mới có căn cứ xác định tính hiệu lực của HĐ chuyển nhượng đang tranh chấp.
Thứ ba, ngày 27/4/2022, Hội đồng định giá sản tài (ĐGTS) do TAND tỉnh Bạc Liêu thành lập, thực hiện việc ĐGTS nhưng vắng mặt Chủ tịch Hội đồng là ông Dương Văn Vẫn. Ông Mai Hải Giang - thành viên Hội đồng ĐGTS, cho rằng tài sản tranh chấp nhiều, Hội đồng không đủ điều kiện ĐGTS mà cần phải có cơ quan chuyên về thẩm định tài sản. TAND tỉnh Bạc Liêu lập biên bản "không tiến hành định giá được" nhưng sau đó đưa vụ án ra xét xử mà không thực hiện việc ĐGTS.
HĐXX phúc thẩm xác định: Việc ĐGTS là cần thiết để xác định quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan đến HĐ tranh chấp, là căn cứ để xem xét thiệt hại của các bên cũng như việc đánh giá, giải quyết hậu quả của HĐ vô hiệu (nếu có). Tòa cấp sơ thẩm không thực hiện trưng cầu cơ quan chuyên môn thẩm định giá trị tài sản tranh chấp là có thiếu sót trong việc giải quyết vụ án.
Theo kết quả định giá mới nhất ngày 29/5/2025, khối tài sản có giá trị 54,616 tỷ đồng. Đại diện bị đơn cho rằng, kết quả định giá này quá thấp so với giá thị thực nên đề nghị nghị Tòa án xem xét, giám định lại.
Theo kế hoạch, TAND tỉnh Cà Mau sẽ mở phiên xét xử sơ thẩm ngày 18/9/2025 với HĐXX do Thẩm phán Giang Thị Cẩm Thúy ngồi ghế chủ tọa.
Theo dõi vụ án, Luật sư Trần Hải Đức (Đoàn Luật sư TPHCM) nêu ý kiến: Giao dịch chuyển nhượng giữa Công ty MH và Công ty BA thực chất là hệ quả của giao dịch HĐ tín dụng giữa NH X. với Công ty MH, do công ty mất khả năng thanh toán.
Luật sư Trần Hải Đức
Tuy nhiên, HĐ chuyển nhượng chưa thực hiện xong. Trong khi đó, khối tài sản chuyển nhượng là tài sản thế chấp trong HĐ tín dụng được Cơ quan tố tụng hình sự kết luận là hành vi lừa đảo, theo đơn tố cáo của NH X. và Công ty BA. Bản án HSPT số 05 của TAND Cấp cao tại TPHCM (tuyên phạt 2 bị cáo Dũng - Hạc và nhiều bị cáo khác) xác định khối tài sản định giá 36,95 tỷ đồng (năm 2016) để buộc Công ty MH thực hiện trách nhiệm dân sự hoàn trả cho NH X.
Bản án HSPT số 05 là chứng cứ quan trọng để HĐXX cấp sơ thẩm lần thứ 4 thận trọng xem xét, từ đó có phán quyết công tâm, khách quan để các bên chấm dứt tranh chấp kéo dài đã quá lâu, gây rất nhiều tổn thất...