Con ruột kiện con nuôi để đòi nhà

16 năm và 7 phiên tòa

Gia tộc ông Võ Công Triệu sống trên phần đất thuộc bằng khoán 893, lô 28, tờ 7 Bình Hòa Xã do cụ Võ Văn Quang đứng bộ. Trên khuôn viên đất có nhà thờ gia tộc. Xung quanh, các em cụ Quang sử dụng, canh tác theo khả năng, trong đó cụ Võ Công Đức sử dụng 2.300m2 có vị trí phía sau nhà thờ gia tộc, trên đất xây một căn nhà cấp 4 lấy số 334/3 Phan Văn Trị, Phường 11, quận Bình Thạnh. Cụ Chỉ (cha ông Triệu) sử dụng 1.000m2 ở bên phải nhà thờ gia tộc. Ông Triệu sống từ nhỏ tới lớn ở đây nên khi ông nội qua đời, ông Triệu là người đứng ra trông nom phần đất hương hỏa, trồng tỉa và đóng thuế theo qui định.

Cụ Đức nguyên là Chủ sự Phòng Tối cao pháp viện chế độ cũ, sau giải phóng chuyển cả gia đình về Đồng Nai sinh sống, đến năm 1983 trở về thành phố làm thủ tục xuất cảnh định cư ở Mỹ. Trước khi xuất cảnh, cụ Đức cùng vợ là cụ Mỹ lập "Tờ ủy quyền và thụ quyền" với nội dung: Vì lý do xuất cảnh không thể đảm đương được nên ủy quyền trọn căn nhà số 334/3 PVT cho cháu ruột là Võ Công Triệu được cư ngụ và được trọn quyền sử dụng, sang nhượng trong khi tôi vắng mặt. Bà Võ Thị Bích Thủy và ông Võ Công Dũng (2 người con đủ tuổi thành niên của cụ Đức) cũng lập "Tờ ưng thuận" ghi rõ: Chúng tôi cùng đồng ý để anh tôi là Võ Công Triệu hiện là chủ hộ thường trú, ngụ tại địa chỉ trên được trọn quyền sử dụng, sang nhượng trong khi chúng tôi vắng mặt. Sau đó, vợ chồng cụ Đức còn lập "Tờ chứng nhận con nuôi như con ruột", cam đoan đã nuôi ông Võ Công Triệu từ 6 tuổi, coi như con ruột. Các văn bản này có chứng thực của UBND Phường 11.

Trên cơ sở văn bản ủy quyền giữa gia đình cụ Đức và ông Triệu, Sở Quản lý nhà đất và Công trình công cộng TPHCM cấp Giấy phép ủy quyền quản lý nhà đất số 224/GP-7 xác nhận nhà 334/3 PVT thuộc diện chờ xử lý, cho phép ông Triệu "chỉ được sử dụng căn nhà trên để ở, không được sang bán, chuyển dịch và cho nhập thêm hộ khẩu khi chưa có ý kiến của cơ quan thẩm quyền và phải chịu mọi sự xử lý của Nhà nước". Từ đó, ông Triệu trực tiếp quản lý sử dụng, kê khai, đóng thuế trước bạ nhà đất 334/3 PVT. Năm 2003, cụ Đức về nước, ông Triệu bán một phần nhà đất và giao cho cụ Đức 1.450.000.000 đồng.

Phần nhà đất tranh chấp

Năm 2008, sau khi cha mẹ mất, 4 người con của cụ Đức gồm Võ Thị Bích Thủy, Võ Thị Bích Thu, Võ Công Dũng, Võ Công Danh kiện ông Triệu đòi lại nhà đất. TAND TPHCM xử sơ thẩm công nhận nhà đất 334/3 PVT thuộc sở hữu của vợ chồng cụ Đức, 4 người con là người thừa kế hợp pháp, ông Triệu được nhận phần công sức trông nom quản lý tài sản, giao ông Triệu sở hữu nhà đất số 334/3 PVT và có trách nhiệm hoàn trả giá trị tài sản nhà đất cho các con cụ Đức là 17.994.856.430 đồng. Các bên nguyên đơn, bị đơn đều kháng cáo. Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm, buộc ông Triệu phải trả lại nhà đất cho các đồng nguyên đơn và được nhận phần công sức trông nom, quản lý tài sản là 3.000.000.000 đồng.

Nhận thấy bản án sơ thẩm, phúc thẩm chưa thu thập đủ chứng cứ, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án, Viện trưởng VKSNDTC có văn bản kháng nghị, Hội đồng Thẩm phán TANDTC xử Giám đốc thẩm hủy toàn bộ 2 bản án, giao hồ sơ vụ án cho TAND TPHCM xử sơ thẩm lại.

Từ năm 2014 - 2023, qua bốn phiên tòa (2 sơ thẩm, 2 phúc thẩm), quyết định cuối cùng (bản án số 928/2023/DS-PT của TAND TPHCM) tuyên xử công nhận nhà đất 334/3 PVT thuộc quyền sở hữu và là di sản của vợ chồng cụ Đức; 4 người con gồm bà Thủy, bà Thu, ông Dũng, ông Danh là người thừa kế theo pháp luật được quyền liên hệ với cơ quan có thẩm quyền làm thủ tục hợp thức hóa nhà đất và khai nhận di sản thừa kế; các con của cụ Đức hỗ trợ ông Triệu 3.000.000.000 đồng công sức giữ gìn tài sản, buộc ông phải giao trả nhà đất 334/3 PVT.

Nhiều chứng cứ chưa được làm rõ

Quyết định giám đốc thẩm số 139/2013/GĐT-DS với thành phần Hội đồng giám đốc thẩm gồm 10 thành viên do ông Trương Hòa Bình, Chánh án TANDTC làm chủ tọa, nhận định: "Tờ ủy quyền" của vợ chồng cụ Đức và "Tờ ưng thuận" của bà Thủy ông Dũng cho ông Triệu được trọn quyền sử dụng nhà 334/3 PVT, "Giấy phép ủy quyền quản lý nhà đất" số 224/GP-7 giao cho ông Triệu sử dụng nhà để ở. Quá trình giải quyết vụ án, tòa án các cấp chưa làm rõ nhân thân của cụ Đức xuất cảnh theo diện nào, tài sản có thuộc diện điều chỉnh theo Quyết định số 111/CP hay không và thực tế Nhà nước đã quản lý căn nhà trên hay chưa, nếu chưa quản lý thì UBND TPHCM xử lý thế nào? Các cấp tòa án chỉ căn cứ vào ý kiến của Sở Xây dựng TPHCM, Phòng Tài nguyên và Môi trường quận Bình Thạnh để cho rằng nhà 334/3 PVT không có trong danh sách nhà đã xác lập sở hữu Nhà nước, từ đó xác định căn nhà vẫn của vợ chồng cụ Đức là chưa đủ căn cứ.

Ông Triệu khai rằng, khi còn sống cụ Quang lấy đất của cụ Đức hoán đổi cho ông Triệu, cụ Đức cho ông Triệu hợp thức hóa chủ quyền nhà nên khi bán một phần nhà đất, ông Triệu đã giao cho cụ Đức 1.450.000.000 đồng. Tòa án các cấp không làm rõ việc đổi đất, vị trí, ranh giới diện tích đất ông Triệu đã bán có thuộc diện tích đất tranh chấp hay không là chưa thu thập đủ chứng cứ.

Ngoài ra, ông Triệu xuất trình "Tờ chứng nhận con nuôi coi như con ruột" do vợ chồng cụ Đức lập. Tờ chứng nhận này có xác nhận của tổ khu phố và UBND phường. Tòa án các cấp chưa làm rõ tính xác thực của Tờ chứng nhận để xác định quan hệ giữa ông Triệu và vợ chồng cụ Đức khi giải quyết vụ án là thiếu sót. Nếu ông Triệu là con nuôi thì ông Triệu được thừa kế tài sản của 2 cụ, nên 4 người con ruột không có quyền kiện đòi nhà đất mà chỉ có quyền yêu cầu chia thừa kế.

Chứng cứ liên quan ba vấn đề do Hội đồng giám đốc thẩm nêu trên chưa được làm rõ, tuy nhiên bốn phiên tòa xử tiếp theo vẫn căn cứ vào các tài liệu cũ để cho rằng việc ủy quyền giữa vợ chồng cụ Đức và ông Triệu đã chấm dứt, nhà đất 334/3 PVT là tài sản thừa kế nên ông Triệu phải trả cho các con cụ Đức, ông Triệu không được công nhận là con nuôi mà chỉ nhận phần công sức trông giữ nhà suốt 40 năm.