Cần xây dựng biểu giá điện công khai, minh bạch

Báo cáo sáng nay (16/9), Chủ nhiệm UBKT Vũ Hồng Thanh ghi nhận những thành quả phát triển của ngành điện, trong đó giai đoạn 2011 - 2019 có sự tăng trưởng mạnh; tổng công suất lắp đặt nguồn điện tăng hơn 2,6 lần.

Hệ thống lưới điện được đầu tư khá lớn với nhiều cấp điện áp. Tổn thất điện năng từng bước giảm từ mức 10,15% vào năm 2010 xuống mức 6,5% vào năm 2019. Đáng chú ý, chỉ số tiếp cận điện năng Việt Nam có bước tiến vượt bậc, từ vị trí 156/189 quốc gia, vùng lãnh thổ vào năm 2013 vươn lên vị trí 27/190 vào năm 2018.

Chủ nhiệm UBKT Vũ Hồng Thanh báo cáo tại phiên họp UBTVQH

Tuy nhiên, bất cập lớn được Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế chỉ ra là việc xây dựng, ban hành chính sách chưa đồng bộ với quy hoạch. Chính sách còn chưa rõ ràng, chưa ổn định để thu hút nhà đầu tư; chưa khuyến khích được việc đầu tư các dự án áp dụng khoa học, công nghệ cao, ít tiêu tốn điện năng.

Việc quy hoạch phát triển điện xác định quá cụ thể quy mô, thời điểm vận hành và nhà đầu tư các công trình điện lực trong khi lại dự báo chưa chính xác tình hình thực tế, theo ông Vũ Hồng Thanh, đã hạn chế thực hiện nguyên tắc thị trường trong lựa chọn nhà đầu tư, làm giảm tính linh hoạt trong triển khai.

Việc điều chỉnh, bổ sung quy hoạch còn bị động, chưa đáp ứng được sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn năng lượng, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo, cũng như thiếu kết nối đồng bộ với các quy hoạch khác về năng lượng trong tổng thể chung.

Đặc biệt, công tác thực hiện quy hoạch chưa bảo đảm sự cân đối giữa cơ cấu nguồn điện và lưới điện, khiến cho nền kinh tế đối mặt với nguy cơ thiếu điện.

“Trong giai đoạn 2011 - 2015, tỷ lệ hoàn thành đầu tư nguồn điện theo công suất trên toàn quốc đạt 81,4%. Tuy nhiên, nguồn điện truyền thống là nhiệt điện (chủ yếu là nhiệt điện than) thực hiện khá thấp, chỉ đạt 57,6% so với quy hoạch” - báo cáo nêu.

Ở giai đoạn 2016 - 2019, theo Uỷ ban Kinh tế, tăng trưởng xây dựng nguồn điện đã sụt giảm đáng kể với bình quân chỉ đạt 8%/năm. Nhiều dự án nguồn điện lớn, đóng vai trò quan trọng bị chậm tiến độ như Long Phú 1, Thái Bình 2, Vũng Áng 2… nên lưới điện giải tỏa công suất cũng phải điều chỉnh tiến độ chậm theo, vướng mắc về công tác đền bù giải phóng mặt bằng ảnh hưởng tới khối lượng đầu tư chung của lưới truyền tải.

“Sự phát triển chưa đồng bộ giữa nguồn điện, lưới điện và việc chậm tiến độ các dự án lớn dẫn đến thực tế công suất nguồn điện tại nhiều nơi còn dư thừa, chưa giải tỏa hết trong khi đó lại có nguy cơ thiếu điện cục bộ trên diện rộng” – ông Thanh nhấn mạnh.

Vẫn theo Uỷ ban Kinh tế, trong quá trình điều hành, việc điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường chưa thực hiện được đầy đủ. Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện còn duy trì bù chéo giữa khách hàng sản xuất với khách hàng sinh hoạt, thương mại. Giá điện từ nguồn năng lượng tái tạo hiện cao hơn so với nguồn điện từ nguồn năng lượng truyền thống, chi phí bù giá cho năng lượng tái tạo đang được hòa chung với chi phí của ngành điện, chưa tách rõ ràng trong hóa đơn tiền điện.

Nêu kiến nghị, Uỷ ban Kinh tế yêu cầu khẩn trương tổ chức lập và phê duyệt quy hoạch của ngành năng lượng nói chung và quy hoạch sơ đồ điện VIII nói riêng, bảo đảm có tầm nhìn, kế thừa sơ đồ điện VII điều chỉnh, có cơ cấu hợp lý; có sự kết nối đồng bộ với các quy hoạch khác.

Bên cạnh đề nghị rà soát, bảo đảm sự đồng bộ giữa quy hoạch phát triển điện lực với các quy hoạch có liên quan, Uỷ ban Kinh tế cho rằng cần bảo đảm giá điện minh bạch do thị trường quyết định.

Cơ quan của Quốc hội cũng yêu cầu không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng, miền. “Cần xây dựng biểu giá điện công khai, minh bạch, lấy ý kiến người dân để lựa chọn phương án phù hợp. Xây dựng giá điện hai thành phần; có chính sách để phát triển hài hòa các công trình theo vùng, miền” – Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh lưu ý và cho rằng đây sẽ là tín hiệu định hướng và thu hút nhà đầu tư, góp phần giải toả nguy cơ thiếu điện của nền kinh tế.