Ngày 01/12, tại phiên thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Lan, ĐBQH thành phố Hà Nội, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam khẳng định, kiểm soát dịch bệnh động vật là tuyến phòng thủ đầu tiên của y tế công cộng.
Đánh giá đây là dự án luật quan trọng, thể hiện tinh thần chủ động của Chính phủ trước yêu cầu mới về phát triển lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, GS.TS Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh yêu cầu tăng cường năng lực hệ thống thú y; hoàn thiện giám sát - cảnh báo - kiểm nghiệm đồng thời thúc đẩy kết nối thú y - y tế - môi trường theo mô hình “Một sức khỏe”.
Tại điều 11 Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường đã quy định những nội dung sửa đổi bổ sung các vấn đề liên quan đến thú y. Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan, các sửa đổi trong điều 11 có ý nghĩa rất quan trọng, làm rõ hơn trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong ban hành quy chuẩn kỹ thuật, dự báo - cảnh báo dịch bệnh, thống kê thiệt hại; đồng thời tăng cường phân cấp cho địa phương trong quản lý thú y, kiểm dịch, giết mổ và thuốc thú y. Đây là hướng tiếp cận phù hợp với kinh nghiệm quốc tế trong quản lý dịch bệnh theo chuỗi giá trị “từ trang trại đến bàn ăn”.
Đại biểu Nguyễn Thị Lan, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội
Tuy nhiên, bà Lan cho biết, hiện nay, nhiều dịch bệnh nguy hiểm như cúm gia cầm, dịch tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, viêm da nổi cục và các bệnh mới nổi tiềm ẩn nguy cơ diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn tới kinh tế và sức khỏe nhân dân. Theo WHO (tổ chức y tế thế giới) và Tổ chức Thú y Thế giới, hơn 70% bệnh truyền nhiễm mới nổi ở người bắt nguồn từ động vật; các dịch SARS, MERS, H5N1, H7N9, Ebola, Nipah và COVID-19 là minh chứng rõ ràng. Điều này khẳng định kiểm soát dịch bệnh động vật là tuyến phòng thủ đầu tiên của y tế công cộng.
Cùng với đó, thách thức kháng kháng sinh gia tăng nhanh. Hơn 100 hoạt chất kháng sinh đang được dùng trong chăn nuôi; ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam, lĩnh vực này chiếm tới 60-70% lượng kháng sinh tiêu thụ hàng năm. Việc sử dụng không đúng cách trong chăn nuôi, thú y khiến vi khuẩn kháng thuốc lan sang người qua thực phẩm và môi trường. WHO coi đây là một trong 10 đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu.
Bên cạnh đó, dịch bệnh động vật cũng gây tổn thất kinh tế nặng nề qua chi phí tiêu hủy, tái đàn và sụt giảm sản xuất, tác động trực tiếp đến an ninh lương thực. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Lan khẳng định đầu tư cho phòng bệnh và hệ thống thú y chính là đầu tư cho ổn định kinh tế - xã hội.
Đại biểu Nguyễn Thị Lan cho biết, hiện nay, cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy mô hình “Một sức khỏe - One Health”, coi sức khỏe con người gắn chặt với sức khỏe động vật và môi trường. Điều này cũng phù hợp với tinh thần của NQ72 của Bộ Chính trị về củng cố y tế dự phòng, phát hiện sớm và cảnh báo sớm nguy cơ dịch bệnh.
Trong khi đó ở Việt Nam, mạng lưới thú y cơ sở vẫn còn chênh lệch, năng lực giám sát - xét nghiệm chưa đồng đều, và nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc lan từ chăn nuôi sang người ngày càng rõ. Bài học từ ASF và cúm gia cầm cho thấy hệ thống thú y mạnh thì dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn.
Các đại biểu tham gia phiên họp
Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, điều 11 trong dự thảo luật cần nhấn mạnh hơn yêu cầu tăng cường năng lực hệ thống thú y; hoàn thiện giám sát - cảnh báo - kiểm nghiệm; kiểm soát sử dụng thuốc thú y và kháng sinh; đồng thời thúc đẩy kết nối thú y - y tế - môi trường theo mô hình “Một sức khỏe”. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp mà còn góp phần trực tiếp bảo vệ sức khỏe nhân dân và nâng cao khả năng ứng phó dịch bệnh quốc gia.
Để bảo đảm tính khả thi khi triển khai thực hiện luật, góp phần nâng cao hiệu quả hệ sinh thái Thú y Quốc gia, đại biểu Nguyễn Thị Lan cũng đề nghị làm rõ thêm một số nội dung kỹ thuật quan trọng.
Theo đó, cần quy định yêu cầu năng lực tối thiểu của thú y cơ sở, chuẩn hóa lại hệ thống đào tạo Thú y, bất kể mô hình tổ chức nào cũng cần bảo đảm các cấp chính quyền - đặc biệt cấp tỉnh và cấp xã - có đủ nhân lực và công cụ phát hiện sớm, xử lý kịp thời dịch bệnh theo khuyến nghị của WHO và WOAH.
Đồng thời, bổ sung nguyên tắc huy động nguồn lực khoa học - công nghệ trong nước, gồm các viện nghiên cứu, trường đại học và phòng thí nghiệm đạt chuẩn, tham gia xét nghiệm, giám sát và đánh giá rủi ro dịch bệnh. Hiện nay, lực lượng này ở Việt Nam chưa được xem là một cấu phần của hệ thống thú y quốc gia, trong khi ở nhiều nước họ giữ vai trò nòng cốt trong giám sát dịch bệnh. Vì vậy, cần có cơ chế pháp lý để các cơ sở khoa học tham gia chính thức vào mạng lưới giám sát thú y quốc gia, phù hợp thông lệ quốc tế và tăng năng lực quản lý dịch bệnh.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan, việc hoàn thiện quy định này sẽ góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng hệ thống thú y hiện đại, đồng bộ, kết nối giữa Trung ương - địa phương - viện, trường, đủ năng lực bảo vệ sức khỏe vật nuôi và sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh mới, đồng thời đưa pháp luật thực sự trở thành nền tảng quan trọng cho công tác kiểm soát dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe nhân dân và phát triển nông nghiệp an toàn, bền vững.