Trong phiên thảo luận toàn thể chiều nay (4/11) tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh đã giải trình về việc phát triển của các thuỷ điện được nhiều đại biểu đề cập đến khi cho ý kiến về tình hình kinh tế - xã hội.
Ông Tuấn Anh thông tin, hiện cả nước có 429 đập thủy điện với các quy mô khác nhau, dung tích trữ nước 56 tỷ m3, công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37% công suất điện hiện nay.
Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh giải trình về vấn đề phát triển thuỷ điện
“Ngoài chức năng phát điện, các hồ chứa còn có tác dụng tích nước, tùy công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ” – ông Tuấn Anh nhận định và cho rằng, việc quản lý, khai thác nguồn năng lượng này như thế nào là nhiệm vụ quan trọng của đất nước.
Thực hiện các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ, từ năm 2016, theo ông Tuấn Anh, Bộ Công thương phối hợp với bộ ngành liên quan, các địa phương không bổ sung bất kỳ dự án thủy điện nào, dù lớn hay nhỏ, sử dụng đất rừng tự nhiên.
Tỷ lệ chiếm dụng đất từ các dự án được bổ sung quy hoạch cũng giảm, chỉ có 1,9 ha đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng trồng, rừng nghèo cho 1MW điện, thấp hơn mức chiếm dụng 10 ha đất cho 1MW theo quy định.
Thừa nhận những tác động tiêu cực của thủy điện đến môi trường cũng như đời sống dân sinh, nhưng Bộ trưởng Trần Tuấn Anhh nhìn nhận đây là vấn đề tổng thể, tùy thuộc vào cách thức khai thác của con người.
“Giai đoạn trước, nhiều thủy điện chiếm dụng đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn, chức năng của rừng, vì vậy, từ lâu, thủy điện đã được quan tâm đặc biệt” – ông Tuấn Anh khẳng định.
Theo đó, giai đoạn 2016, Bộ Công Thương đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thủy điện, 8 dự án thủy điện bậc thang, loại bỏ 213 điểm tiềm năng phát triển thủy điện khỏi quy hoạch phát triển.
Việc thuỷ điện xả lũ, theo Bộ trưởng, các địa phương đều có hệ thống quan trắc, giám sát, đo lường. Nguyên tắc là lượng nước xả về hạ du không vượt quá lưu lượng nước về đập. Các chủ đập phải có kế hoạch, báo cáo địa phương việc điều tiết, quy trình vận hành, đảm bảo vấn đề xả lũ, an toàn tính mạng cho nhân dân.
Về việc thủy điện ảnh hưởng tới lũ bão, sạt lở, thậm chí là động đất, Bộ trưởng Tuấn Anh cho biết đã tham gia cùng đoàn công tác hai lần tại Quảng Bình, Quảng Trị, hay đợt công tác mới tại Quảng Nam, Quảng Ngãi.
Theo ông, sạt lở đất gắn chặt với yếu tố thời tiết dị thường. Lượng mưa ở các tỉnh này vừa qua rất lớn, thời gian lưu bão của cơn bão Molave tới 6 tiếng (ngày 28/10), tác động nhiều đến địa chất, thổ nhưỡng, gây ra sụt lở nghiêm trọng.
"Không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật là những vấn đề do tác động của con người, từ các dự án như thủy điện. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu và những yếu tố cực đoan của thời tiết, chúng tôi cho rằng phải xác định việc đối phó với thiên tai bão lũ trong tình hình hiện nay là câu chuyện mới" – ông Tuấn Anh nêu quan điểm.
Thảo luận về việc này trước đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) phàn nàn, hơn 20 năm qua, các dự án thủy điện nhỏ ồ ạt được xây dựng với những quy mô khác nhau, cùng với mưu sinh của người dân và nhu cầu phát triển hạ tầng đã khiến hàng chục ngàn ha rừng đầu nguồn mất đi.
Thủy điện, theo đại biểu Thắng, có thể không làm tăng lũ nhưng thủy điện làm mất rừng là tác nhân khiến lũ dữ hơn và tàn phá nặng nề hơn.
“Tôi đề nghị Quốc hội cần tăng cường các cuộc giám sát tối cao để có các quyết sách mạnh mẽ về mục tiêu, giải pháp, nhất là kiên quyết dừng, loại bỏ các dự án, công trình không hiệu quả, không bảo đảm an toàn, làm ảnh hưởng đến rừng, nhất là rừng đầu nguồn, rừng tự nhiên, tác động đến chế độ dòng chảy tự nhiên, môi trường và đời sống người dân” - đại biểu Thắng yêu cầu.
Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) nêu ý kiến tại phiên thảo luận
Cũng qua thực tiễn thiên tai, bão lụt miền Trung, đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) cho rằng cần cân nhắc loại bỏ các dự án thủy điện vừa và nhỏ ra khỏi quy hoạch điện đến năm 2030, bởi lẽ, thực tế cho thấy, việc làm thủy điện vừa và nhỏ như vừa qua là "lợi bất cập hại", sông, suối cạn kiệt nước khi thủy điện tích nước và ngập úng khi xả nước.
“Nước sinh hoạt, nước phục vụ sản xuất đều thiếu. Các hồ thủy điện chưa phát huy được vai trò thủy lợi, điều tiết nước cho các lưu vực hạ lưu, rừng và cây rừng, tài nguyên bị các chủ đầu tư khai thác triệt để. Nhiều cử tri cho rằng thực chất của việc đầu tư thủy điện nhỏ là khai thác gỗ và tài nguyên một cách hợp pháp” – nữ đại biểu phản ánh.
Cùng mối quan tâm, đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam) đề nghị rà soát lại toàn bộ hệ thống hồ đập, đặc biệt là các dự án thủy điện vừa và nhỏ trong phạm vi cả nước để xem lại sự tác động của nó đến môi trường cũng như tác động thế nào đến thiên tai.
“Chúng tôi thấy rằng nhân dân rất bất an khi xảy ra thiên tai, bão lũ. Tôi đề nghị cần phải rà soát, báo cáo các thông tin rộng rãi cho người dân” - đại biểu Quảng Nam yêu cầu.