(CAO) Cơ quan kiểm toán chỉ ra, hầu hết các dự án là chỉ định nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, làm tăng tổng mức đầu tư.
Thực hiện kiểm toán 8 dự án BOT trong năm 2018, Kiểm toán nhà nước (KTNN) chỉ ra hầu hết các dự án là chỉ định nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, làm tăng tổng mức đầu tư.
Để chứng minh, dẫn dự án đầu tư xây dựng cầu Việt Trì - Ba Vì nối Quốc lộ 32 với Quốc lộ 32C tăng 20,17 tỉ đồng; dự án nâng cấp, mở rộng ĐT830 và ĐT824 từ cầu An Thạnh đến thị trấn Đức Hòa, tỉnh Long An tăng 10,6 tỉ đồng; dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí tăng 98,7 tỉ đồng…
Cầu Việt Trì - Ba Vì bắc qua sông Hồng, nối Hà Nội với Phú Thọ
Các dự án BOT còn sử dụng doanh thu từ trạm thu phí bổ sung vốn chủ sở hữu nhà đầu tư trong giai đoạn thi công dự án chưa hợp lý như dự án cao tốc Bắc Giang - TP Lạng Sơn đoạn Km45+100 - Km108+500, kết hợp tăng cường mặt đường QL1 đoạn Km1+800 - Km106+500, tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn.
Chưa quy định khung giá vé đối với dự án đầu tư của công trình đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ như dự án đầu tư xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả - Quốc lộ 1, tỉnh Phú Yên và tỉnh Khánh Hòa (hạng mục hầm đèo Cù Mông).
Trong khi đó, việc nghiệm thu, thanh toán sai vẫn tồn tại. Kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2018 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 836,4 tỉ đồng, gồm sai khối lượng 115,4 tỉ đồng, sai đơn giá 228,2 tỉ đồng, sai khác 492,8 tỉ đồng.
Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/8 dự án là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu và giảm giá trị đầu tư 1.059 tỉ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý lớn như dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí giá trị xử lý tài chínhbằng 11% giá trị được kiểm toán.
Cũng trong năm 2018, tiến hành kiểm toán 7 dự án BT, KTNN kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỉ đồng, trong đó có dự án tỉ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán (dự án đầu tư tuyến đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương với tổng kiến nghị xử lý tài chính 391,6 tỉ đồng).
Theo KTNN, hầu hết các dự án lại là chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh, thậm chí có dự án được đề xuất không thông qua Hội đồng nhân dân như dự án giải quyết ngập do triều khu vực TPHCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1); lựa chọn nhà đầu tư thiếu năng lực tài chính như Dự án xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương của Hà Nội.
KTNN khẳng định, việc thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt được là nguyên nhân gây thất thoát ngân sách lớn, trong khi việc thương thảo, ký hợp đồng cũng chưa đảm bảo quy định, điển hình là dự án xây dựng tuyến đường từ đường Lê Đức Thọ đến Khu đô thị mới Xuân Phương; Dự án phân kỳ đầu tư giai đoạn 1 - Xây dựng công trình đường Hồ Chí Minh đoạn La Sơn - Túy Loan, tỉnh Thừa Thiên Huế và TP. Đà Nẵng; Dự án giải quyết ngập do triều khu vực TP. Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1).
Cơ quan kiểm toán cũng chỉ ra, các địa phương đã ký các điều khoản hợp đồng thiếu chặt chẽ, như Hà Nội với dự án đầu tư xây dựng nút giao thông trung tâm quận Long Biên chưa quy định cụ thể hình thức thưởng phạt khi vi phạm tiến độ, giá trị và phương pháp xác định giá trị quyền sử dụng đất, lịch biểu giao đất của dự án khác. Có hợp đồng ký sai quy định gây thất thoát ngân sách nhà nước 282,92 tỉ đồng tại dự án giải quyết ngập do triều khu vực TP.Hồ Chí Minh.
Việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư cũng được xác định là trái với quy định của Luật Đất đai. Việc không quy định cụ thể thời điểm giao đất dẫn đến có dự án được giao đất trước khi thực hiện dự án BT, có dự án được giao đất trong khi thực hiện dự án BTvà có dự án BT đã hoàn thành nhưng chưa giao đất.
Chưa hết, việc tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT dễ dẫn đến thất thoát ngân sách. Đồng thời, việc xác định giá đất theo phương pháp thặng dư tại Thông tư số 145/2007 của Bộ Tài chính và số 36/2014 của Bộ Tài nguyên - Môi trường cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường, được Kiểm toán Nhà nước cho là “lỗ hổng lớn nhất” làm thất thoát tài sản nhà nước.