Phải tránh tâm lý "Bỏ một mâm, lấy một đĩa"!

Bác đến bên chiếu đèn pin cho tôi, rồi nói: "Cứ bình tĩnh mà chữa. Chữa cho cẩn thận". Bác không hỏi vì sao xe hỏng, cũng không góp ý phê bình gì. Vì trên xe có đồng chí Chủ, thợ máy đi theo nên chẳng mấy chốc lỗ thủng két nước đã hàn xong. Chúng tôi lại đưa Bác lên đường đi tiếp, đến địa điểm an toàn.

Nghỉ ngơi xong, Bác hỏi tôi: "Xe làm sao thế?". "Thưa Bác, cháu quen lái xe tải, nên thấy hòn đá tưởng có thể vượt qua được, không ngờ nó lại kẹt vào két nên bị thủng...". Bấy giờ Bác mới nói: "Ðáng lẽ ra chú nên cho xe dừng. Ta lăn hòn đá xuống vực rồi tiếp tục đi. Có lâu cũng chỉ dăm ba phút không phải dừng lại đến gần nửa tiếng mà lại giúp các xe đi sau khỏi gặp nạn. Chú đã "Bỏ một mâm mà chỉ lấy một đĩa". Tôi nhận lỗi và xin hứa với Bác rút kinh nghiệm, sửa chữa cách nghĩ cách làm..." (1).

Mỗi người chúng ta có thể tự rút ra cho mình những bài học theo điều kiện, trải nghiệm của mình. Chẳng hạn, bài học về giữ bình tĩnh trong tình huống khó khăn có thể áp dụng cho tất cả mọi người. Như trong câu chuyện, khi xe gặp sự cố, thay vì vội vàng, lo lắng, Bác Hồ đã khích lệ người lái xe giữ sự bình tĩnh để sửa chữa xe. Điều này cho thấy rằng trong những tình huống khó khăn, việc giữ bình tĩnh là rất quan trọng để có thể giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Bởi khi đối diện với khó khăn, không nên hoảng loạn mà cần giữ sự bình tâm để suy nghĩ và hành động đúng đắn, hợp lý. Người giữ cương vị càng cao, thực hiện nhiệm vụ càng lớn thì càng cần phải bình tĩnh trước các tình huống bất chợt để tránh đưa ra những quyết định sai lầm, có thể làm ảnh hưởng đến nhiều người khác và gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh

Một bài học quan trọng khác là luôn cần sự thận trọng trong các việc. Sau khi sự cố xảy ra, Bác Hồ chỉ ra rằng lẽ ra người lái xe nên dừng lại và xử lý hòn đá thay vì cố gắng vượt qua nó, tránh gây hư hỏng xe. Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của việc cẩn thận và suy nghĩ kỹ trước khi hành động. Bác Hồ từng tặng cái thước gỗ có khắc chữ "SNK", tức là "suy nghĩ kỹ” để dặn dò người cán bộ đó phải luôn cân nhắc kỹ càng trước khi quyết định. Người luôn thận trọng như vậy, nhờ đó đã đưa ra những quyết sách có tính bước ngoặt cho sự phát triển của cách mạng nước ta. Với chúng ta, trong công việc, đôi khi sự vội vàng, thiếu suy nghĩ có thể dẫn đến những hệ quả không mong muốn. Do đó, cần phải thận trọng và suy xét kỹ lưỡng các tình huống để có giải pháp đúng đắn.

Câu chuyện cũng nhắc chúng ta phát huy tinh thần vì lợi ích chung, không chỉ lợi ích cá nhân. Bác Hồ chỉ ra rằng nếu người lái xe dừng lại và xử lý hòn đá, không chỉ chiếc xe được bảo vệ mà còn giúp các xe khác không gặp sự cố tương tự. Chi tiết này hẳn nhắc chúng ta câu chuyện về Bác Hồ qua suối: Người đã nhắc các chiến sĩ đi cùng kê lại hòn đá sau khi có người bị trượt ngã, để những người đi sau không bị ngã nữa... Điều này phản ánh tinh thần vì cái chung, không chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân mà còn chăm lo đến lợi ích chung của mọi người. Trong cuộc sống và công việc, chúng ta nên suy nghĩ về lợi ích của tập thể, cộng đồng, xã hội chứ không chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân. Hành động của mình có thể ảnh hưởng đến nhiều người khác và sự hợp tác vì lợi ích chung luôn mang lại kết quả tốt đẹp hơn. Đặc biệt, với cán bộ, đảng viên, mỗi hành động, quyết định của mình có thể tác động đến nhiều người khác thì cần phải quan tâm đến lợi ích của họ.

Bác Hồ về thăm nhân dân Pác Bó

Ngoài ra, câu chuyện cũng để lại cho chúng ta nhiều bài học về cách ứng xử. Chẳng hạn, khi xảy ra sự cố, Bác Hồ đã không phê bình, chỉ hướng dẫn một cách nhẹ nhàng, giúp người lái xe nhận ra sai lầm và đưa ra cách giải quyết hợp lý. Người sử dụng phương pháp giáo dục nhẹ nhàng, tạo điều kiện để người khác tự nhận ra lỗi lầm của mình. Với chúng ta, trong công việc, nếu phát hiện ra lỗi của người khác, thay vì chỉ trích, ta nên gợi ý, chia sẻ kinh nghiệm để họ có thể tự cải thiện. Hay bài học về tinh thần chịu trách nhiệm và sửa chữa sai lầm của người lái xe. Đây là một cách thức rất quan trọng để phát triển bản thân: nhận lỗi và học hỏi từ sai lầm. Cho nên khi mắc sai lầm, điều quan trọng không phải là tránh né trách nhiệm mà là nhận lỗi, học hỏi từ sai lầm và cải thiện mình trong tương lai. Hay chúng ta luôn có thể học hỏi từ thực tế để hoàn thiện bản thân, như người lái xe đã nhận ra bài học từ tình huống và hứa sẽ rút kinh nghiệm. Qua đó, mỗi người có thể trưởng thành từ những sai lầm của mình, và chúng ta có thể xem mỗi sai lầm mình mắc phải đều là cơ hội để học hỏi và trưởng thành hơn. Điều đó cũng đồng nghĩa với tinh thần đừng sợ thất bại, mà hãy coi đó là một bài học để phát triển bản thân và trở thành kinh nghiệm chính mình và cho người khác...

Câu chuyện nhỏ trên là một ví dụ điển hình về cách Bác Hồ xử lý tình huống và giáo dục mọi người, trong đó có sự bình tĩnh, tinh thần trách nhiệm và sự thấu hiểu. Những bài học từ câu chuyện này có thể áp dụng vào nhiều khía cạnh của cuộc sống, giúp chúng ta làm việc hiệu quả hơn, phát triển bản thân và đóng góp vào lợi ích chung của cộng đồng. Chúng ta phải luôn tránh hành xử bất cẩn, chú trọng lợi ích trước mắt, lợi ích vụn vặt mà bất chấp rủi ro, nguy hiểm, để có khi xảy ra vấn đề thì thiệt hại gấp nhiều lần. Đó là tư duy tránh "Bỏ mâm lấy bát" hay "Bỏ một mâm lấy một đĩa", vốn vẫn phảng phất đâu đó ở không ít người trong cuộc sống xung quanh ta!

-----------------------------------------------------------

(1) Nguyễn Văn Khoan, "Phong cách Hồ Chí Minh", Nhà xuất bản Trẻ, in lần 3-2023, trang 61, 62.