Điều chỉnh các thẩm quyền, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự
Theo Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến, dự án luật này nhằm điều chỉnh các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình yêu cầu và thực hiện yêu cầu tương trợ. Đồng thời, luật cũng bao quát các đối tượng là tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan.
Phó Chủ tịch QH Nguyễn Đức Hải, điều hành phiên họp
Dự án luật gồm 4 chương, 39 điều, trên cơ sở kế thừa những quy định phù hợp của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và bổ sung những quy định mới để cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Tương thích, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật trong nước và 3 dự án luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp đang được xây dựng cùng với dự án luật này.
Phù hợp với các Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự, các điều ước quốc tế có điều khoản về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam tham gia; tham khảo, tiếp thu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới.
Một số nội dung cơ bản của dự thảo luật, đó là bổ sung những điểm mới như lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại nước được yêu cầu; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ.
Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày tờ trình tại phiên họp
Viện Kiểm sát nhân dân tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương - chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”.
Trong trường hợp cần thiết, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng. Quy định việc không phải hợp pháp hóa lãnh sự đối với giấy tờ, tài liệu trong hồ sơ tương trợ tư pháp về hình sự…
Người bị tạm giam có thể được dẫn giải, chuyển giao tạm thời để hỗ trợ điều tra
Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày nêu rõ, Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.
Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tiếp tục phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo các dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là những luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và các dự án luật về tổ chức bộ máy của các cơ quan tư pháp, tố tụng tư pháp đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung trình QH tại Kỳ họp thứ 9 nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra tại phiên họp
Về phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự (Điều 8), Dự thảo Luật quy định 11 hình thức tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam và nước ngoài.
Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) của QH cơ bản tán thành việc tiếp tục kế thừa các hình thức tương trợ tư pháp về hình sự và bổ sung các hình thức tương trợ tư pháp khác về hình sự.
Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc quy định tại khoản 8 Điều 8 dự thảo Luật về hình thức tương trợ “chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù ở nước được yêu cầu sang nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ”.
Hình thức này có thể xuất phát từ phía Việt Nam yêu cầu hoặc từ phía nước ngoài yêu cầu. Tuy nhiên, điều kiện, trình tự, thủ tục chuyển giao mới chỉ quy định ở chương III là chưa đầy đủ, đề nghị bổ sung các quy định tương ứng ở cả chương II.
Các ĐBQH tại phiên họp tại hội trường
Về xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình (Điều 13), dự thảo Luật bổ sung quy định về việc xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình so với quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành.
UBPLTP cơ bản tán thành việc bổ sung cơ chế này nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thời gian qua (một số yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam bị nước ngoài từ chối do có liên quan đến hình phạt tử hình nhưng Luật Tương trợ tư pháp hiện hành chưa có cơ chế cam kết không áp dụng hình phạt tử hình hoặc không thi hành hình phạt tử hình).
Việc bổ sung quy định này cũng phù hợp với một số hiệp định Việt Nam đã ký kết trong đó có quy định yêu cầu tương trợ tư pháp có thể bị từ chối nếu liên quan đến việc điều tra, truy tố, xét xử một người về một tội mà có thể bị kết án hoặc thi hành án tử hình, trừ khi Bên yêu cầu cam kết sẽ không kết án tử hình, hoặc nếu kết án tử hình thì sẽ không thi hành.
Về đề nghị nước ngoài truy cứu trách nhiệm hình sự (Điều 25), Dự thảo Luật quy định trường hợp vụ án có người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam mà người đó đã trốn ra nước ngoài nhưng không dẫn độ được thì cơ quan đang thụ lý vụ án chuyển hồ sơ vụ án đến VKSNDTC để yêu cầu nước người phạm tội đang có mặt hoặc nước người phạm tội mang quốc tịch tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự. UBPLTP cơ bản nhất trí với quy định của dự thảo Luật.
Về chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù ở Việt Nam sang nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ theo yêu cầu của nước ngoài (Điều 35).
Dự thảo Luật quy định người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam có thể được dẫn giải, chuyển giao tạm thời cho cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ trong vụ án hình sự tại nước ngoài; thời gian người bị chuyển giao bị dẫn giải, lưu lại ở nước ngoài được tính vào thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành án phạt tù của người đó.
UBPLTP cơ bản tán thành việc tiếp tục kế thừa quy định này của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành, đồng thời tán thành việc bổ sung đối tượng chuyển giao gồm cả người đang bị tạm giam để tăng cường sự hỗ trợ giữa các quốc gia trong giải quyết vụ án hình sự.
Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc bổ sung thêm điều kiện để bảo đảm chặt chẽ, đó là “nếu thời hạn chuyển giao tạm thời này không quá thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành hình phạt tù của người đó”.