(CATP) Cuộc sống khó khăn nên 4 cô gái, gồm: Y Máy (SN 2003), Y Hằng (SN 2003), Y Măng (SN 2003), Y Luyến (SN 2002, đều ngụ thôn Ngọc La, xã Măng Ri, H.Tu Mơ Rông, Kon Tum) rời vùng quê nghèo sang tỉnh Quảng Nam làm thuê. Trong một lần về thăm gia đình, 4 cô bị làng phạt vạ nộp heo vì vi phạm luật tục do làm việc tại quán karaoke. Thấy quá vô lý, tháng 9-2020, cả 4 cô gái đồng loạt làm đơn nhờ chính quyền can thiệp.
Theo nội dung đơn thư, sau một thời gian làm việc tại vùng đất mới, dành dụm được một số tiền, các cô gái quay về thăm gia đình. Khi các cô có mặt tại địa phương, già làng, trưởng thôn liên tục triệu tập người làng và những cuộc họp căng thẳng diễn ra. Sau nhiều lần thảo luận, già làng, trưởng thôn thống nhất quyết định phạt 4 cô gái mỗi người phải nộp một con heo "chịu tội". Lý do được già làng đưa ra là các cô gái trong làng đã vi phạm luật tục do... làm việc tại các quán karaoke.
Y Máy sinh ra trong gia đình đông con, cuộc sống khó khăn nên học xong lớp 9 phải ở nhà phụ cha mẹ chăm sóc 4 sào ruộng. Giữa năm 2019, được người bạn trong thôn giới thiệu, cô ra Quảng Nam làm phục vụ pha chế, dọn dẹp cho quán karaoke, lương 4,5 triệu đồng mỗi tháng.
Tháng 4-2020, khi cô đang làm ở quán karaoke thì nhận được điện thoại của bố mẹ, nói dân làng buộc gia đình nộp phạt một con heo (trị giá 5 triệu đồng) cho cả làng ăn. Sau nhiều cuộc họp, bố mẹ cô phải chấp thuận. "Họ cáo buộc nghề tiếp viên karaoke là xấu xa, nhiều người còn đồn thổi chúng em làm gái mại dâm", Máy bức xúc.
Bố mất sớm, anh chị đã có gia đình riêng, một mình Y Luyến phải bươn chải nuôi mẹ già. Được bạn giới thiệu, đầu năm 2020, cô ra Quảng Nam dọn phòng trong quán karaoke, lương hơn 4 triệu đồng một tháng. Mới lãnh lương được 2 lần, Y Luyến phải quay về làng vì quán đóng cửa trong đợt dịch bệnh. Vừa rồi, gia đình cô bị làng mời họp, bắt nộp heo phạt vạ nhưng vì không có tiền nên xin hoãn.
Còn Hằng, với đồng lương ít ỏi từ việc làm thuê nhưng trước sức ép của già làng, sợ bị cả làng "cô lập", gia đình cô đã mua một con heo đóng phạt cho cả làng theo luật tục.
Theo phong tục của người đồng bào Xê Đăng ở những xã vùng sâu Măng Ri, Ngọc Yêu, Tê Xăng, Ngọc Lây (huyện Tu Mơ Rông), con gái và con trai quan hệ trước hôn nhân, ngoại tình, hay làm "chuyện xấu xa"... là điều cấm kỵ. Nếu ai vi phạm sẽ bị phạt vạ, nhẹ thì phải nộp gà; nặng là heo, trâu, bò. Ai không chấp hành sẽ không được công nhận là công dân của làng, thậm chí bị đuổi khỏi địa phương.
Ông A Bai, trưởng thôn Ngọc La cho rằng các cô gái trên chưa kết hôn nhưng "đã có quan hệ nam nữ, bán dâm" ở các quán karaoke, đồng thời lôi kéo những người đang ở tuổi học sinh bỏ học đi làm nên vi phạm tục lệ, luật làng. Còn theo bà Y Ai, Phó chủ tịch xã Măng Ri, sau khi nhận được đơn của 4 cô gái, xã đã mời các bên liên quan lên làm việc, giải thích việc buộc các cô nộp phạt là sai pháp luật.
Tuy nhiên, đó là hương ước của làng có từ lâu đời, chính quyền không thể ngăn cấm, chỉ tuyên truyền cho dân làng, sau này nếu có phạt vạ, chỉ phạt con gà hoặc một vật gì đó tượng trưng để chuộc lỗi. Phạt heo, trâu, bò... là quá nặng so với điều kiện kinh tế của người dân.
Được biết, xã Măng Ri (H.Tu Mơ Rông, Kon Tum) là một trong những xã nghèo nhất thuộc vùng núi, cách rất xa trung tâm của tỉnh. Cuộc sống của người dân vô cùng khó khăn, mưu sinh hàng ngày bằng việc trồng lúa, ngô... Toàn xã có 426 hộ với 1.736 nhân khẩu, trong đó 100% là người dân tộc Xê Đăng.