(CATP) TPHCM sẽ thí điểm hộ dân có nhà trên kênh, rạch bị di dời để chỉnh trang đô thị được thuê, mua nhà ở xã hội (NƠXH). Đây là nội dung trong thông báo kết luận của Phó chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường tại cuộc họp về NƠXH, lưu trú, chỗ ở cho công nhân và người dân sống ven kênh rạch thuộc địa bàn TP.
Đề án thí điểm cho hộ dân sống ven và trên kênh, rạch được mua, thuê mua NƠXH sẽ được Sở Xây dựng chủ trì thực hiện dựa trên các quy định pháp luật liên quan đến Luật Đất đai, Luật Nhà ở mới. Việc này kỳ vọng giúp TP đẩy nhanh và giải quyết dứt điểm số lượng nhà trên và ven kênh, rạch còn lại. Theo đó, Sở Xây dựng TPHCM đang thực hiện đề án "Giải pháp thí điểm giải quyết cho hộ gia đình đang có nhà trên và ven kênh, rạch được thuê, thuê mua NƠXH khi Nhà nước thực hiện dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch để chỉnh trang đô thị”.
Sở Xây dựng TPHCM cho biết, tình trạng nhà trên và ven kênh, rạch trên địa bàn TP hiện nay chủ yếu có 2 loại, gồm: nhà xây trong phạm vi hành lang bảo vệ kênh, rạch (phần xây dựng trên bờ); nhà dạng nhà sàn trên mặt nước, kết cấu tạm bợ, diện tích nhỏ hẹp, lụp xụp, do người dân lấn chiếm, đa phần thuộc dạng hộ nghèo, không có pháp lý, chủ quyền về nhà và đất. Các đối tượng nhà trên và ven kênh, rạch gồm những hộ không có giấy tờ hợp lệ, phần lớn là chiếm dụng, nhà đất không hợp pháp... sẽ không đủ điều kiện để bố trí tái định cư theo quy định, cũng không được hưởng chính sách về NƠXH theo quy định của Luật Nhà ở.
Nhà ven kênh, rạch tại TPHCM
Qua số liệu điều tra xã hội học một số quận cho thấy, các dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch có tỷ lệ nhà lấn chiếm trên và ven kênh, rạch có thể khác nhau tùy theo địa hình, hiện trạng, đặc điểm xã hội của từng địa bàn quận nhưng ước tính dao động trong khoảng trên dưới 30%. Do đó, mục tiêu và giải pháp của dự thảo Đề án nhắm đến là đề xuất cho những trường hợp người dân có nhà trên kênh, rạch không đủ điều kiện bố trí tái định cư thì được giải quyết cho thuê hoặc thuê mua NƠXH. Tùy khả năng và nhu cầu của người dân khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất để chỉnh trang đô thị bao gồm những dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách và ngoài ngân sách.
Theo kế hoạch, giai đoạn 2021 - 2025, TPHCM đặt mục tiêu di dời 6.500 căn nhà trên và ven kênh, rạch để làm 17 dự án chỉnh trang đô thị. Tuy nhiên, do gặp một số khó khăn, dự kiến chỉ di dời được 4.987 căn, đạt tỷ lệ gần 77%. Hiện TP triển khai 5 dự án gồm cải tạo rạch Xuyên Tâm, nạo vét, cải tạo bờ Bắc kênh Đôi (Q8) với tổng quy mô di dời, bồi thường, hỗ trợ tái định cư là 4.051 căn; Dự án cải tạo kênh Hy Vọng (Q.Tân Bình), dự án nạo vét, cải tạo rạch Văn Thánh (Q.Bình Thạnh), dự án xây dựng hạ tầng, cải tạo môi trường Kênh Tẻ (Q4) có gần 1.983 căn cần di dời.
Nguyên nhân việc di dời nhà ven và trên kênh, rạch không đạt mục tiêu đề ra là do thiếu vốn và cơ chế. Việc khó khăn về nguồn vốn đầu tư khiến tiến độ di dời nhà chậm. TP đã áp dụng một số phương thức thu hút vốn đầu tư từ nguồn xã hội hóa nhưng vẫn còn nhiều vướng mắc. Mặt khác, thủ tục bồi thường, tái định cư ở các dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch rất phức tạp, bởi đa số các hộ không có giấy tờ, xây dựng lấn chiếm... nên quá trình xác minh, đền bù chậm, kéo dài thời gian. Nhiều trường hợp người dân khiếu nại, chậm giao mặt bằng cho các chủ đầu tư.
Với quy định cũ, chỉ những hộ dân có nhà trên và ven kênh, rạch không đủ điều kiện tái định cư gồm hộ nghèo, không có giấy tờ hợp pháp và không hưởng chính sách NƠXH mới được bố trí tái định cư bằng hình thức bán hoặc cho thuê NƠXH. Luật Đất đai năm 2024 dự kiến sẽ có hiệu lực từ ngày 01/8 tới đây. Hiện nay, Sở Xây dựng đang phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường xác định, phân loại các đối tượng, trường hợp nhà trên và ven kênh, rạch, tham mưu chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư đối với các trường hợp này theo quy định của Luật Đất đai mới.
Vận dụng quy định này, khi xây dựng đề án thí điểm, TPHCM sẽ tìm kiếm quỹ NƠXH để phục vụ tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch. Cùng với đó, Sở Xây dựng TPHCM đề nghị các địa phương rà soát, thống kê số lượng nhà ở địa bàn; cập nhật, bổ sung các dự án, tuyến kênh, rạch... Từ cơ sở đó, các địa phương đề xuất quỹ NƠXH, xây mới để phục vụ tái định cho các trường hợp bị ảnh hưởng bởi dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch. Theo Sở Xây dựng, nếu kế hoạch được làm đồng bộ sẽ tạo bước đột phá phát triển khoảng 14.416 căn ở giai đoạn 2026 - 2030 phục vụ tái định cư cho dự án cải tạo, chỉnh trang kênh, rạch.