Kinh doanh online - "kẻ thay thế" đang thay đổi cuộc chơi
Từ sau Tết Nguyên đán 2024, hàng loạt mặt bằng kinh doanh tại các tuyến đường trung tâm TPHCM như Nguyễn Trãi, Lê Văn Sỹ, Cách Mạng Tháng Tám... bị trả lại. Theo khảo sát, chỉ trong vòng ba tháng đầu năm, số cửa hàng đóng cửa, sang nhượng đã tăng đáng kể so với cùng kỳ năm trước. Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở các khu vực trung tâm Hà Nội như Hàng Bông, Hàng Gai, Cầu Giấy, nơi từng được xem là đất vàng của giới kinh doanh.
Nhìn lại nguyên nhân dẫn đến làn sóng trả mặt bằng, có thể thấy rằng áp lực kinh tế là yếu tố hàng đầu. Giá thuê mặt bằng tại các khu vực trung tâm vẫn ở mức cao, dao động từ 50 triệu đến vài trăm triệu đồng mỗi tháng, trong khi doanh thu của nhiều cửa hàng không còn đủ để bù đắp chi phí. Sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng của khách hàng cũng là một nguyên nhân lớn. Ngày nay, thay vì ghé thăm các cửa hàng vật lý, nhiều người chọn cách mua sắm trực tuyến, vừa tiện lợi vừa có nhiều chương trình khuyến mãi hấp dẫn.
Nhà mặt tiền cho thuê nay ế ẩm
Một yếu tố khác không thể bỏ qua là sự cạnh tranh gay gắt từ mô hình kinh doanh online. Những cửa hàng truyền thống, nếu không thích nghi kịp sẽ rơi vào thế yếu trong cuộc chiến thị trường. Không ít chủ cửa hàng đã buộc phải đóng cửa vì doanh số sụt giảm nghiêm trọng.
Sự trỗi dậy mạnh mẽ của thương mại điện tử trong những năm gần đây đã đặt dấu chấm hỏi lớn cho tương lai của các mô hình kinh doanh mặt bằng truyền thống. Các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiktok Shop, Facebook và Zalo đã thay đổi hoàn toàn cách người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm.
Nếu như trước đây, để mở một cửa hàng, người bán phải đầu tư mặt bằng, trang trí, thuê nhân viên... thì nay chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh, họ đã có thể vận hành một "cửa hàng ảo" với lượng khách hàng khổng lồ.
Một trong những xu hướng nổi bật hiện nay là bán hàng qua livestream. Những buổi phát trực tiếp trên TikTok, Facebook có thể thu hút hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn người xem cùng lúc, giúp chủ shop bán hết hàng chỉ trong vài giờ. So với việc duy trì một cửa hàng tốn kém, hình thức này giúp giảm thiểu chi phí, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận.
Chị Thu Hà, một chủ shop thời trang từng thuê mặt bằng tại quận 1 (TPHCM), chia sẻ: "Trước đây, tôi thuê một mặt bằng rộng khoảng 30m² với giá hơn 70 triệu đồng/tháng. Nhưng sau dịch, doanh thu giảm mạnh, chi phí lại quá cao. Tôi quyết định đóng cửa hàng và chuyển sang bán online. Ban đầu tôi cũng lo lắng, nhưng chỉ sau vài tháng, doanh số còn cao hơn lúc bán trực tiếp. Giờ tôi chỉ cần một kho hàng nhỏ, không còn lo tiền mặt bằng nữa".
Không chỉ thời trang, nhiều lĩnh vực khác như mỹ phẩm, thực phẩm, đồ gia dụng cũng đang dịch chuyển mạnh mẽ sang kinh doanh trực tuyến. Một khảo sát gần đây cho thấy, hơn 60% doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam đã tích hợp bán hàng online vào mô hình kinh doanh của họ, trong đó 35% chuyển hoàn toàn sang nền tảng trực tuyến.
Việc chuyển đổi này không chỉ là xu hướng, mà dường như đang trở thành một cuộc "cách mạng" trong ngành bán lẻ. Khi người tiêu dùng dần quen với việc mua hàng qua mạng, các cửa hàng truyền thống buộc phải thay đổi hoặc đối diện với nguy cơ bị đào thải.
Với xu hướng kinh doanh online, các mặt bằng cho thuê sẽ bị "tinh giảm" đáng kể
Một trong những nguyên nhân gây "khó chịu" cho khách thuê mặt bằng đó chính là sự "xơ cứng" của các chủ nhà cho thuê. Anh Thái (chủ một tiệm kinh doanh quán ăn trên đường Bắc Hải, Phường 15, Quận 10) bày tỏ sự bức xúc: "Tôi thuê cả mặt bằng này là 120 triệu đồng/tháng. Do kinh doanh ế ẩm, tôi đề xuất chủ nhà giảm 10% nhưng đáp lại họ trả lời, không làm ăn được thì thôi chứ không giảm". Rõ ràng, chính cách rập khuôn, chỉ biết tăng mà không giảm, không thấu hiểu cho khách hàng đã vô tình khiến cho những người thuê phải "bỏ của chạy lấy người".
Tương lai nào cho mô hình kinh doanh mặt bằng truyền thống?
Trước làn sóng chuyển đổi sang kinh doanh online, câu hỏi đặt ra là: liệu các cửa hàng truyền thống có còn chỗ đứng?
Thực tế cho thấy, dù mô hình bán hàng trực tuyến đang chiếm ưu thế, nhưng không có nghĩa là cửa hàng vật lý sẽ hoàn toàn biến mất. Vấn đề cốt lõi nằm ở cách các doanh nghiệp và tiểu thương thích nghi với xu hướng mới. Theo ghi nhận và phân tích của các chuyên gia, cách thức cho mô hình kinh doanh truyền thống vẫn sẽ còn vị trí của nó, nhưng sở dĩ nhiều mặt bằng đang bị trả xuất phát từ các nguyên nhân chính sau: Giá thuê mặt bằng vẫn ở mức cao, trong khi lượng khách hàng giảm. Sự cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng thương mại điện tử... Chi phí vận hành cửa hàng không còn phù hợp với lợi nhuận thực tế. Thay đổi trong thói quen tiêu dùng: khách hàng thích mua sắm nhanh chóng, tiện lợi hơn là ghé thăm cửa hàng truyền thống.
Lừa đảo qua mạng
Một số doanh nghiệp đã tìm ra cách thích nghi bằng cách kết hợp mô hình offline và online. Thay vì chỉ tập trung vào bán hàng, nhiều cửa hàng bắt đầu chuyển sang mô hình "cửa hàng trải nghiệm".
Ví dụ, một số thương hiệu lớn như Xiaomi, Samsung đã mở các cửa hàng trải nghiệm, nơi khách hàng có thể trực tiếp dùng thử sản phẩm trước khi đặt hàng online. Trong ngành thời trang, nhiều thương hiệu chọn cách duy trì cửa hàng vật lý chỉ để khách đến thử đồ, còn việc mua hàng sẽ thực hiện qua app hoặc website.
Bên cạnh đó, các quán cà phê, nhà hàng cũng bắt đầu áp dụng công nghệ số vào vận hành, như đặt hàng qua ứng dụng, thanh toán không tiền mặt, giao hàng tận nơi. Điều này giúp họ tận dụng cả hai kênh: phục vụ khách tại chỗ và bán hàng online.
Trước thực trạng khó tìm khách thuê, nhiều chủ mặt bằng đã bắt đầu linh hoạt hơn trong chính sách cho thuê. Một số phương án đang được áp dụng gồm: Giảm giá thuê để thu hút người thuê mới. Chia nhỏ diện tích mặt bằng để phù hợp với mô hình kinh doanh nhỏ lẻ. Hỗ trợ người thuê trong các vấn đề về vận hành, chi phí sửa chữa.
Một chủ nhà trên đường Nguyễn Trãi (quận 5) cho biết: "Trước đây, tôi cho thuê nguyên căn với giá 100 triệu/tháng, nhưng giờ không ai dám thuê với giá đó. Tôi chia thành ba mặt bằng nhỏ hơn, mỗi cái khoảng 30 triệu/tháng thì dễ cho thuê hơn". Dù vậy, trong tương lai, nếu xu hướng kinh doanh online tiếp tục phát triển, những mặt bằng không có vị trí chiến lược hoặc không linh hoạt chuyển đổi mô hình có thể tiếp tục đối mặt với tình trạng ế ẩm.
Làn sóng trả mặt bằng không chỉ phản ánh những khó khăn kinh tế mà còn cho thấy sự thay đổi tất yếu trong thói quen mua sắm và cách thức kinh doanh. Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, những doanh nghiệp, tiểu thương nào biết cách thích nghi sẽ tiếp tục tồn tại và phát triển.
Các cửa hàng truyền thống không hẳn sẽ biến mất, nhưng để tồn tại, họ cần thay đổi cách tiếp cận khách hàng, kết hợp giữa offline và online, đồng thời tối ưu chi phí vận hành. Những ai vẫn cố gắng bám víu vào mô hình cũ mà không có sự cải tiến, sớm muộn cũng sẽ bị đào thải.
Với sự thay đổi không ngừng của thị trường, chỉ có những người biết thích nghi mới có thể đứng vững trong cuộc chơi.