Chất lượng không khí ngày càng xấu đi trên toàn cầu

Báo cáo của IQAir, một công ty theo dõi chất lượng không khí trên toàn thế giới, cho thấy ô nhiễm không khí trung bình hàng năm ở khoảng 90% quốc gia và vùng lãnh thổ được phân tích đã vượt quá hướng dẫn về chất lượng không khí của Tổ chức Y tế Thế giới, vốn được thiết kế để giúp các chính phủ xây dựng các quy định nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

IQAir đã phân tích chất lượng không khí trung bình từ 131 quốc gia và vùng lãnh thổ và nhận thấy rằng chỉ có 6 quốc gia — Úc, Estonia, Phần Lan, Grenada, Iceland và New Zealand — và 7 vùng lãnh thổ ở Thái Bình Dương và Caribe, bao gồm đảo Guam và Puerto Rico, đáp ứng tiêu chuẩn không khí của WHO với yêu cầu mức độ ô nhiễm không khí trung bình là 5 microgam/mét khối trở xuống.

Bảy quốc gia – Chad, Iraq, Pakistan, Bahrain, Bangladesh, Burkina Faso, Kuwait và Ấn Độ – có chất lượng không khí kém vượt xa hướng dẫn của WHO với ô nhiễm không khí trung bình trên 50 microgam/mét khối.

Nghiên cứu đã xem xét cụ thể vật chất dạng hạt mịn, hay PM2.5, là chất gây ô nhiễm nhỏ nhất nhưng cũng nguy hiểm nhất. Khi được hít vào, PM2.5 sẽ đi sâu vào mô phổi, nơi nó có thể đi vào máu. Nó đến từ các nguồn như đốt nhiên liệu hóa thạch, bão bụi và cháy rừng, đồng thời có liên quan đến một số vấn đề sức khỏe bao gồm hen suyễn, bệnh tim và các bệnh về đường hô hấp khác.

WHO đã thắt chặt các hướng dẫn về ô nhiễm không khí hàng năm vào tháng 9 năm 2021, cắt giảm lượng chất dạng hạt mịn có thể chấp nhận được từ 10 xuống 5 microgam/mét khối.

Hàng triệu người chết mỗi năm do các vấn đề sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo cơ quan của Liên Hợp quốc, trong năm 2016, khoảng 4,2 triệu ca tử vong sớm có liên quan đến vật chất dạng hạt mịn. Nếu các hướng dẫn mới nhất được áp dụng vào thời điểm đó, WHO nhận thấy có thể có ít hơn gần 3,3 triệu ca tử vong liên quan đến ô nhiễm.

Báo cáo cũng tiếp tục nêu bật sự bất bình đẳng đáng lo ngại: đó là tình trạng thiếu các trạm quan trắc ở các nước đang phát triển ở Châu Phi, Nam Mỹ và Trung Đông, dẫn đến thiếu dữ liệu về chất lượng không khí ở những khu vực đó.

Mặc dù châu Phi đã chứng kiến ​​sự cải thiện về số lượng quốc gia được đưa vào báo cáo năm nay so với năm 2021, nhưng phần lớn lục địa này vẫn là nơi có ít quốc gia đại diện nhất. Theo IQAir, chỉ có 19 trong số 54 quốc gia châu Phi có đủ dữ liệu từ các trạm giám sát của họ.

Thành phố Los Angeles (Mỹ) chìm trong bụi khói - Ảnh: Getty

Glory Dolphin Hammes, Giám đốc điều hành của IQAir Bắc Mỹ, cho biết mỗi lần họ thêm một quốc gia mới từng thiếu dữ liệu về chất lượng không khí – như đã làm với Chad vào năm 2021 – những quốc gia đó chắc chắn sẽ đứng đầu danh sách ô nhiễm nhất.

“Nếu bạn nhìn vào thứ được gọi là dữ liệu vệ tinh hoặc dữ liệu được mô hình hóa, thì Châu Phi có lẽ là lục địa ô nhiễm nhất hành tinh, nhưng chúng tôi không có đủ dữ liệu” - Hammes nói với CNN.

Nhưng một trong những rào cản lớn nhất hiện nay chính là “cách mà các chính phủ hiện đang theo dõi chất lượng không khí”. Hammes cho biết hầu hết các chính phủ có xu hướng đầu tư vào các thiết bị không đo được chính xác các hạt vật chất mịn trong không khí.

Tại Hoa Kỳ, báo cáo cho thấy tình trạng ô nhiễm không khí được cải thiện đáng kể vào năm ngoái so với năm 2021 do mùa cháy rừng tương đối nhẹ.

Các nhà nghiên cứu cho biết trên khắp thế giới, các nguồn gây ô nhiễm không khí chính vào năm ngoái là cháy rừng và đốt nhiên liệu hóa thạch để vận chuyển và sản xuất năng lượng.

Thành phố Lahore của Pakistan trong làn bụi mịn - Ảnh: Reuters

Trung Quốc, quốc gia gần đứng đầu danh sách ô nhiễm không khí tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, tiếp tục cho thấy chất lượng không khí được cải thiện vào năm 2022. Gần 64% trong số 524 thành phố được phân tích ở Trung Quốc đại lục đã giảm được lượng PM2.5 hàng năm. Tuy nhiên, IQAir lưu ý rằng việc sử dụng than của đất nước tiếp tục là mối quan tâm lớn về khí hậu và môi trường, và mặc dù đã có sự cải thiện nhưng không có thành phố nào của Trung Quốc thực sự đáp ứng các hướng dẫn hàng năm của WHO.