Chi phí thấp của các loại vũ khí như vậy và nhu cầu tái thiết Gaza khiến Israel và cộng đồng quốc tế gặp khó khăn về việc làm thế nào để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của người dân Gaza nhưng vẫn giữ cho các mặt hàng thông dụng như các ống nước, đường và bê tông không bị các nhóm này sử dụng vào mục đích quân sự.
Hamas và nhóm chiến binh Palestine - Thánh chiến Hồi giáo, cả hai đều bị Mỹ và Israel coi là tổ chức khủng bố nước ngoài, đã tăng cường số lượng và nâng cấp chất lượng tên lửa mà họ chế tạo từ cuộc xung đột Gaza cuối cùng với Israel vào năm 2014.
Một quan chức cấp cao Châu Âu giấu tên cho biết: "Chúng tôi vô cùng ngạc nhiên trước năng lực của Hamas. Họ có những tên lửa tầm xa mà trước đây họ không có. Tất cả là do Iran".
Israel cho biết Hamas, Thánh chiến Hồi giáo và các nhóm chiến binh khác đã bắn khoảng 4.360 quả rocket từ Gaza trong cuộc xung đột, trong đó có khoảng 680 quả rơi vào xuống dải Gaza. Các tên lửa đánh chặn Vòm Sắt của Israel, được kích hoạt để chống lại các tên lửa đe dọa các trung tâm dân cư của nước này, có tỷ lệ bắn hạ thành công khoảng 90%.
Quân đội Israel cho biết 60 hoặc 70 tên lửa phóng từ Gaza vẫn thoát khỏi Vòm Sắt tấn công các trung tâm dân cư, có nghĩa là tỷ lệ chính xác khoảng 15%. Những tên lửa khác rơi ở các khu vực trống, tuy nhiên chúng đã gây ra hoảng loạn và khiến người Israel phải tìm nơi trú ẩn.
Các nhà phân tích cho biết phần lớn tên lửa là tầm ngắn, không phức tạp về kỹ thuật và tự chế.
Một binh sĩ Israel xem hệ thống Vòm Sắt chặn tên lửa bắn từ dải Gaza - Ảnh: Reuters
Daniel Benjamin, cựu điều phối viên Bộ Ngoại giao Mỹ về chống khủng bố cho biết: "Chúng cực kỳ đơn giản để chế tạo và sử dụng ống kim loại. Dù tin hay không, họ thường sử dụng mảnh vụn từ tên lửa của Israel để chế tạo".
Các cuộc xung đột mới nhất giữa Israel và Hamas đã được kích hoạt vào ngày 10-5 một phần là do cảnh sát Israel đột kích vào khu nhà thờ Al-Aqsa, một trong những địa điểm linh thiêng nhất của đạo Hồi, và đụng độ với người Palestine trong tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo.
Những nhà máy tên lửa ở Gaza
Một quan chức Hamas, Sami Abu Zuhri, cho biết nhóm đã tự phát triển chuyên môn sản xuất tên lửa và không cần trợ giúp. "Do đó, bất kỳ nỗ lực nào nhằm thắt chặt phong tỏa trên Gaza để hạn chế khả năng của quân kháng chiến sẽ là vô giá trị" - ông nói với Reuters qua điện thoại.
Các nhóm chiến binh Palestine đã sử dụng tên lửa trong nhiều năm. Trước khi Israel đơn phương rút khỏi Gaza vào năm 2005, các khu định cư ở Gaza là mục tiêu thường xuyên của các cuộc tấn công bằng súng cối và tên lửa tầm ngắn từ các thị trấn của Palestine gần đó.
Tên lửa chỉ trở thành vũ khí trang bị cho Hamas sau khi hàng rào quân sự mà Israel bắt đầu xây dựng xung quanh và xuyên qua Bờ Tây bị chiếm đóng vào năm 2003 khiến những kẻ đánh bom liều chết và các tay súng khó xâm nhập vào Israel để thực hiện các cuộc tấn công.
Một số nguồn tin từ Israel và Palestine cho biết Iran tài trợ và hướng dẫn các nhóm chiến binh Palestine ở Gaza tự sản xuất tên lửa với tầm bắn lên đến 200km hoặc hơn. Một số tên lửa trong đó có đầu đạn có thể mang đến hàng trăm kg chất nổ TNT và các mảnh đạn được nhồi bên trong.
Một quan chức an ninh Iran cho biết Hamas hiện có ít nhất ba nhà máy ngầm để sản xuất tên lửa ở Gaza. Trong những ngày cuối cùng của cuộc xung đột, thủ lĩnh của tổ chức Thánh chiến Hồi giáo Ziad Al-Nakhala đã khoe về khả năng ứng biến vũ khí của nhóm mình từ những vật liệu hàng ngày.
"Thế giới nên biết rằng vũ khí của chúng tôi dùng để đối phó với kho vũ khí tiên tiến nhất do ngành công nghiệp Mỹ sản xuất là những ống nước mà các kỹ sư của quân kháng chiến đã biến thành tên lửa" - Ziad Al-Nakhala phát biểu.
Nhóm quan chức thị sát một địa điểm bị hư hại bởi tên lửa bắn từ dải Gaza sang Israel - Ảnh: Reuters
Tiền không phải là vấn đề
Qatar, với sự chấp thuận của Israel, đã cung cấp nguồn tài chính đáng kể cho Hamas trong những năm gần đây, bằng một số khoản, hàng triệu USD mỗi tháng, chủ yếu để trả lương cho các nhân viên hành chính, một số sau đó có thể bị bòn rút.
Quan chức cấp cao châu Âu cho biết: "Đó không phải là khoa học tên lửa. Một người đàn ông đến từ Qatar hàng tháng mang theo vali tiền đi cùng với binh lính Israel để trả lương cho nhân viên hành chính của Hamas. Số tiền sau đó biến mất" - Quan chức cấp cao châu Âu cho biết.
Một quan chức ngoại giao Iran trong khu vực cho biết hàng triệu USD đã được giao cho các đại diện của Hamas gần như mỗi tháng, hoặc được chuyển đến Gaza hoặc các nước láng giềng.
"Điều đó không có nghĩa là tiền luôn đến từ bên trong Iran. Chúng tôi có các doanh nghiệp (trong khu vực) đã tài trợ cho Hamas và đó không phải là điều bí mật", nhà ngoại giao giấu tên cho biết.
Một quan chức phương Tây theo sát các hoạt động của Hamas cho biết tập đoàn này có thể khai thác các danh mục đầu tư trị giá hàng trăm triệu USD vào các công ty trên khắp Trung Đông.
"Nó kiểm soát khoảng 40 công ty ở Thổ Nhĩ Kỳ, UAE, Sudan, Ả Rập Xê-út và Algeria kinh doanh chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản và cơ sở hạ tầng", quan chức này cho biết.
Một quan chức thứ hai cho biết nhóm cũng có thể nhận được các nguồn lực từ các tổ chức từ thiện đồng cảm với chính nghĩa của nó trên khắp Châu Âu.
Tổng thống Mỹ Joe Biden vì thế trong tuần cho biết viện trợ sẽ nhanh chóng được gửi tới Gaza, nhưng phối hợp với Chính quyền Palestine - đối thủ được phương Tây hậu thuẫn của Hamas ở Bờ Tây bị chiếm đóng - "theo cách không cho phép Hamas tái trang bị kho vũ khí quân sự của mình". Tuy nhiên nói luôn dễ hơn làm.
Mỹ có thể sẽ yêu cầu giám sát thực địa, và không rõ liệu Hamas có cho phép điều đó hay không hay ai có thể làm điều đó.
Dennis Ross, cựu quan chức ngoại giao hàng đầu của Washington về hòa bình giữa Israel và Palestine, cho biết ai đó, có thể là người Ai Cập và những người khác, sẽ cần phải hiện diện thực tế ở Gaza để kiểm tra hàng hóa nhập khẩu và giám sát việc sử dụng chúng.
Một quan chức Israel đã thẳng thừng nói về thách thức này. “Ai đó phải tìm ra cách tốt hơn để giám sát những gì đang diễn ra, cách thức giám sát và những gì mà hàng viện trợ được sử dụng cho mục đích gì” – người này nói.
(CAO) Hôm 22-5, Reuters đưa tin Israel và lực lượng Hamas của Palestine đều tuyên bố giành chiến thắng sau khi lực lượng hai bên kết thúc 11 ngày giao tranh.