Hỏi: Vì một lý do bất ngờ mà bị cáo (BC) không thể tham gia phiên tòa xét xử vụ án hình sự thì có thể vắng mặt không? Nếu vắng thì quyền lợi của BC bị ảnh hưởng thế nào? (Trần Văn Hà, Bình Dương).
Trả lời:
1. Khoản 3 Điều 61 và khoản 1 Điều 290 Bộ luật Tố tụng hình sự quy định về nghĩa vụ của BC như sau: Bị cáo phải có mặt tại phiên tòa theo giấy triệu tập của tòa án trong suốt thời gian xét xử vụ án; nếu vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan thì bị áp giải; trường hợp BC vắng mặt vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì phải hoãn phiên tòa.
Nếu BC bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo thì Hội đồng xét xử (HĐXX) tạm đình chỉ vụ án cho đến khi BC khỏi bệnh.
Trường hợp BC bỏ trốn thì HĐXX tạm đình chỉ vụ án và yêu cầu cơ quan điều tra truy nã BC.
2. Tòa án chỉ có thể xét xử vắng mặt BC trong các trường hợp:
a) Bị cáo trốn và việc truy nã không có kết quả;
b) Bị cáo đang ở nước ngoài và không thể triệu tập đến phiên tòa;
c) Bị cáo đề nghị xét xử vắng mặt và được HĐXX chấp nhận;
d) Nếu sự vắng mặt của BC không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan và sự vắng mặt của BC không gây trở ngại cho việc xét xử.
3. Khi tham gia phiên tòa, BC có những quyền sau đây:
- Được thông báo, giải thích về quyền và nghĩa vụ của mình; đề nghị giám định, định giá tài sản; đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng; đề nghị triệu tập người làm chứng, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án;
- Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu; trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;
- Trình bày lời khai, ý kiến của mình; đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi hoặc tự mình hỏi người tham gia phiên tòa nếu được chủ tọa đồng ý;
- Tranh luận tại phiên tòa; tự bào chữa, nhờ người bào chữa; nói lời sau cùng trước khi nghị án;
- Xem biên bản phiên tòa, yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung vào biên bản phiên tòa;
- Kháng cáo bản án, quyết định của tòa án; khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;
- Các quyền khác theo quy định pháp luật.
Như vậy, tham gia phiên tòa là quyền đồng thời là nghĩa vụ của BC. Bị cáo vắng mặt sẽ làm ảnh hưởng đến việc giải quyết khách quan, toàn diện, đầy đủ vụ án và BC sẽ không thực hiện được đầy đủ các quyền của mình theo luật định.