Dự án lấn sông Cổ Chiên: Chuyên gia cảnh báo vi phạm 3 luật

Dự án "lấn sông" nhìn từ trên cao

Vẫn bơm hút cát, bùn?

Theo hồ sơ vụ việc, tháng 6-2007, UBND huyện Mang Thít ban hành quyết định số 778/QĐ-UBND về việc cho ông Nguyễn Văn Lịch thuê 65.781m² đất bãi bồi để nuôi trồng thủy sản tại ấp An Hương 1, xã Mỹ An. Địa điểm tiếp giáp sông Cổ Chiên, cập mé sông hướng ra ngoài khơi 145m. Thời hạn thuê đất là 20 năm (từ 2007 – 2027), với giá 75 đồng/m²/năm, với hình thức nộp tiền hàng năm. Sau khi được thuê đất, ông Lịch không triển khai ngay dự án.

Tháng 2-2015 (sau 8 năm được thuê đất), Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) ban hành kết luận số 277/KL-STNMT kết luận kiểm tra phần đất do ông Lịch quản lý, kiến nghị UBND huyện Mang Thít thông báo cho Lịch biết và phải có văn bản xin gia hạn thời gian thực hiện dự án theo qui định tại điểm I, Khoản 1, Điều 64 của Luật Đất đai năm 2013. Nếu quá 30 ngày kể từ ngày thông báo mà ông Lịch không thực hiện thì lập thủ tục thu hồi giao cho UBND xã Mỹ An quản lý. Trong thời gian này ông Lịch không có đơn xin gia hạn triển khai dự án.

Thay vì thu hồi dự án theo quy định, thì "bất ngờ" vào năm 2019 dự án được triển khai. Sau khi dự án này triển khai, nhiều người dân địa phương, hộ nuôi cá và nhà máy sản xuất phân bón trong khu vực mất ăn mất ngủ, do ảnh hưởng đến ao nuôi bỏ hoang, nhà máy của người dân. Không những vậy, dự án còn làm thu hẹp lòng sông, ảnh hưởng đến dòng chảy, nguy cơ cản trở giao thông ở khu vực này. Đáng nói hơn là tình trạng khai thác khoáng sản trái phép nên người dân làm đơn tố cáo.

Ngày 19-5, Thanh tra Sở TN&MT phối hợp với lãnh đạo Phòng TN&MT huyện Mang Thít, Phòng TN&MT huyện Long Hồ và đại diện UBND xã Mỹ An tiến hành khảo sát khu vực người dân phản ánh tại phần đất ông Lịch được thuê. Kết quả có 1 xáng hút của ông Lịch đang hoạt động bơm hút bùn đất, cát từ lòng sông lên phần đất của ông này được UBND huyện Mang Thít cho thuê.

Qua làm việc, ông Lịch cho biết: Việc bơm hút bùn, đất này được khoảng 1 tháng nay, chỉ hoạt động vào ban ngày, khối lượng bơm khoảng 1.000m³ để đắp đê bao ao cá, chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Sau đó ông Lịch có cam kết là ngưng thực hiện hành vi kể trên.

Thế nhưng theo ghi nhận từ ngày 25-6 đến nay, nhiều phương tiện đậu gần giữa sông Cổ Chiên thả hàng chục chiếc can và đường ống có dấu hiệu để bơm cát, bùn vào cạnh chỗ dự án đã san lấp. Dù hoạt động này diễn ra ban ngày nhưng không thấy cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý.

Chủ dự án dù cam kết ngưng hành vi bơm cát, bùn, nhưng hình ảnh cho thấy việc này dường như vẫn diễn ra

Lấn sông và có dấu hiệu vi phạm nhiều luật

Về dự án này, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - chuyên gia độc lập về sinh thái nhận định: Dự án có tính chất là một dự án lấn sông, cản trở dòng chảy, có dấu hiệu vi phạm nhiều luật.

Luật Tài nguyên nước. Sông Cổ Chiên là một nhánh chính của sông Cửu Long, được định nghĩa là nguồn nước liên quốc gia và là lưu vực sông liên tỉnh theo Khoản 7, Điều 2 và Khoản 9, Điều 2, Luật Tài nguyên nước. Hành vi lấn sông, tạo chướng ngại, cản trở thoát lũ, lưu thông nước là hành vi bị nghiêm cấm theo Khoản 4, Điều 9, Luật tài nguyên nước.

Việc khai thác cát trái phép ở đây cũng là hành vi bị cấm tại Khoản 5, Điều 9 của Luật Tài nguyên nước. Hành vi lấn sông cũng là hành vi cải tạo bãi sông có thể gây ra nguy cơ sạt lở ở vùng lân cận, ảnh hưởng xấu đền sự ổn định bờ, bãi sông vùng lân cận thì phải chịu sự điều chỉnh của Điều 63, Luật Tài nguyên nước. Theo khoản 2, Điều 48, Luật Tài nguyên nước cũng không cho phép việc khai thác tài nguyên nước phục vụ nuôi trồng thủy sản cũng không được phép cản trở dòng chảy.

Về Luật Bảo vệ môi trường. Theo Khoản 1, Điều 29, dự án này thuộc nhóm phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường liệt kê tại Mục 3, Khoản 3, Điều 28. Với diện tích dự án lấn sông đến 65.781m², tức là lớn hơn 1ha thì thuộc diện dự án phải đánh giá tác động môi trường như quy định tại Cột 1, Mục 13, Phục lục II, Nghị định 40/2019/NĐ-CP.

Về Luật Phòng chống thiên tai. Hành vi lấn chiếm bãi sông, tạo vật cản, cản trở dòng chảy, khai thác trái phép cát sỏi, gây sạt lở bờ sông bị nghiêm cấm tại Khoản 4, Điều 12, Luật phòng chống thiên tai.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện nhấn mạnh: Về mặt tác động, dự án có tính chất lấn sông này làm hẹp dòng chảy, ảnh hưởng đến dòng chảy của sông Cổ Chiên. Cần đặc biệt lưu ý là sông Cổ Chiên là một nhánh sông chính của sông Cửu Long. Vào những năm lũ lớn, sông Cổ Chiên cần được thông thoáng để thoát lũ. Dòng chảy sông khi đi qua bất cứ đoạn nào của dòng sông đều phải giải quyết vấn đề năng lượng dòng chảy, theo công thức Q (m³/s)=S (m²) x V (m/s).

Trong đó, Q là lưu lượng dòng chảy, tức là số mét khối nước chảy qua mặt cắt ướt của đoạn sông đó trên đơn vị thời gian là giây (s); S là diện tích mặt cắt ướt của sông tại đó, tính bằng m², và V là vận tốc dòng chảy tính bằng mét trên đơn vị thời gian là giây.

“Khi lấn sông làm hẹp dòng chảy tức là làm S nhỏ đi thì dòng chảy phải tăng V(m/s) lên, chảy xiết hơn, và có khuynh hướng đào sâu đáy sông hoặc gây sạt lở bờ bên kia để phục hồi lại diện tích mặt cắt S (m²/s).

Việc lấn sông cũng làm thay đổi hướng dòng chảy, làm gia tăng sự va đập dòng chảy vào bờ bên kia và đổi hướng dòng chảy ở phía hạ lưu. Trong trường hợp này, cồn Phú Đa có thể bị đe dọa sạt lở ở phía đầu cồn. Ngoài ra, hành vi khai thác cát lòng sông trái phép của dự án này làm cho đáy sông sâu hơn và gây gia tăng sạt lở bờ sông”, chuyên gia Nguyễn Hữu Thiện nhận định.

Không chỉ vậy, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện còn lưu ý: “Vì sông Cổ Chiên là một nhánh chính của sông Cửu Long, một dự án như thế cần phải được xem xét cẩn thận về khía cạnh pháp lý và tác động để không tạo ra một tiền lệ xấu cho hệ thống sông Cửu Long, mạch máu của ĐBSCL”.

Ao nuôi cá của người dân bỏ hoang do ảnh hưởng của dự án ông Lịch đang triển khai