Vì sao xử lý giao dịch dân sự thương mại trong phiên tòa hình sự?

Công ty Upexim thành lập năm 2002, với 12% phần vốn của Nhà nước do Trương Vui đại diện pháp nhân và điều hành. Các thành viên HĐQT của công ty còn có bốn cá nhân khác. Ngày 18-5-2007, Nhà nước đã thoái toàn bộ vốn tại Công ty Upexim. Năm 2010, UBND TPHCM chỉ định bán nhà đất rộng hơn 600m2 tại số 4-6 Hồ Tùng Mậu (Q1) cho Upexim. Do không có khả năng tài chính, Trương Vui bàn với các thành viên HĐQT để Công ty Cổ phần đầu tư thương mại - Tradeco tham gia góp vốn hợp tác kinh doanh xây dự án Upexim Tower.

Ngày 26-7-2010, Trương Vui đại diện Upexim ký hợp đồng hợp tác kinh doanh với Công ty Tradeco để cùng nhau đầu tư xây dựng và khai thác tại khu đất số 4-6 Hồ Tùng Mậu. Giai đoạn đầu mua khu đất với tổng trị giá 120 tỷ đồng, mỗi bên góp 50% tương đương 60 tỷ đồng. Từ ngày 29-7-2010 đến ngày 17-5-2011, Công ty Tradeco đã chuyển 60 tỷ đồng vào tài khoản Upexim. Tuy nhiên, khi được Công ty Kim Cương Xanh đặt vấn đề mua lại khu nhà đất trên với giá 330 tỷ đồng, Trương Vui đồng ý. Số tiền trên hợp đồng chuyển nhượng chỉ ghi giá 280 tỷ đồng. Công ty Kim Cương Xanh đã nhiều lần chuyển cho Upexim tổng cộng 120 tỷ đồng. Trong đó Trương Vui nhận 59 tỷ tiền mặt nhưng không nhập vào sổ sách của công ty.

Cùng khu nhà đất Hồ Tùng Mậu, năm 2012, Trương Vui thế chấp vay Agribank chi nhánh Sài Gòn 110 tỷ đồng. Sau khi ngân hàng giải ngân, Trương Vui mất khả năng trả nợ. Cáo trạng xác định, Trương Vui chiếm đoạt của Agribank chi nhánh Sài Gòn 68,5 tỷ đồng. Ngoài ra, để có tiền trả nợ khoản vay của Vietcombank chi nhánh Vĩnh Lộc trước đó, Trương Vui tiếp tục lừa bán thêm cho Tradeco 20% giá trị căn nhà với giá 24 tỷ đồng và tiếp tục giấu nhẹm chuyện đã thế chấp căn nhà cho Agribank.

Tổng cộng Trương Vui đã chiếm đoạt của Công ty Kim Cương Xanh 120 tỷ đồng và của Tradeco 24 tỷ đồng. Ngoài ra, Trương Vui còn bị cáo buộc lừa chiếm đoạt của Agribank gần 7 tỷ đồng thông qua hợp đồng tín dụng thế chấp lô đất ở Bình Dương. Ngoài ra, Trương Vui còn dùng một thửa đất ở Bình Dương thế chấp cho Agribank chi nhánh quận 1 để vay tiền và chiếm đoạt của nhà băng này gần 7 tỷ đồng, trong khi bất động sản này đã được thế chấp cho một ngân hàng khác.

Tháng 4-2019, TAND TPHCM xử sơ thẩm đã tuyên phạt Trương Vui tù chung thân. Bà Tống Thị Bích Loan (61 tuổi, nguyên giám đốc Công ty CP XNK Bihimex), Châu Thị Khoa (phó giám đốc Công ty cổ phần xuất nhập khẩu Biên Hòa - Bihimex) cùng 10 năm tù về tội cố ý làm trái quy định của nhà nước trong quản lý kinh tế. Về trách nhiệm dân sự, buộc Upexim trả cho Tradeco khoản tiền tương đương 50% giá trị căn nhà 4-6 Hồ Tùng Mậu theo hợp đồng hợp tác kinh doanh, 50% còn lại sẽ được đảm bảo cho nghĩa vụ thanh toán khoản vay của Upexim đối với Agribank, Công ty Kim Cương Xanh và những người liên quan khác.

Tại phiên tòa sơ thẩm, đại diện Tradeco cho rằng giữa Upexim và Tradeco có hợp đồng hợp tác kinh doanh hợp pháp nên Tradeco có 50% giá trị quyền sử dụng khu đất vàng số 4-6 Hồ Tùng Mậu. Điều này cũng đã được HĐXX hình sự phúc thẩm kết luận: Việc thỏa thuận góp vốn đầu tư giữa Công ty Upexim và Công ty Tradeco theo hợp đồng hợp tác kinh doanh số 002/UPX-TDC là quan hệ giao dịch dân sự, được thực hiện giữa hai pháp nhân Công ty Upexim và Công ty Tradeco. Không có dấu hiệu gian dối. Hơn nữa, cơ quan điều tra, VKS không truy tố, tòa án cấp sơ thẩm cũng không quy kết hợp đồng hợp tác kinh doanh số 002/UPX-TDC là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Căn cứ quy định pháp luật cùng nhận định trên, rõ ràng quyết định kê biên nhà số 4-6 Hồ Tùng Mậu để giải quyết một giao dịch dân sự, thương mại phải chăng đã làm mất đi quyền lợi của Công ty Tradeco? Điều khó hiểu là dù bản án HĐXX hình sự phúc thẩm đã xác định như trên nhưng không hiểu sao vụ tranh chấp này vẫn tiếp tục được "gắn" vào bản án hình sự của Trương Vui và đồng bọn?