Vụ kiện "xưa nay hiếm"…
Tại đơn khởi kiện đề ngày 02/02/2023, "người khởi kiện" là UBND xã Tân Hào do ông Mai Văn Ngợi (Chủ tịch UBND xã) làm đại diện theo pháp luật, trình bày: Phần đất 1.175,1m2 thuộc thửa 35, tờ bản đồ 8 là đất nghĩa địa. Sau năm 1975, cụ Phan Văn Dễ (cha cụ Bông) tự vào canh tác, sau đó để lại cho cụ Bông và cụ Xem sử dụng trồng hoa màu và một số cây ăn trái cho đến nay.
Năm 2014, vợ chồng cụ Xem gửi đơn yêu cầu cấp GCN thửa đất trên. Hội đồng xét cấp GCN QSDĐ xã Tân Hào đã xét duyệt cấp cho hai cụ Xem - Bông. Do quy trình cấp sai sót, chưa đầy đủ nên ngày 18/12/2015, UBND H.Giồng Trôm ra Quyết định (QĐ) số 6022/QĐ-UBND thu hồi GCN của hai cụ. Năm 2016, vợ chồng cụ Xem tiếp tục yêu cầu cấp GCN phần đất trên, UBND xã có báo cáo về huyện. Ngày 27/12/2017, UBND H.Giồng Trôm có văn bản số 7169/UBND-NC, xác định: Đơn yêu cầu cấp GCN không có cơ sở. Vợ chồng cụ Xem khiếu nại, được UBND H.Giồng Trôm và UBND tỉnh Bến Tre giải quyết.
Vụ kiện được TAND H.Giồng Trôm xác định "đòi lại QSDĐ"
Ngày 27/02/2019, UBND tỉnh Bến Tre ban hành QĐ số 357/QĐ-UBND (QĐ 357) giao khu đất cho UBND xã Tân Hào quản lý. Vợ chồng cụ Xem đã khởi kiện. Bản án số 458/2021/HC-PT ngày 08/12/2021 của TAND Cấp cao bác đơn yêu cầu khiếu kiện hành chính. Sau khi có bản án phúc thẩm, UBND xã Tân Hào mời vợ chồng cụ và người đại diện làm việc nhiều lần, yêu cầu thu dọn, di dời cây trồng, vật kiến trúc trên đất để giao khu đất cho UBND xã quản lý. Vợ chồng hai cụ yêu cầu xã hỗ trợ nhưng xét thấy không phù hợp, do đó UBND xã khởi kiện, buộc hai cụ giao trả lại 1.175,1m2 "đất công" cho UBND xã quản lý.
Vụ kiện được TAND H.Giồng Trôm thụ lý ngày 13/02/2023. Tại phiên đối chất sáng 17/3/2023, đại diện ủy quyền của nguyên đơn là ông Nguyễn Ngọc Thành (Công chức Địa chính - Xây dựng xã Tân Hào), xác định: Quan hệ tranh chấp giữa nguyên đơn với bị đơn là "đòi lại QSDĐ". Vợ chồng cụ Bông sử dụng đất từ khoảng năm 1980; sau này kê khai, đăng ký. Đây là "đất nghĩa địa, đất làng, đất chung" nên UBND xã cần tranh chấp "đòi lại QSDĐ" để quản lý.
Đại diện bị đơn trình bày: Đất có nguồn gốc của địa chủ bỏ hoang, được nguyên Chủ tịch UBND xã Tân Hào Phan Văn Dễ (con Mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Thuận), khai hoang trồng hoa màu, cây ăn trái để sinh sống và hoạt động cách mạng từ năm 1960. Năm 1975, do bận công tác ở địa phương nên cụ Dễ giao khu đất cho vợ chồng hai cụ Xem - Bông trực tiếp quản lý sử dụng. Tính đến năm 2014, hai cụ đã có 39 năm sử dụng đất. Đây là khu đất trũng, hai cụ đã bồi lấp, tu bổ, trị giá khoảng 50 cây vàng 24k. Trên đất hiện có tràm bông vàng, cây ăn trái (nhiều cây nhãn cổ thụ hàng chục năm tuổi), hàng rào lưới B40, trụ bê tông, 6 ngôi mộ... Do đất hai cụ đã quản lý sử dụng hơn 39 năm và có nhu cầu tiếp tục sử dụng nên không đồng ý "đòi lại QSDĐ" của nguyên đơn.
Cụ Xem đang chăm sóc cụ Bông bị bệnh
Nỗi lòng cụ ông
Phóng viên (PV) có mặt tại địa phương sau khi tiếp nhận đơn kêu cứu của vợ chồng cụ Xem. Chủ tịch xã Mai Văn Ngợi đã tiếp, trả lời một số câu hỏi của PV đặt ra. Cụ Xem cùng một số bà con trong xóm bày tỏ sự phấn khởi khi được tiếp và trao đổi với PV những vấn đề liên quan đến khu đất.
Cụ Xem trình bày: Tính ra, gia đình cụ đã có hơn 60 năm sử dụng khu đất; nếu tính theo ông cán bộ Thành cũng hơn 30 năm (thời điểm 2014). Việc sử dụng đất bà con xung quanh ai cũng biết. Tháng 4/2014, theo thông báo của UBND xã Tân Hào, cụ Xem đến UBND xã Tân Hào gặp cán bộ địa chính hướng dẫn làm thủ tục kê khai, đăng ký QSDĐ. Hồ sơ được Tổ nhân dân tự quản số 1, Chi bộ ấp thống nhất thông qua.
Ngày 22/9/2014, Chủ tịch UBND xã Tân Hào Lê Văn Tiếp ký văn bản, thông báo "công khai danh sách đăng ký QSDĐ", nêu rõ: Ngày 18/9/2014, Hội đồng xét cấp QSDĐ của xã Tân Hào đã tiến hành xét 4 hồ sơ (gồm hồ sơ của vợ chồng cụ Xem) xin đăng ký mới QSDĐ. Kết quả, cả 4 hồ sơ đủ điều kiện cấp GCN. Danh sách được UBND xã công khai tại trụ sở UBND xã, kể từ ngày 23/9/2014 đến hết ngày 13/10/2014. Nếu hộ nào có tranh chấp, khiếu nại gì về kết quả xét duyệt GCN đối với các hồ sơ nói trên thì gởi đơn đến UBND xã để xem xét giải quyết. Nếu hết thời gian công khai 15 ngày mà không có ai tranh chấp hay khiếu nại thì UBND xã sẽ lập hồ sơ cấp GCN cho các hộ đủ điều kiện đã được xét duyệt. Mọi khiếu nại về sau sẽ không được giải quyết. Nay UBND xã Tân Hào thông báo cho toàn thể nhân dân trong xã được biết".
Ngày 04/11/2014, ông Mai Văn Ngợi lúc đó là Phó chủ tịch UBND xã Tân Hào ký tờ trình số 345/TTr-UBND "xác nhận nguồn gốc sử dụng đất", nêu rõ: "Thửa đất số 35, tờ bản đồ số 08 (thửa cũ 1/870 tờ 1), diện tích 1.175,1m2 do bà Bông đang quản lý, sử dụng có nguồn gốc trước năm 1975 là đất địa chủ. Sau 1975, ông Phan Văn Dễ vào canh tác, sau đó để lại cho bà Bông từ đó đến nay, nhưng năm 1997 - 1998 đo đạc nhập vào khu nghĩa địa làng và ghi là đất ủy ban trong sổ mục kê địa chính xã. Thực tế, thửa đất nói trên do bà Bông trực tiếp quản lý sử dụng. Nay UBND xã gởi tờ trình đến UBND H.Giồng Trôm, Phòng Tài Nguyên và Môi Trường huyện xem xét cấp QSDĐ cho bà Bông thửa đất nói trên theo quy định của pháp luật".
Cụ Xem trước khu đất mà vợ chồng ông đã sử dụng hơn 39 năm qua
Ngày 21/11/2014, UBND H.Giồng Trôm cấp GCN QSDĐ số CH002776 cho vợ chồng cụ Xem. Tuy nhiên, ngày 18/12/2015, UBND huyện ra QĐ thu hồi GCN này do có khiếu nại. Vợ chồng hai cụ yêu cầu được cấp lại GCN mới nhưng không được chấp nhận dẫn đến khiếu nại rồi khởi kiện hành chính. Cụ ông lên tiếng: "Bản án số 458 ngày 08/12/2021 của TAND Cấp cao tại TPHCM là bản án khiếu kiện hành chính. Nhưng buồn thay, nguyên đơn lại căn cứ QĐ số 357 của UBND tỉnh Bến Tre để khởi kiện đòi lại QSDĐ, biến vợ chồng già bệnh tật, sống nay chết mai, thành bị đơn, khổ trăm bề! Thực tế, UBND xã Tân Hào có sử dụng đất ngày nào đâu mà ông Ngợi đứng ra đòi lại? Chưa hết, nguyên đơn xác định đây là khu đất "nghĩa địa", trong khi Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai H.Giồng Trôm xác định đây là khu đất trồng cây lâu năm (?!)".
Liên quan đến QĐ số 357, cụ Xem và luật sư hỗ trợ pháp lý chỉ ra 5 điểm cần được TAND H.Giồng Trôm làm rõ tại phiên toà ngày 02/10/2024. Cụ thể: Thứ nhất, QĐ số 357 do Phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Hữu Lập ký ngày 27/02/2019, thời điểm này, cụ Xem và cụ Bông đã khởi kiện hành chính liên quan đến khu đất, đang chờ tòa án phán quyết. Như vậy, việc ban hành QĐ có bảo đảm theo trình tự quy định của pháp luật?
Thứ hai, Phó chủ tịch Lập giao xã quản lý khu đất; trong khi đất đang do vợ chồng cụ Xem sử dụng, trên đất có tài sản, như vậy có trái với Luật Đất đai?
Thứ ba, QĐ số 357 ban hành, nhưng không tống đạt cho hai cụ Xem - Bông (người sử dụng đất biết) để thực hiện quyền khiếu nại, như vậy có tuân thủ các quy định của pháp luật?
Thứ tư, cho đến ngày 26/01/2024, vợ chồng cụ Xem mới tiếp cận được QĐ số 357 do TAND H.Giồng Trôm cung cấp kèm biên bản. Nhận thấy QĐ này ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình, nên ngày 04/02/2024, vợ chồng cụ Xem đã làm đơn khởi kiện vụ án hành chính. TAND H.Giồng Trôm cần xem xét thận trọng nhằm giải quyết vụ án "đòi lại QSDĐ" khách quan, toàn diện?
Thứ năm, do UBND tỉnh Bến Tre có liên quan đến vụ tranh chấp bằng QĐ số 357, TAND H.Giồng Trôm có nên xem xét, đưa cơ quan này vào vụ án với tư cách "người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan"?
Có nhiều vấn đề liên quan đến thửa đất tranh chấp, PV tiếp tục thu thập, củng cố các tài liệu chứng cứ để phản ánh đến bạn đọc trong các số báo tiếp theo.