Đòi đất thừa kế của… "người ở nhờ"?!

Nhiều thế hệ cùng chung sống

Gửi đơn đến Tòa soạn Chuyên đề Công an TPHCM, bà Nguyễn Thị Diệu cho biết: Năm 1985 chị gái bà là Nguyễn Thị Liên (SN 1959, đã mất năm 2015) có mua một mảnh đất thuộc thửa 163, tờ bản đồ 69 của bà Lê Thị Xu và cất nhà cho gia đình ở. Trong đó, có cất nhà để buôn bán, kinh doanh và 4 phòng trọ cho thuê. Bà Liên mở quán bán hủ tiếu chay, còn bà Diệu thì mở tiệm may từ đó đến nay.

Trong quá trình sinh sống có ông Nguyễn Văn Kế, là người lớn tuổi cùng xóm, thường tới quán ăn của bà Liên để ăn uống. Ông Kế tâm sự, do bị bệnh tật nên bị ruồng bỏ, bà Liên thương tình cho ông Kế về nhà ở cùng, chăm sóc, chữa bệnh và coi ông như người thân trong nhà. Do bà Liên không biết chữ nên mọi việc đăng ký điện, nước đều nhờ đến ông Kế đi đăng ký dùm.

Khoảng năm 2008, bà Liên nhờ ông Kế đi kê khai đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cho gia đình bà Liên. Tuy nhiên, khi kê khai lại đứng tên ông Kế. Bà Liên không đồng ý nên việc cấp GCNQSDĐ bị dừng lại từ đó. Do thiếu hiểu biết về pháp luật và do buôn bán làm ăn nên bà Liên cũng không quan tâm đến việc xin GCNQSDĐ nêu trên mà sử dụng ổn định đến ngày mất và không hề có tranh chấp. Vì bà Liên không có chồng con nên bà Diệu là em ruột được hưởng thừa kế di sản. Do đó, gia đình bà Diệu tiếp tục sử dụng đất để ở và kinh doanh ổn định, không ai tranh chấp. Đến nay, trên khu đất đã có nhiều thế hệ con cháu bà Diệu đang sinh sống.

Khu đất đang tranh chấp

Tòa cấp cao hủy bản án sơ thẩm

Bất ngờ, tháng 5/2018, bà Nguyễn Thị Phương Trang (con gái của ông Kế) làm đơn khởi kiện để đòi lại đất. Ngày 24/01/2022, TAND tỉnh Đồng Nai đã xét xử cấp sơ thẩm. Theo đó, phía nguyên đơn Nguyễn Thị Phương Trang trình bày: Vào năm 1987, cha bà có nhận chuyển nhượng của bà Tư Khương khu đất 898m2 thuộc thửa 163, tờ bản đồ 69 và tài sản gắn liền là căn nhà cấp 4 nói trên bằng giấy tay. Năm 2008, ông Kế có nộp đơn đề nghị cấp GCNQSDĐ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất, nhưng chưa có thông tin hồi báo từ UBND xã An Phước và UBND H.Long Thành. Năm 2015, ông Kế qua đời. Bà Trang liên hệ địa phương để hỏi thông tin về hồ sơ thửa đất thì cấp xã báo "thất lạc". Trong quá trình bà Trang tiếp quản tài sản thừa kế thì bị ông Phan Văn Dũng - bà Nguyễn Thị Diệu ngăn cản nên đã khởi kiện.

Tòa sơ thẩm đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là bà Trang, công nhận QSDĐ 624,6m2 thuộc thửa 163, tờ bản đồ 69; buộc ông Dũng - bà Diệu trả lại diện tích nói trên vì họ đang sinh sống cùng 7 căn nhà trên đất; không chấp nhận phản tố của phía ông Dũng - bà Diệu.

Sổ hộ khẩu của chủ hộ Nguyễn Thị Liên từ năm 1991, đã nhập cho ông Kế

Sau khi xét xử sơ thẩm, bà Nguyễn Thị Diệu (bị đơn) đã kháng cáo. Ngày 05/9/2022, TAND Cấp cao tại TPHCM mở phiên phúc thẩm. Bà Diệu nêu ra 7 lý do để chứng minh cho yêu cầu trên như: ông Kế từng kê khai đất của Xí nghiệp vận tải, mâu thuẫn với lời khai của bà Trang (con ông Kế), cho rằng ông Kế mua lại đất từ bà Lê Thị Xu năm 1982 với giá 50 nghìn đồng. Chi bộ ấp giải quyết bồi thường thiệt hại khi mở đường liên thôn cho hộ ông Kế, nhưng UBND xã thì giải quyết bồi thường cho... gia đình bà Diệu. Ông Kế thuê bà Liên giúp việc (như lời khai của nguyên đơn) thì vì sao ông Kế không đứng tên chủ hộ khẩu mà để cho bà Liên đứng tên từ năm 1986? Nguyên đơn cho rằng, tài sản trên là của ông Kế; trong khi đó, bị đơn (bà Diệu) xuất trình được giấy tờ xây dựng nhà và các phòng trọ...

Ngoài ra, đại diện Viện kiểm sát Cấp cao TPHCM cho rằng, bản án sơ thẩm chưa xem xét đến quyền lợi của bà Liên, không xem xét đến công sức chăm sóc của bà Liên đối với ông Kế nên đề nghị hủy án. Trên cơ sở đó, tòa phúc thẩm đã chấp nhận kháng cáo của bà Diệu; hủy toàn bộ bản án sơ thẩm số 06/2022 của TAND tỉnh Đồng Nai.

Hiện nay, TAND tỉnh Đồng Nai tiếp tục thu thập chứng cứ để xét xử lại theo thủ tục chung. Phía bà Diệu chia sẻ: "Rất mong ở lần xét xử thứ 2 này của cấp sơ thẩm, TAND tỉnh Đồng Nai sẽ cầm cân nảy mực thật công tâm, khách quan, bảo vệ đúng quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, tránh để xảy ra oan sai".