Báo cáo đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị và cần có giải pháp khắc phục trong thời gian tới.
Trong đó, việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh và thực hiện quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị còn bất cập, hạn chế; chất lượng một số phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đồ án quy hoạch đô thị chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu thực tế và giải quyết kịp thời các vấn đề nổi cộm trong quản lý và phát triển đô thị; việc tổ chức lấy ý kiến cộng đồng dân cư về lập, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị tại một số địa phương còn hạn chế, chưa thực chất.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo tại hội trường
Một số dự án đầu tư có sử dụng đất đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất nhưng không đưa đất vào sử dụng hoặc chậm tiến độ sử dụng gây nên tình trạng lãng phí, đất đai để hoang hóa. Chưa có chính sách hữu hiệu để hạn chế, xử lý tình trạng đầu cơ đất đai, ở một số nơi có hiện tượng đẩy giá đất tăng đột biến trong thời gian ngắn đã ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, gây khó khăn trong công tác quản lý và điều hành kinh tế vĩ mô.
Việc xác định giá đất cụ thể trong một số trường hợp còn chậm, chưa đáp ứng kịp thời tiến độ thu tiền sử dụng đất, thuê đất, tính bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Trong thời gian qua, một số dự án đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao (dự án BT), việc triển khai các dự án thanh toán bằng quỹ đất còn bất cập trong xác định quỹ đất được sử dụng để thanh toán.
Hầu hết các dự án BT đều lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu, việc thanh toán cho nhà đầu tư bằng quỹ đất đã giải phóng mặt bằng mà không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất là chưa phù hợp với quy định của pháp luật về đất đai, tạo kẽ hở dẫn đến thất thoát ngân sách nhà nước.
Ở một số đô thị, công tác quản lý thực hiện theo quy hoạch đô thị được duyệt chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn tới việc triển khai vượt quá các chỉ tiêu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt, gây lãng phí đất đai và nguồn lực xã hội; quy hoạch đô thị chưa đồng bộ với các quy hoạch hạ tầng kĩ thuật, hạ tầng xã hội và cảnh quan môi trường, thiếu tính kết nối giữa các đô thị đã làm ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị và nhu cầu của người dân đô thị; còn có tình trạng xây dựng không tuân thủ quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc.
Bên cạnh đó, báo cáo của Đoàn giám sát không chỉ nêu ra nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế mà còn chỉ rõ trách nhiệm của từng cơ quan, bộ ngành và địa phương trong việc ban hành văn bản, tổ chức thực hiện quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị.
Còn nhiều bất cập trong bồi thường cho người có đất bị thu hồi và tiền sử dụng đất, cho thuê đất để nộp cho ngân sách
Ngay sau khi nghe báo cáo, các ĐBQH tập trung thảo luận tại hội trường về những nội dung trên. Hầu hết các ý kiến cơ bản thống nhất với báo cáo giám sát và đồng tình với Chính phủ đã có nhiều nỗ lực trong công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, làm thay đổi bộ mặt thủ đô, đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Các đại biểu tại hội trường tập trung thảo luận về những vấn đề còn bất cập
Bên cạnh đó các ĐB cũng chỉ ra những tồn tại, bất cập, sơ hở, không minh bạch.
Theo ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), việc triển khai thực hiện các dự án về quy hoạch chuyên ngành còn chậm, thiếu đồng bộ, kết nối bên trong và bên ngoài các dự án phát triển nhà ở, dịch vụ, thương mại không đáp ứng được nhu cầu về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội.
Trong khi đó, nhà cao tầng tại các đô thị lớn phát triển nhanh gây quá tải, tăng dân số cơ học, gây ách tắc giao thông; công viên, khu vui chơi giải trí, bãi đậu xe bị lấn chiếm, thu hẹp ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân.
Tình trạng lờ đi các dự án thu hồi đất, xây dựng các công trình văn hóa tâm linh để khai thác quỹ đất lập lờ, chưa tách bạch rõ ràng giữa đất và tín ngưỡng tôn giáo và đất thương mại dịch vụ là vấn đề cần làm rõ để tránh lãng phí tài nguyên đất, đảm bảo hiệu quả kinh tế.
Vẫn còn tình trạng không thực hiện lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức đóng thầu dự án có sử dụng đất hoặc đấu giá quyền sử dụng đất mà áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc đấu thầu hình thức như đã chọn nhà đầu tư, đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý cho đấu thầu, các nhà đầu tư khác muốn tham gia đấu thầu nhưng hồ sơ chưa chuẩn bị kịp sẽ bị loại, chỉ còn nhà đầu tư đã chọn. Hình thức này đã và đang hình thành trong thời gian qua.
Việc cho chuyển mục đích sử dụng đất từ đất thương mại, dịch vụ sang đất đô thị không đảm bảo thủ tục và cơ sở pháp lý, cho phép điều chỉnh mục đích sử dụng đất, rừng phòng hộ không đúng thẩm quyền, giao đất không đúng đối tượng, không hợp lý, cho phép chuyển nhượng đất, bất động sản chưa đủ điều kiện giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất chưa hoàn thành việc giải phóng mặt bằng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâu dài đối với đất thương mại, dịch vụ, sản xuất, kinh doanh không đúng quy định, lợi dụng quy hoạch để đầu cơ kinh doanh đất đai đẩy giá lên cao, lợi dụng quy định cho nợ tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất, lúa, đất cây lâu năm lên đất thổ để hưởng lợi 2%/năm cho việc trả nợ sớm đang tồn tại kéo dài…
Đồng tình với ĐB Phạm Văn Hòa, ĐB Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) cho rằng, việc giá đất để tính tiền bồi thường cho người có đất bị thu hồi và tính tiền sử dụng đất, cho thuê đất để nộp cho ngân sách hiện nay rất bất cập, không sát với thị trường làm thiệt hại cho người dân gây bức xúc khiếu kiện, thất thu ngân sách.
ĐB Hàm cho rằng, đúng là có khó khăn trong việc xác định khung giá đất của Chính phủ và việc xác định bảng giá đất cụ thể của các địa phương vì nhiều nguyên nhân cụ thể, do chủ quan, khách quan, báo cáo giám sát đã nêu đầy đủ.
Tuy nhiên, Chính phủ cần theo sát diễn biến của thị trường để điều chỉnh khung giá đất kịp thời chấm dứt tình trạng có khu vực đã áp mức giá tối đa của Chính phủ nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với thị trường.
Cũng cần hoàn thiện các phương pháp tính giá đất và các vấn đề liên quan đến xác định giá đất để các địa phương xác định bảng giá đất, giá đất phù hợp với thị trường, đảm bảo lợi ích cho người dân và không gây thất thoát ngân sách.
Còn ĐB Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) nhấn mạnh, việc giao đất cho các dự án đã quá thời hạn theo quy định nhưng chưa triển khai, thực hiện đã xảy ra ở hầu hết các địa phương làm ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất gây bức xúc trong nhân dân, đề nghị báo cáo cần nêu cụ thể các dự án này để có giải pháp chỉ đạo trong thời gian tới.
Còn về tài chính đất đai, qua giám sát còn nhiều dự án, nhiều doanh nghiệp chưa hoàn thành nghĩa vụ như tiền thuê đất, nợ tiền thuế sử dụng đất nông nghiệp, nợ tiền sử dụng đất tại đô thị. Tôi đề nghị đoàn giám sát nghiên cứu, bổ sung để báo cáo được hoàn thiện hơn….