Thay đổi lớn trong quy định về doanh nghiệp nhà nước

Một trong những nội dung còn gây thắc mắc trước khi Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) được thông qua là sửa đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước.

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, một số đại biểu cho rằng, khái niệm doanh nghiệp nhà nước như tại dự thảo Luật (doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ) là chưa phù hợp. 

Khái niệm doanh nghiệp nhà nước đã thay đổi liên tục, không bảo đảm tính nhất quán, tác động đến cách thức quản lý của các doanh nghiệp, tạo ra sự khác biệt trong cách thức quản lý với các doanh nghiệp khác.

Chủ nhiệm UBKT Vũ Hồng Thanh báo cáo giải trình về dự luật

Giải trình, UBTVQH cho rằng, quy định doanh nghiệp nhà nước gồm các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết như dự thảo Luật nhằm thể chế hóa chủ trương về tỷ lệ cổ phần, vốn góp chi phối của Nhà nước theo Nghị quyết số 12-NQ/TW.

“Dự thảo Luật đã sửa đổi khái niệm doanh nghiệp nhà nước theo nguyên tắc phân chia các loại doanh nghiệp có sở hữu nhà nước theo mức độ sở hữu khác nhau, mỗi loại hình doanh nghiệp có quy định về tổ chức quản trị phù hợp để nâng cao hiệu lực quản trị, công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, bảo đảm bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác” – Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh thay mặt cơ quan giải trình báo cáo.

Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo việc rà soát các luật có liên quan về doanh nghiệp nhà nước để bảo đảm đồng bộ trong hệ thống pháp luật, có hiệu lực thi hành cùng Luật Doanh nghiệp (sửa đổi).

Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ quy định như dự thảo Luật đã được hoàn thiện, chỉnh lý trình Quốc hội thông qua.

Theo đó, điều 88 quy định: Doanh nghiệp nhà nước được tổ chức quản lý dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, bao gồm:

a) Doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ;

b) Doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết, trừ doanh nghiệp quy định tại điểm a khoản 1 Điều này.

Đại biểu bấm nút thông qua Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) 

Bên cạnh đó, ông Thanh cho biết, có ý kiến nhìn nhận, cổ phần chi phối là phải quyết định được những vấn đề trọng yếu của doanh nghiệp. Vì thế, các ý kiến này đề nghị doanh nghiệp nhà nước phải có cổ phần chi phối của Nhà nước đạt 65% thì mới là doanh nghiệp nhà nước.

Nhận định nội hàm “bảo đảm Nhà nước nắm giữ phần vốn góp hoặc cổ phần chi phối” tại khái niệm doanh nghiệp nhà nước bám sát quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết số 12, UBTVQH nhấn mạnh, quy định này nhằm mục đích kiểm soát chặt chẽ, hiệu quả hơn việc sử dụng vốn Nhà nước trong các doanh nghiệp nhà nước.

Việc nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ, theo UBTVQH đã bảo đảm quyền chi phối trực tiếp việc ra các quyết định thông thường (chỉ yêu cầu tỷ lệ trên 50%) và chi phối gián tiếp (phủ quyết) việc ra một số các quyết định khác (yêu cầu tỷ lệ 65%) của doanh nghiệp đó. Tỷ lệ này cũng phù hợp với với các cam kết, thông lệ quốc tế .

Kết quả biểu quyết riêng về quy định này sau đó nhận được sự tán thành từ 439 vị đại biểu. Có 5 vị không biểu quyết và 16 vị không tán thành.

Liên quan đến tranh luận quanh việc cón nên quy định hộ kinh doanh tại luật hay không, trước đó UBTVQH đã gửi phiếu xin ý kiến các vị đại biểu Quốc hội. Kết quả có 258/433 chọn phương án xem xét, ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh.

Từ ý kiến của đa số đại biểu, UBTVQH đã tiếp thu theo hướng bỏ quy định tại Chương VIIa về hộ kinh doanh; bỏ quy định về chuyển hộ kinh doanh thành doanh nghiệp (Điều 199a).

Để bảo đảm tính liên tục cho đến khi ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh, UBTVQH thấy cần thiết giao Chính phủ hướng dẫn đăng ký và hoạt động đối với hộ kinh doanh (khoản 4 Điều 217 quy định về điều khoản thi hành).