Ba bị cáo gồm: Nguyễn Quốc Xương (SN 1958, nguyên Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần vật liệu xây dựng và xuất nhập khẩu Hồng Hà – gọi tắt là Công ty Hồng Hà), Nguyễn Đức Thắng (SN 1950, trú tại Giảng Võ, Ba Đình, Hà Nội), Nguyễn Đức Lợi (SN 1955, em trai bị cáo Thắng, nguyên Tổng Giám đốc Công ty cổ phần phát triển kinh tế Hà Nội – gọi tắt là Công ty Hà Nội) cùng bị truy tố về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
Bị cáo Nguyễn Quốc Xương được Hội đồng xét xử cho phép xét xử vắng mặt do mắc bệnh nặng, bị liệt nửa người.
Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử đã triệu tập tổng số 152 bị hại và một số tổ chức, cá nhân có liên quan, nguyên đơn dân sự, người bào chữa…
Bán nhà trên giấy
Theo cáo trạng, dự án đầu tư xây dựng nhà ở phục vụ giãn dân phố cổ tại Khu đô thị mới Việt Hưng thuộc “Đề án giãn dân phố cổ” do UBND quận Hoàn Kiếm, Hà Nội cùng các đơn vị chức năng tư vấn soạn thảo.
Năm 2000, UBND thành phố Hà Nội có Công văn giao UBND quận Hoàn Kiếm làm chủ đầu tư dự án giãn dân phố cổ tại khu đô thị Việt Hưng, quận Long Biên, Hà Nội. UBND thành phố Hà Nội chủ trương huy động vốn từ các nguồn vốn ứng trước để thực hiện, doanh nghiệp sẽ thu hồi vốn sau khi bố trí bán nhà cho người dân trong khu phố cổ.
Theo dự tính, tổng số vốn để thực hiện dự án giai đoạn 1 khoảng 4.000 tỷ đồng. Do biết chủ trương trên, Nguyễn Đức Thắng đã môi giới cho Công ty Hà Nội (do Nguyễn Đức Lợi - em trai Thắng làm Tổng Giám đốc) và Công ty Hồng Hà (do Trần Ứng Thanh là Tổng Giám đốc) với UBND quận Hoàn Kiếm để được thực hiện dự án trên.
Dự án chưa được UBND thành phố phê duyệt quy hoạch chi tiết, UBND quận Hoàn Kiếm chưa triển khai thiết kế xây dựng và cũng chưa ký kết hợp đồng thực hiện dự án với Công ty Hồng Hà và Công ty Hồng Hà cũng chưa nhận khu đất trên thực tế, chưa triển khai thực hiện dự án theo các bước quy định, nhưng đã ký hợp đồng bán căn hộ, ký hợp đồng góp vốn, nhận đặt cọc với khách hàng (thực chất là bán căn hộ).
Anh em bị cáo Nguyễn Đức Thắng-Nguyễn Đức Lợi tại phiên tòa
Ngày 9-9-2010, Công ty Hồng Hà đã có công văn gửi UBND quận Hoàn Kiếm, nêu rõ cam kết chưa bán căn hộ nào cho các cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp cũng bên ngoài, cam kết không bán những căn hộ nói trên cho ai khi chưa được UBND thành phố phê duyệt.
Tuy nhiên, sau đó Công ty Hồng Hà vẫn tiếp tục bán căn hộ, huy động vốn của khách hàng với 104 hợp đồng và phụ lục góp vốn, nhận đặt cọc, thu số tiền hơn 90 tỷ đồng. Các cơ quan tố tụng xác định: Trần Ứng Thanh, Nguyễn Đức Thắng, Nguyễn Thắng Lợi, Nguyễn Quốc Xương đã lợi dụng và lấy danh nghĩa công ty lừa dối khách hàng có nhu cầu mua căn hộ, ký hợp đồng góp vốn, đặt cọc với 146 lượt người, thu số tiền gần 170 tỷ đồng rồi chiếm đoạt.
Hai bản án bị hủy
Trước khi diễn ra phiên tòa này, hồi tháng 6-2014, TAND TP Hà Nội đã tuyên phạt Trần Ứng Thanh, Nguyễn Đức Thắng tù chung thân; Nguyễn Đức Lợi 18 năm tù; Nguyễn Quốc Xương 13 năm tù, đều về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
Sau đó, có 90 người bị hại kháng cáo, trong đó có 76 người cho rằng họ là nguyên đơn dân sự trong vụ án, công ty Hồng Hà là bị đơn nên phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng góp vốn.
Ngày 27-1-2015, Tòa phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà Nội đã đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm và tuyên y án sơ thẩm. Do ông Trần Ứng Thanh bị chết khi đang chấp hành hình phạt tù nên TAND Tối cao đã quyết định đình chỉ trách nhiệm hình sự đối với người này.
Sau khi xét xử phúc thẩm, một số người bị hại có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm về phần bồi thường thiệt hại. Chánh án TAND Tối cao đã kháng nghị Bản án hình sự phúc thẩm, đề nghị Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy Bản án phúc thẩm và sơ thẩm.
Tại phiên tòa giám đốc thẩm ngày 10-4-2017, Hội đồng giám đốc thẩm nhận thấy: Khi giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm không đưa Công ty Hà Nội vào tham gia tố tụng là vi phạm tố tụng.
Hội đồng giám đốc thẩm đã quyết định hủy 2 bản án sơ thẩm và phúc thẩm, chuyển hồ sơ vụ án cho TAND TP. Hà Nội để xét xử sơ thẩm theo quy định của pháp luật.