Hội đồng giám đốc thẩm TAND Tối cao vừa ban hành quyết định hủy một phần bản án phúc thẩm của TAND Cấp cao tại TPHCM, và bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Đồng Nai đối với hình phạt của 10 bị cáo là chủ các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tại địa bàn TPHCM (trong tổng số 74 bị cáo) vụ án buôn lậu hơn 200 triệu lít xăng dầu do Phan Thanh Hữu và Đào Ngọc Viễn cầm đầu.
Phiên xử phúc thẩm tháng 4/2023
Sai lầm nghiêm trọng của cả hai bản án
Theo quyết định giám đốc thẩm, phần bản án bị hủy đối với các 10 bị cáo là chủ các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tại địa bàn TPHCM gồm: Trần Huy Lập (64 tuổi, ngụ quận 7); Phạm Thị Cúc (60 tuổi), Nguyễn Thanh Bình (61 tuổi), Lê Hùng Phong (54 tuổi, cùng ngụ quận Bình Tân); Lê Thanh Tú (58 tuổi, ngụ TP Thủ Đức); Lê Thị Anh Thư (56 tuổi, ngụ quận Gò Vấp); Nguyễn Thanh Tân (52 tuổi, ngụ quận Bình Thạnh); Nguyễn Thị Như Mỹ (56 tuổi) và Nguyễn Thăng Long (58 tuổi, cùng ngụ tỉnh Đồng Nai); Phạm Thị Hương (45 tuổi, ngụ Hà Nội).
Cụ thể, hủy một phần bản án hình sự phúc thẩm của TAND Cấp cao tại TPHCM về phần đình chỉ xét xử phúc thẩm đối với các bị cáo Trần Huy Lập, Phạm Thị Cúc, Nguyễn Thanh Bình, Lê Hùng Phong, Nguyễn Thị Như Mỹ và Nguyễn Thăng Long.
Đồng thời, hủy một phần bản án hình sự sơ thẩm của TAND tỉnh Đồng Nai về phần trách nhiệm hình sự đối với các bị cáo Trần Huy Lập, Phạm Thị Cúc, Nguyễn Thanh Bình, Lê Hùng Phong, Nguyễn Thị Như Mỹ và Nguyễn Thăng Long để xét xử sơ thẩm lại.
Quyết định Giám đốc thẩm nêu rõ, 10 bị cáo nêu trên có hành vi đồng phạm giúp sức thông qua việc buôn bán xăng nhập lậu. TAND các cấp kết án các bị cáo về tội buôn lậu là có căn cứ pháp luật. Tuy nhiên, các bị cáo: Lập, Cúc, Phong, Mỹ, Bình, Long phạm tội buôn lậu quy định tại khoản 4, Điều 188, Bộ luật Hình sự năm 2015, có khung hình phạt từ 12-20 năm tù, là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, nhưng TAND cấp sơ thẩm áp dụng để xử phạt tiền là sai lầm trong việc áp dụng luật.
Trong khi đó, các bị cáo giúp sức cho các bị cáo này thì lại áp dụng hình phạt tù là chưa đảm bảo nguyên tắc phân hóa, phân loại khi xử lý tội phạm có đồng phạm và không công bằng đối với các bị cáo khác thuộc nhóm giúp sức trong cùng vụ án.
Đối với 4 bị cáo: Lê Thị Anh Thư, Lê Thanh Tú, Nguyễn Thanh Tân và Phạm Thị Hương, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao nhận định, tại bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Đồng Nai xử phạt Thư 4 năm tù, Tú 5 năm tù, Tân 6 năm tù và Hương 3 năm tù đã là nhẹ và dưới mức thấp nhất của khung hình phạt.
"Mặt khác, TAND Cấp cao tại TPHCM vừa áp dụng hình phạt chính là phạt tiền đối với 4 bị cáo, vừa nhận định sau khi xét xử sơ thẩm bị cáo đã nộp phạt bổ sung 100 triệu đồng theo quyết định của bản án sơ thẩm dẫn đến việc áp dụng cả hình phạt chính và hình phạt bổ sung đều là phạt tiền là không đúng quy định".
Việc cấp Phúc thẩm chuyển từ hình phạt tù sang hình phạt tiền là hình phạt chính đối với 4 bị cáo phạm tội thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng luật.
Các bị cáo chủ mưu trong vụ án buôn lậu 200 triệu lít xăng
Mặt khác, các bị cáo đều là chủ doanh nghiệp, biết nguồn gốc là xăng nhập lậu nhưng vẫn bàn bạc, hứa hẹn việc mua bán xăng nhập lậu, phạm tội trong một thời gian dài, có tổ chức, thu lợi bất chính lớn nên việc áp dụng hình phạt chính là phạt tiền là quá nhẹ, không có tác dụng răn đe, phong ngừa chung.
Chấp nhận kháng nghị của Viện KSND tối cao
Bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Đồng Nai, tháng 12/2022, tuyên phạt hai bị cáo cầm đầu Phan Thanh Hữu (Giám đốc Công ty TNHH TM Phan Lê Hoàng Anh) 16 năm tù; Đào Ngọc Viễn (Giám đốc Công ty TNHH Đại Dương Hải Phòng) 17 năm tù cùng về tội buôn lậu.
Bị cáo Ngô Văn Thụy, nguyên Đội trưởng Kiểm soát chống buôn lậu Khu vực miền Nam (thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan) bị phạt 15 năm tù về tội nhận hối lộ. Các bị cáo còn lại bị phạt tiền, phạt bằng thời gian tạm giam, từ 3 năm tù nhưng cho hưởng án treo.
Sau bản án sơ thẩm, có 29 bị cáo, 14 người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan kháng cáo và VKSND Cấp cao tại TPHCM cũng có kháng nghị tăng án đối với 10 bị cáo.
Tháng 4/2023, TAND cấp cao tại TPHCM xử phúc thẩm đã tuyên hai bị cáo Đào Ngọc Viễn (Giám đốc Công ty TNHH Đại Dương Hải Phòng) 15 năm tù (giảm 2 năm so với án sơ thẩm), Phan Thanh Hữu (Giám đốc Công ty TNHH TM Phan Lê Hoàng Anh) 13 năm 6 tháng tù (giảm 2,5 năm) cùng về tội buôn lậu.
23 bị cáo khác có kháng cáo cũng được cấp phúc thẩm giảm nhẹ hình phạt. Đối với kháng nghị của VKSND Cấp cao tại TP.HCM tăng hình phạt cho 10 bị cáo là thuyền trưởng, thuyền phó, thuyền viên, hội đồng xét xử cho rằng, những người này không được hưởng lợi, chỉ làm công ăn lương, hoàn cảnh gia đình khó khăn. Cấp sơ thẩm đã tuyên phạt 10 bị cáo trên các mức án từ 2 - 3 năm tù là phù hợp nên không chấp nhận kháng nghị.
Không đồng ý với bản án này, Viện trưởng VKSND tối cao đã kháng nghị giám đốc thẩm.
Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao sau khi xem xét kháng nghị đã ban hành quyết định chấp nhận quyết định kháng nghị giám đốc thẩm của Viện trưởng VKSND tối cao về vụ án này.
Buôn lậu hơn 200 triệu lít xăng
Hữu và Viễn quen nhau vào năm 1990, khi cùng làm việc chung tại công ty thủy sản. Tháng 9-2019, Hữu hoán đổi tiền góp vốn với một giám đốc doanh nghiệp để lấy 4 tàu thủy Nhật Minh 06, 07, 08 và 09, với mục đích dùng để buôn lậu xăng từ Singapore về Việt Nam tiêu thụ.
Khoảng thời gian này, Hữu biết Viễn đang điều hành Công ty TNHH Đại Dương Hải Phòng, chuyên mua bán, vận chuyển xăng dầu, có nhiều mối quan hệ với một số cá nhân ở các cơ quan chức năng nên bàn bạc, thỏa thuận góp vốn cùng thực hiện hành vi buôn lậu xăng.
Cụ thể, Hữu, Viễn cùng 3 người khác góp 53,4 tỷ đồng để mua xăng. Các bên thỏa thuận, lợi nhuận thu được chia theo tỷ lệ: Hữu 40%, Viễn và những người còn lại 60%.
Viễn đã giới thiệu cho Hữu liên hệ với chủ hàng ở Singapore thỏa thuận về giá và cách thức nhận hàng. Sau đó, Viễn điều 2 tàu biển chuyên dụng có tổng trọng lượng 8.000 tấn đến đậu tại vùng biển tự do (giáp ranh giữa các nước Singapore, Indonesia và Malaysia). Khi nhận tín hiệu, các tàu trên sẽ vào cảng Vopak (Singapore) nhận hàng từ các đại lý.
Sau khi nhận hàng xong, tàu chạy về tới vùng biển Việt Nam. Lúc này, Hữu chỉ đạo nhân viên đưa tàu Nhật Minh 07, 08, 09 ra nhận xăng chở về khu vực sông Hậu (thuộc xã Mỹ Hòa, thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long) và các tàu Khánh Hòa 1, 3 đưa vào cảng Bắc Vân Phong, tỉnh Khánh Hòa tiêu thụ.
Khi biết đường dây của Phan Thanh Hữu bị triệt phá ở Vĩnh Long, Viễn tiếp tục điều tàu Khánh Hòa 3 bơm xăng bán cho các đầu nậu ở cảng Bắc Vân Phong. Đến tháng 4-2021, Viễn biết chuyên án đang mở rộng điều tra nên chỉ đạo bơm 1,2 triệu lít xăng còn lại sang tàu Pacific Ocean trả cho chủ hàng ở Singapore.
Từ tháng 2 đến tháng 4-2021, nhóm Viễn đã buôn lậu 3 chuyến tương đương 5,7 triệu lít, trị giá gần 98 tỷ đồng.
Kết quả điều tra xác định, từ tháng 3-2020 đến tháng 2-2021, Hữu và đồng bọn đã vận chuyển 48 chuyến tàu, tổng cộng hơn 198 triệu lít xăng lậu, trị giá gần 2.800 tỷ đồng đưa từ Singapore về Việt Nam; đã tiêu thụ ra thị trường hơn 196 triệu lít, thu lợi hàng trăm tỷ đồng. Trong đó, Viễn thu lợi hơn 46,7 tỷ đồng, Hữu hơn 156,2 tỷ đồng; Tứ thu lợi gần 83 tỷ đồng; Vân thu lợi bất chính gần 18 tỷ đồng.
Lực lượng chức năng đã tạm giữ, kê biên hơn 2,5 ngàn lít xăng, 17 tàu thủy, 22 xe bồn, 3 xe ô tô, 65 điện thoại di động, hàng chục nhà ở đất ở; tạm giữ số tiền hơn 221 tỷ đồng. Trong vụ án này, bị cáo Ngô Văn Thụy là cựu Đội trưởng Đội 3, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) bị truy tố tội “Nhận hối lộ” với số tiền hơn 830 triệu đồng.
Trong quá trình thực hiện hành vi buôn lậu xăng, Hữu nhận được thông tin về việc lực lượng của Cục điều tra chống buôn lậu, Tổng Cục hải quan đang triển khai bắt các tàu hàng buôn lậu xăng. Do đó, anh ta và đàn em nhiều lần tìm cách tiếp cận, gặp gỡ Ngô Văn Thụy, Đội trưởng đội 3, Cục điều tra chống buôn lậu để nhờ giúp đỡ. Cụ thể, Thụy đã nhận của nhóm Hữu 10.000 USD, 500 triệu đồng và 1 thẻ ATM với số dư 100 triệu đồng trong tài khoản.
Ngoài ra, CQĐT còn xác định, ngoài việc đưa hối lộ cho Thụy, Hữu và Tứ còn có hành vi đưa hối lộ cho một số cá nhân là quân nhân trong lực lượng Cảnh sát biển, Bộ đội Biên phòng. Các vụ việc này CQĐT đã chuyển tài liệu, chứng cứ sang Cơ quan Điều tra hình sự, Bộ Quốc phòng để điều tra, xử lý theo thẩm quyền.
Hiện Công an tỉnh Đồng Nai đang tiếp tục điều tra Phan Thanh Hữu và đồng phạm về các tội sản xuất, buôn bán hàng giả và in, phát hành mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách Nhà nước.
Cũng liên quan đến quá trình điều tra vụ án trên, CQĐT đã cáo buộc bà Mai Thị Dần - Giám đốc Công ty TNHH Hà Lộc (doanh nghiệp xăng dầu lớn nhất tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) có hành vi trong đường dây buôn lậu xăng đặc biệt lớn.
Bà Dần bị CQĐT Công an tỉnh Đồng Nai phát hiện trong quá trình mở rộng điều tra đường dây buôn lậu, sản xuất xăng giả do Phan Thanh Hữu cầm đầu, nhưng do hoạt động độc lập nên đã tách thành vụ án riêng để điều tra xử lý. Liên quan đến Công ty Hà Lộc của bà Dần, đã có 25 người bị khởi tố về hành vi "buôn lậu".