Kỳ 1: Những quả "bom nổ chậm" trong khu dân cư

TPHCM có trên 10 triệu người dân sinh sống và làm việc; có 3 khu chế xuất, 19 khu công nghiệp (KCN), 1 khu công nghệ cao, 22 cụm công nghiệp và trên 500.000 cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ lớn nhỏ. Thời gian qua, công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (PCCC và CNCH) nhà cao tầng, kho xưởng KCN luôn được lãnh đạo TPHCM và Ban Giám đốc Công an TPHCM đặc biệt quan tâm, chỉ đạo tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm, đồng thời quyết liệt tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác này. Tuy nhiên, nguy cơ về cháy, nổ vẫn luôn chực chờ, đòi hỏi sự chung tay vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và của tất cả mọi người, nhất là trong việc nâng cao nhận thức, thực hiện nghiêm các biện pháp phòng ngừa để góp phần bảo đảm an toàn cho người dân và doanh nghiệp.

Liên tiếp các vụ cháy kho xưởng xảy ra gần đây tại TPHCM và các tỉnh, thành khác không chỉ gây thiệt hại về người mà còn khiến nhiều tài sản giá trị lớn trở thành tàn tro! Hiện nhiều nhà xưởng nằm trong các khu, cụm công nghiệp, nhất là nằm xen kẽ trong các khu dân cư không bảo đảm an toàn PCCC.

Tiền tỷ hóa tro tàn theo… "bà hỏa"

Trở lại hiện trường vụ cháy kho xưởng nằm trong hẻm 37 đường Bế Văn Cấm (P.Tân Kiểng, Q7, TPHCM) xảy ra vào tối 11/11/2023 vừa qua, nhiều người vẫn chưa hết bàng hoàng trước ngọn lửa lớn bao trùm cả khu nhà xưởng. Đây là một cụm nhà kho rộng lên đến 17.000m2 tồn tại hàng chục năm qua gồm 3 khu: kho 1 rộng khoảng 11.000m2; kho 2 rộng khoảng 4.000m2 và kho 3 rộng khoảng 2.000m2.

Tuy nhiên, khi vụ cháy xảy ra, lực lượng PCCC tại chỗ lại không phát huy được hiệu quả như mong muốn, nên không thể khống chế được vụ cháy ngay từ đầu. Theo đó, khoảng 19 giờ tối 11/11/2023, người dân phát hiện khói lửa bùng lên tại kho số 3 rộng khoảng 2.000m2. Chỉ trong thời gian ngắn, ngọn lửa đã bùng lên bao trùm khu nhà xưởng. Vụ cháy lớn sáng rực cả một vùng trời, cột khói bốc cao khiến người dân sống tại các chung cư ở khu vực Q4 vẫn nhìn thấy.

Tiếp nhận thông tin vụ cháy, Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH - Công an TPHCM đã điều 13 xe, 2 xuồng máy, 1 tàu cùng 82 cán bộ, chiến sĩ PCCC thuộc lực lượng PCCC Q4; PCCC Q7; Đội KV1; Đội KV5; Đội Cảnh sát PCCC và CNCH trên sông đến hiện trường, tiếp cận vụ cháy bằng cả đường bộ và đường thủy để chiến đấu với "giặc lửa" trong suốt hơn 3 giờ đồng hồ mới khống chế thành công vụ cháy, ngăn không cho ngọn lửa cháy lan sang trường học, nhà dân và các kho chứa hàng khác nằm xung quanh.

Hàng tỷ đồng phút chốc biến thành tro mỗi khi "bà hỏa" ghé thăm các công ty, kho xưởng

Dù vậy ngọn lửa cũng đã thiêu rụi khu nhà xưởng rộng khoảng 2.000m2 cùng nhiều tài sản giá trị lớn gồm bánh kẹo, thiết bị điện tử, nước đóng chai các loại... được chuẩn bị cho mùa cao điểm mua sắm cuối năm. Đến cuối tháng 11/2023, cơ quan chức năng vẫn đang phong tỏa, khám nghiệm hiện trường để điều tra nguyên nhân và thống kê các thiệt hại vụ cháy. Một tấm bảng lớn với nội dung "Cơ sở không đủ điều kiện về an toàn phòng cháy" được cơ quan công an dựng lên nhằm cảnh báo người dân không sử dụng dịch vụ tại kho hàng trên vì không bảo đảm điều kiện an toàn.

Trước đó vào rạng sáng ngày 08/10/2023, một kho xưởng ép nhựa nằm trong hẻm của Quốc lộ 1A (P.Bình Hưng Hòa B, Q.Bình Tân) cũng bất ngờ phát hỏa. Do chứa nhiều vật liệu dễ cháy nên ngọn lửa bùng lên rất nhanh và bốc cháy dữ dội khiến người dân không thể dập lửa. Chỉ đến khi lực lượng PCCC đến ứng cứu thì ngọn lửa mới được khống chế. Tuy nhiên, sức nóng khủng khiếp của vụ cháy khiến kết cấu nhà xưởng đổ sập, mái tôn bị nung cháy biến dạng và nhiều tài sản bên trong bị thiêu rụi hoàn toàn. Đau lòng hơn, chị H.L. (32 tuổi, quê Tiền Giang) ở trọ gần kho xưởng bị cháy không kịp chạy thoát đã tử vong vì ngạt khói.

Theo Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH - Công an TPHCM, trong 10 tháng đầu năm 2023, trên địa bàn TP xảy ra 427 vụ cháy. Trong đó, có 2 vụ cháy lớn, 7 vụ cháy gây thiệt hại nghiêm trọng khiến 9 người chết, 11 người bị thương và thiệt hại về tài sản ước tính thành tiền khoảng 4,9 tỷ đồng (còn 68 vụ chưa ước tính được thiệt hại thành tiền). Riêng số vụ cháy xảy ra tại kho xưởng các công ty, doanh nghiệp chiếm 61/427 vụ, xếp thứ 3 sau nhà ở riêng lẻ và cháy trụ điện.

Sống chung với nỗi bất an!

Dù các vụ cháy kho xưởng gây thiệt hại rất lớn về tài sản nhưng một số chủ cơ sở, doanh nghiệp lại chưa quan tâm đúng mức đến công tác PCCC. Thậm chí, một số nơi chưa được nghiệm thu PCCC nhưng vẫn cố tình đưa vào hoạt động. Theo số liệu của Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH - Công an TPHCM, trong 10 tháng đầu năm 2023 đã phát hiện 629 dự án, công trình chưa được thẩm duyệt về PCCC. Trong đó, có nhiều kho xưởng với diện tích lên đến hàng ngàn mét vuông nhưng không bảo đảm an toàn về PCCC. Đơn cử như khu nhà kho nằm trong hẻm 157 đường Hưng Phú (P8, Q8) với diện tích lên đến hơn 6.000m2. Dù được khai thác sử dụng từ năm 2007 đến nay nhưng vẫn chưa được nghiệm thu về PCCC. Hay cụm nhà kho rộng 11.000m2 tại P.Hiệp Phú, TP.Thủ Đức của Công ty Minh Hùng cũng được đưa vào hoạt động trong một thời gian dài nhưng chưa nghiệm thu PCCC.

Tấm bảng "Cơ sở không đủ điều kiện về an toàn phòng cháy" được dựng lên để cảnh báo sau vụ cháy kho xưởng nằm trong hẻm 37 đường Bế Văn Cấm, Quận 7

Qua công tác kiểm tra, nhiều hạn chế, bất cập về công tác PCCC tại các kho xưởng đã được chỉ ra. Theo đó, hầu hết các vụ cháy có nguyên nhân xuất phát từ sự cố về hệ thống thiết bị điện nhưng nhiều kho xưởng giăng mắc dây điện chưa bảo đảm an toàn. Phần lớn các kho, xưởng đều làm bằng kết cấu sườn sắt, vách, mái tôn có giới hạn chịu lửa thấp, dễ bị sụp đổ khi xảy ra cháy. Nhiều khu kho xưởng bố trí kho, văn phòng làm việc, nhưng giữa các bộ phận này không có tường ngăn cháy.

Ngoài ra các kho, xưởng thường được xây dựng khép kín để tránh mất mát, điều này vô tình đã cách ly đám cháy bên trong kho với môi trường bên ngoài, tạo điều kiện cho đám cháy mới phát sinh, phát triển tự do, khó phát hiện cho đến khi trở thành đám cháy lớn. Đồng thời, gây khó khăn cho công tác tiếp cận và cứu chữa đám cháy trong các kho...

Vụ cháy nhà kho trên đường Bế Văn Cấm, Q7, TPHCM

Tại báo cáo kết quả thực hiện Chỉ thị số 01/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác PCCC trong tình hình mới vừa qua, ông Ngô Minh Châu - Phó Chủ tịch UBND TPHCM cũng thừa nhận thực tế còn một số bộ phận chủ cơ sở, doanh nghiệp và các hộ kinh doanh chưa làm hết trách nhiệm trong công tác PCCC, chưa nắm vững về pháp luật và các văn bản quy phạm pháp luật về PCCC; không tích cực phối hợp thực tập phương án chữa cháy, phương án CNCH hàng năm theo quy định. Trang bị phương tiện PCCC tại chỗ và chế độ bảo quản, bảo dưỡng phương tiện không tốt...

Để bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho người dân, TPHCM đã có chủ trương di dời kho xưởng, cơ sở kinh doanh, sản xuất dễ gây cháy, nổ ra khỏi các khu dân cư. Đến hết tháng 8/2023, TPHCM đã hoàn thành di dời 12/13 kho chứa, công trình chế biến sản phẩm dầu mỏ, khí đốt...có nguy cơ cháy, nổ cao ra khỏi khu dân cư, nơi tập trung đông người. Tuy nhiên, do nguồn lực hỗ trợ còn hạn chế nên rất nhiều công trình nhà xưởng, kho sản xuất khác chưa bảo đảm an toàn PCCC vẫn tồn tại trong các khu dân cư khiến người dân phải sống chung với nỗi bất an.

(Còn tiếp...)