Dự án quy hoạch bố trí dân cư tại xã Đắk Hring (nay là xã Đắk Long, H.Đắk Hà, tỉnh Kon Tum) triển khai trong giai đoạn 2009-2015, bố trí ổn định dân cư cho 300 hộ (1500 khẩu) thiếu đất sản xuất do ngập lòng hồ thuỷ điện Plei Krông. Tổng diện tích quy hoạch dự án là 690ha với mức đầu tư là 149 tỷ đồng.
Sau hơn chục năm triển khai, khu tái định cư xã Đăk Long vẫn vắng bóng dân và đang bộc lộ nhiều bất cập. Có ít người dân nhường đất cho thuỷ điện Plei Krông lên đây định cư. Nhiều căn nhà trong khu tái định cư được xây vội nay đã xuống cấp. Một số điểm dân cư cỏ dại mọc cao gần đến nóc nhà.
Khu tái định cư xã Đăk Long được bố trí trên đồi cao
Là ngày làm việc bình thường nhưng chị Y Xuyên (trước ở thôn Đăk Mút, xã Đăk Mar, H.Đăk Hà, được di dời lên khu tái định cư xã Đăk Long) vẫn ở nhà với mấy đứa con.
Khi được hỏi về chuyện tái định cư, chị Xuyên trả lời: “Sau khi thủy điện tích nước, đất của gia đình ở chỗ cũ bị ngập hết. Phía địa phương đến vận động lên khu tái định cư tại xã Đăk Long, với hứa hẹn được cấp vườn cây cà phê, đất sản xuất, hỗ trợ tiền xây nhà…. Tuy nhiên đến nay, đất sản xuất cấp không đủ, tiền hỗ trợ làm nhà quá ít, giếng thì không có nước”.
Sau khi nhường đất ở xã Đăk Mar cho thuỷ điện Plei Krông, Chị Y Bring cùng gia đình lên khu tái định cư xã Đăk Long được 2 năm nay. Thời gian ở khu tái định cư cuộc sống của gia đình chị rất bấp bênh vì không có đất sản xuất. Chị Bring cho hay, đến nay dự án mới chỉ thực hiện lời hứa là cho 300 cây cà phê, tiền hỗ trợ xây quá ít so với thực tế, còn đất sản xuất chưa cấp.
Ông Lâm Ngọc Khánh – Trưởng thôn Pa Cheng, xã Đăk Long cho biết, đã 10 năm, các hộ đến thôn tái định cư biến động thường xuyên. Có một số hộ tái định cư thì chọn đây để định cư lâu dài, có hộ thỉnh thoảng đi lên rồi lại quay về làng cũ, có hộ xây xong nhà rồi bỏ không. Đa số các hộ ở làng cũ thuộc diện khó khăn, khi lên khu tái định cư với mong muốn thoát nghèo, tuy nhiên được một thời gian lại tái nghèo.
Chị Y Xuyên vẫn chưa thể an cư nơi ở mới do thiếu đất sản xuất và nước sinh hoạt
Theo kết quả kiểm tra mới đây của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tỉnh Kon Tum: Tổng số hộ lên khu tái định xã Đăk Long là 126 hộ/677 khẩu, trong đó có khoảng 74 hộ/407 khẩu ở cố định, đạt 22,06% so với dự án đã được duyệt.
Dự án có nhiều tồn tại như nhà tái định cư chưa hoàn thiện, có nhà thiếu cửa, chưa tô trát nền, chưa có nhà bếp, nhà vệ sinh, nên nhiều hộ dân không sử dụng. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu đất sản xuất còn xảy ra.
Cụ thể, theo mục tiêu dự án, các hộ di dời lên nơi ở mới được nhận diện tích đất 20.000m2/hộ để sản xuất. Tuy nhiên đến nay, bình quân mỗi hộ chỉ nhận được hơn 6.700m2 đất sản xuất. Ngoài ra, tình trạng thiếu nước sinh hoạt còn xảy ra. Mặc dù dự án đã đào 37 giếng, nhưng chỉ có 6 giếng có nước, còn 31 giếng không có nước vào mùa khô.
Một số khu tái định cư tại Kon Tum đang bốc lộ nhiều bất cập
Ngoài khu tái định cư Đăk Long, các khu tái định cư khác tại 2 huyện Đăk Glei và Tu Mơ Rông cũng chẳng khá khẩm hơn gì.
Dự án bố trí sắp xếp dân cư vùng thiên tai và đặc biệt khó khăn trên địa bàn huyện Đắk Glei (tỉnh Kon Tum) có tổng mức đầu tư 145 tỷ đồng. Dự án bố trí, di dời và tái định cư cho 662 hộ/ 2184 khẩu ở 9 điểm. Dự án hiện đã bố trí và giải ngân số tiền 134 tỷ đồng.
Theo báo cáo đánh giá của Sở NN-PTNT, Dự án bố trí dân cư tại huyện Đăk Glei vẫn còn tình trạng một số hộ dân thường xuyên bỏ nơi ở mới ở khu tái định cư về ở lại nhà cũ gần khu sản xuất. Cạnh đó, một số hộ dân không về khu tái định cư, không chịu nhận nhà. Khu sản xuất xa khu tái định cư. Ngoài ra, một số công trình hạ tầng công cộng, nhà ở tái định cư đã xuống cấp, nhưng chưa được xử lý khắc phục kịp thời.
Tại H.Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum có 3 dự án tái định cư là Dự án bố trí, sắp xếp dân cư vùng thiên tai và vùng đặc biệt khó khăn (năm 2010); Dự án bố trí, sắp xếp dân di cư tự do và sắp xếp dân cư vùng thiên tai, vùng đặc biệt khó khăn (năm 2020) và Dự án di dời tái định cư cho các hộ dân 3 xã Tê Xăng, Tu Mơ Rông, Đắk Rơ Ông. Tổng mức đầu tư của 3 dự án ở huyện này là 309 tỷ đồng.
Theo báo cáo Sở NN-PTTN Kon Tum, một số điểm tái định cư chưa thực sự thuận lợi cho đi lại, sản xuất của người dân. Một số công trình công cộng bị hư hỏng, xuống cấp, đặc biệt là các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, đường giao thông vì một số lý do.