Chữa 'bệnh lùn' cho trẻ, đừng để quá muộn

Trong đó, yếu tố di truyền là không thể thay đổi được. Riêng tỷ lệ thiếu hormone tăng trưởng (GH), ước tính, trong khoảng 4.000 – 10.000 trẻ thì chỉ có 1 trẻ mắc nhưng đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em.

Trẻ thiếu GH sẽ có chiều cao thấp hơn so với tuổi (dưới 2-3 độ lệch chuẩn dựa trên biểu đồ tăng trưởng), tốc độ tăng trưởng chậm (dưới 1,5 SD trong 1 năm hoặc dưới 5 cm/năm).

Trẻ thiếu GH ở thể nhẹ, dù không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng chiều cao hạn chế (thấp hơn nhiều so với trung bình) có thể khiến trẻ mặc cảm, tự ti cũng như không thể tham gia các hoạt động/công việc có kèm theo yêu cầu về chiều cao.

Thời gian qua, khoa Nội tiết Bệnh viện Nguyễn Tri Phương đã tiếp nhận và điều trị hiệu quả cho gần 200 trường hợp chậm tăng trưởng do thiếu GH.

BS Tư vấn cho phụ huynh khi đưa trẻ đến thăm khám

Như trường hợp bé gái 12 tuổi, điều trị GH năm bé 10 tuổi. Trước khi bắt đầu điều trị, bé cao 126,5 cm, nặng 30 kg. Sau 2 năm điều trị, bé cao 148 cm, nặng 41 kg (cao 21,5 cm/24 tháng). Hiện tại, chiều cao của bé nằm trong mức trung bình so với các bạn cùng lứa tuổi, trong khi trước khi điều trị bé luôn có chiều cao ở vị trí thấp nhất.

Hay trường hợp bé trai 15 tuổi, điều trị GH năm bé 7 tuổi. Thời điểm bắt đầu điều trị bé cao 113 cm, nặng 26 kg. Từ năm 4 tuổi, chiều cao bé tăng rất chậm (3-4 cm/ năm), luôn thấp nhất lớp. Bé có chỉ định điều trị GH và điều trị liên tục trong 6 năm. Khi bé 13 tuổi, bé xuất hiện dấu hiệu dậy thì và gia đình quyết định ngưng điều trị. Thời điểm ngưng điều trị chiều cao của bé là 155cm, nằm trong mức trung bình so với tuổi (trung bình bé tăng 7-8 cm/ năm). Hiện tại, sau dậy thì 1 năm, chiều cao bé đạt được là 165 cm.

BS. Trần Thị Ngọc Anh, Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết, chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu GH là một bệnh lý khó nhận biết. Tuy nhiên, may mắn là căn bệnh này có thể điều trị được. Sau 3-6 tháng điều trị, trẻ sẽ được đo lại chiều cao và xét nghiệm máu để đánh giá kết quả và chỉnh liều thuốc nếu cần. Trẻ đáp ứng với điều trị sẽ tăng chiều cao từ 8-12 cm/ năm.

Tuy nhiên, trẻ cần được điều trị sớm trước khi dậy thì, vì sau dậy thì, việc bổ sung GH sẽ không còn hiệu quả nữa. Qua các năm triển khai chương trình, chúng tôi nhận thấy rằng các bậc phụ huynh ngày càng quan tâm nhiều hơn đến việc theo dõi và nhận diện các rối loạn về phát triển chiều cao của trẻ. Ngày càng có nhiều trẻ được ông bà/bố mẹ đưa đến khám về vấn đề phát triển chiều cao từ rất sớm, khi tuổi đời còn nhỏ. Điều này giúp các can thiệp trở nên kịp thời và hiệu quả hơn.

Trong cơ thể người, GH được tiết ra từ tuyến yên ở não. GH đóng vai trò quan trọng lên sự phát triển của hệ cơ xương, quyết định chiều cao của cơ thể; đồng thời GH còn tác động lên chức năng chuyển hóa của cơ thể bao gồm sự phân bố dịch, chuyển hóa lipid, prorein, cacbohydrate, sức cơ và hệ tim mạch.

Riêng đối với trẻ thiếu GH nặng có thể có những biểu hiện như giảm sản vùng mặt giữa (tạo nên bộ mặt giống búp bê), tay chân nhỏ, bộ phận sinh dục nhỏ ở nam... Ở người trưởng thành, nhu cầu GH không nhiều như ở trẻ em nhưng nếu thiếu GH do các bệnh lý liên quan đến tuyến yên có thể làm ảnh hưởng đến sức cơ, thể lực chung, rối loạn mỡ máu, đường máu…

Để việc điều trị bằng GH có hiệu quả, bệnh nhân cần lưu ý tuân thủ đúng và đầy đủ các hướng dẫn điều trị (thao tác tiêm thuốc, thời gian tiêm, liều lượng thuốc), tái khám định kỳ theo hướng dẫn để điều chỉnh thuốc theo đáp ứng tăng trưởng, đánh giá các tác dụng phụ phát sinh. Ngoài ra, phụ huynh cần phối hợp cho trẻ có các vận động thể chất phù hợp, chế độ dinh dưỡng hợp lí, ngủ sớm và đủ giấc.

Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao miễn phí cho trẻ em

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương TPHCM vừa chính thức khởi động chương trình “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em chưa dậy thì” lần thứ 4. Đây là chương trình hỗ trợ cộng đồng thường niên của Khoa Nội tiết nhằm giúp các bậc phụ huynh phát hiện sớm chứng rối loạn tăng trưởng chiều cao ở trẻ, đặc biệt là do thiếu hormone tăng trưởng (GH) để có hướng điều trị kịp thời.

Trong ngày đầu tiên triển khai chương trình, có khoảng 40 trẻ trong độ tuổi từ 4-13 tuổi được tầm soát miễn phí. Trẻ tham gia tầm soát được các bác sĩ hỏi về tiền sử lúc sinh, các bệnh lý liên quan, tốc độ tăng trưởng chiều cao trung bình; thăm khám lâm sàng; đo chiều cao và chụp X-Quang xương bàn tay miễn phí khi có chỉ định để được đánh giá tuổi xương.

Trẻ đăng ký khám tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao tại BV Nguyễn Tri Phương sáng 11/7

Những trường hợp nghi ngờ chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu GH sẽ được bác sĩ hướng dẫn để thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu tiếp theo cũng như tư vấn hướng điều trị thích hợp cho trẻ.

Qua đó, các bậc phụ huynh cũng có thêm thông tin, kiến thức về bệnh lý chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu GH, vốn là căn bệnh khó nhận biết cũng như ít người biết đến.

Chương trình hiện đang tiếp tục nhận đăng ký đến hết ngày 09/08/2020 qua hotline 0936 842 665 (từ 8h -17h tất cả các ngày trong tuần). Những bậc phụ huynh có nhu cầu tầm soát cho trẻ nhưng chưa đăng ký có thể gọi điện sớm để đăng ký. Những trường hợp đã đăng ký trước đó, có thể cho trẻ đến tầm soát vào các buổi sáng thứ Bảy (từ 8h – 11h) trong khoảng thời gian từ 11/07 đến ngày 15/08/2020 theo lịch hẹn.

Chương trình “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em chưa dậy thì” được khoa Nội tiết Bệnh viện Nguyễn Tri Phương triển khai lần đầu vào năm 2017. Sau 3 năm triển khai, chương trình đã tầm soát cho hơn 1.300 trẻ và có 111 trẻ được chỉ định điều trị.

BS. Võ Đức Chiến, Giám đốc bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết: “Bệnh viện Nguyễn Tri Phương là bệnh viện đa khoa đầu tiên và duy nhất đã có chương trình khám tầm soát và chụp X-Quang xương bàn tay miễn phí cho trẻ thiếu hormone tăng trưởng từ năm 2017. Thông qua chương trình, các bác sĩ mong muốn có thể cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác nhất về bệnh lý này đến các bậc phụ huynh, hướng dẫn hướng điều trị đúng đắn và kịp thời nhất cho trẻ. Năm nay, chương trình dự kiến sẽ khám và tầm soát cho khoảng 300 trẻ".