(CATP) Mỹ hôm thứ năm (21-5) cam kết tiếp tục các cuộc tuần tra trên không và trên biển trong vùng lãnh hải quốc tế, bất chấp hải quân Trung Quốc nhiều lần phát cảnh cáo một máy bay săn ngầm P-8A Poseidon của Mỹ phải lập tức rời khỏi không phận gần các đảo mà Trung Quốc bồi lấp phi pháp trên quần đảo Trường Sa -Việt Nam.
Theo CNN, hôm 20-5, hải quân Trung Quốc đã phát cảnh cáo tám lần tới tổ lái một chiếc P-8A Poseidon, máy bay do thám hiện đại nhất Hoa Kỳ, khi nó thực hiện các chuyến bay giám sát phía trên các đảo mà Bắc Kinh đang tôn tạo trên biển Đông. Khi các phi công Mỹ phản ứng bằng cách nói máy bay đang ở không phận quốc tế, một giọng từ radio Trung Quốc bực tức: “Đây là hải quân Trung Quốc... Các anh rời đi ngay!”.
Vụ này, cùng với những cảnh cáo gần đây của Trung Quốc yêu cầu một máy bay quân sự Philippines phải rời khu vực xung quanh quần đảo Trường Sa, cho thấy Bắc Kinh đang âm mưu lập vùng Nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Đông. Một số chuyên gia an ninh lo ngại về nguy cơ chạm trán, đặc biệt sau khi một quan chức Mỹ tuần trước nói rằng, Lầu Năm Góc đang cân nhắc điều máy bay và tàu quân sự tới xác nhận quyền tự do hàng hải, quanh các đảo Trung Quốc vừa bồi lấp nên.
Tàu của lực lượng Phòng bệ biển Nhật (phải) và tàu Hải quân Philippines tham gia cuộc diễn tập hải quân chung ở biển Đông hôm
12-5-2015
Nhà ngoại giao cấp cao của Mỹ về Đông Á, Trợ lý Ngoại trưởng Daniel Russel, nói với báo giới ở Washington rằng, các chuyến bay trinh sát của Mỹ “hoàn toàn phù hợp”; các lực lượng hải quân cùng máy bay quân sự Mỹ sẽ “tiếp tục thực hiện đầy đủ” quyền hoạt động trong không phận và lãnh hải quốc tế. Ông nói Mỹ sẽ có những bước tiến xa hơn, nhằm bảo đảm quyền đi lại trong không phận và lãnh hải quốc tế.
Reuters dẫn lời ông Russel nhấn mạnh: “Người có lý trí sẽ không cố ngăn cản Hải quân Mỹ hoạt động - đó không phải là lựa chọn tốt”.
Hôm thứ sáu, Trung Quốc nói “cực kỳ không hài lòng” với vụ máy bay quân sự Mỹ bay trên vùng biển Đông, gần nơi Trung Quốc đang xây đảo nhân tạo; đồng thời kêu gọi Mỹ ngừng những hành động như vậy trước khi có nguy cơ gây tai nạn. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hồng Lỗi nói việc quân đội Trung Quốc xua máy bay Mỹ “phù hợp với các quy định liên quan”, gán cho hành động của Mỹ là một mối đe dọa an ninh đối với các đảo của Trung Quốc.
Đến nay, máy bay do thám và tàu hải quân Mỹ chưa thách thức các yêu sách lãnh thổ vô lý của Trung Quốc quanh cụm đảo nhân tạo trên biển Đông, và không mạo hiểm đến gần các đảo này trong phạm vi 12 hải lý - tiêu chuẩn vùng lãnh thổ quanh đảo tự nhiên. Nhưng Lầu Năm Góc cảnh báo rằng, “bước kế tiếp” có thể đến.
AFP hôm 25-5 dẫn lời phát ngôn viên Lầu Năm Góc, đại tá Steven Warren, nói: “Đó sẽ là bước kế tiếp”. Được hỏi liệu quân đội có di chuyển vào trong vùng nhạy cảm này, ông nói: “Chúng tôi chưa có bất kỳ thông báo nào để thực hiện các bước tiếp theo. Chúng tôi sẽ tiếp tục các chuyến bay hàng ngày của mình”.
Trước các diễn biến liên tục ở biển Đông, ông Lê Hải Bình, người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, hôm 21-5 đề nghị các nước “có đóng góp trách nhiệm và tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải và hàng không ở biển Đông”.
Việt Nam cũng khẳng định có đầy đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng lịch sử, khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa cũng như Trường Sa, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia đối với các vùng biển, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, phù hợp với các quy định trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNLCOS).