Anh – Mỹ giúp Úc mua tàu ngầm hạt nhân

Tổng thống Mỹ-Joe Biden hôm 15-9 đã công bố một nỗ lực mới để giúp Úc có được tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, một bước tiến quan trọng nhằm chống lại Trung Quốc khi ông nỗ lực xây dựng sự ủng hộ của quốc tế đối với cách tiếp cận của mình với Bắc Kinh.

Thông báo được đưa ra như một phần của quan hệ đối tác ba bên mới giữa Mỹ, Úc và Vương quốc Anh mà các nhà lãnh đạo ba nước cùng tiết lộ.

"Mỹ, Úc và Vương quốc Anh từ lâu đã là những đối tác trung thành và có năng lực và ngày nay chúng ta thậm chí còn thân thiết hơn" - Tổng thống Mỹ nói. "Hôm nay, chúng ta đang thực hiện một bước tiến lịch sử khác để làm sâu sắc hơn và chính thức hóa hợp tác giữa cả ba quốc gia của chúng ta, bởi vì tất cả chúng ta đều nhận thấy sự cấp thiết của việc đảm bảo hòa bình và ổn định ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương về lâu dài".

Mối quan hệ đối tác 3 bên này khởi đầu cho những gì dự kiến ​​sẽ là một loạt các cam kết ngoại giao cho Biden vào mùa thu này, từ các cuộc họp của Liên Hợp Quốc vào tuần tới, hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo châu Á ở Nhà Trắng cho đến các cuộc đàm phán Nhóm 20 tại Ý vào tháng 10.

Nền tảng cho những nỗ lực của ông là mong muốn tập hợp phương Tây và các đối tác của Mỹ ở châu Á trong cuộc chiến đối trọng với Bắc Kinh. 

Các quan chức khẳng định mối quan hệ đối tác mới giữa Mỹ, Anh và Úc không nhắm đến Trung Quốc. Thay vào đó, họ cho biết ba nước sẽ tổ chức các cuộc họp trong những tháng tới để hợp tác về các vấn đề mạng, công nghệ tiên tiến và quốc phòng nhằm đáp ứng tốt hơn các thách thức an ninh thời hiện đại. Mối quan hệ hợp tác mới được gọi là AUKUS, phát âm là "aw-kiss".

Anh - Mỹ - Úc cùng hợp tác với nhau - Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, động thái hướng tới việc thiết lập khả năng tàu ngầm hạt nhân ở Úc mà các quan chức cho biết sẽ cho phép nước này hoạt động ở cấp độ quân sự cao hơn rất nhiều, mới là trọng tâm của thông báo. Các tàu ngầm hạt nhân có thể cơ động với tốc độ và sức bền cao hơn, đồng thời ẩn khuất dễ hơn so với các tàu ngầm thông thường, vốn phải nổi lên thường xuyên hơn.

"Điều này cho phép Úc chơi ở cấp độ cao hơn nhiều và tăng cường khả năng của Mỹ", một quan chức chính quyền cấp cao cho biết trước thông báo. "Đây là về việc duy trì hòa bình và ổn định ở Ấn Độ - Thái Bình Dương”.

Biden, trong thông báo hôm 15-9 cũng khẳng định rằng việc thành lập AUKUS là cần thiết vì "chúng ta cần có khả năng giải quyết cả môi trường chiến lược hiện tại trong khu vực và cách nó có thể phát triển. Bởi vì tương lai của mỗi quốc gia chúng ta và thực sự là thế giới phụ thuộc vào một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trường tồn và phát triển trong những thập kỷ tới. Đây là việc đầu tư vào sức mạnh lớn nhất của chúng ta, các liên minh của chúng ta và cập nhật chúng để đáp ứng tốt hơn các mối đe dọa của ngày hôm nay và ngày mai” - Tổng thống Mỹ nói thêm.

Các quan chức hàng đầu của Úc đã có mặt tại Washington vào hôm 15-9 để gặp những người đồng cấp của họ, bao gồm Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin, trước khi có thông báo chính thức. Trong bài phát biểu vào tối 15-9, Biden thông báo rằng Austin sẽ dẫn đầu các nỗ lực cho chính phủ Mỹ với sự cộng tác chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và Bộ Năng lượng.

Các quan chức Mỹ cho biết các chi tiết của mối quan hệ đối tác mới đã được giữ chặt chẽ khi chúng được phát triển trong những tuần và tháng qua, nhưng các đồng minh khác và các bên liên quan của chính phủ sẽ được thông báo chi tiết cụ thể trong những ngày tới.

Mỹ và Anh có kế hoạch cử các đội kỹ thuật và chiến lược để xác định con đường tốt nhất để Úc có được tàu ngầm hạt nhân trong vòng 18 tháng tới. Kế hoạch mới sẽ đồng nghĩa với việc hủy bỏ thỏa thuận trị giá 90 tỷ USD mà Úc đã ký với Pháp về tàu ngầm thông thường.

Trong một tuyên bố hôm 16-9, chính phủ Pháp gọi quyết định của Úc trong việc tạm dừng thỏa thuận tàu ngầm là "đáng tiếc" và "đi ngược lại với tinh thần hợp tác" giữa hai nước.

Tuyên bố chung của Bộ trưởng phụ trách châu Âu và đối ngoại của Pháp Jean-Yves Le Drian và Bộ trưởng Lực lượng vũ trang Florence Parly cũng đặt câu hỏi về quyết định của Mỹ nhằm phá hoại thỏa thuận hiện có của Pháp với Úc.

"Việc Mỹ lựa chọn loại trừ một đồng minh và đối tác châu Âu như Pháp khỏi mối quan hệ đối tác mang tính cơ cấu với Úc, vào thời điểm chúng ta đang đối mặt với những thách thức chưa từng có (ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương) cho thấy sự thiếu chặt chẽ mà Pháp chỉ có thể lưu ý và lấy làm tiếc" - tuyên bố cho biết.

Anh - Mỹ giúp Úc có được tàu ngầm hạt nhân - Ảnh: NATV

Quyết định này cũng làm dấy lên căng thẳng giữa New Zealand và Úc, khi nữ Thủ tướng Jacinda Ardern đưa ra tuyên bố hôm 16-9 rằng các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Canberra sẽ bị cấm hoạt động trong vùng biển đất nước của bà.

"Lập trường của New Zealand liên quan đến việc cấm các tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân trong vùng biển của chúng tôi vẫn không thay đổi", văn phòng của Ardern cho biết trong một tuyên bố với CNN. Tuy nhiên, tuyên bố nói thêm rằng New Zealand hoan nghênh sự tham gia gia tăng của Anh và Mỹ trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương.