Chính điều này đã bị tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lên án, khiến virus có thời gian phát triển tạo ra những dạng đột biến mới như Omicron.
Omicron là một biến thể mới có khả năng lây truyền cao hơn của coronavirus, được các chuyên gia đánh giá có thể đã xuất hiện từ một khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Omicron lần đầu tiên được ghi nhận ở Nam Phi hôm 24/11 vừa qua, mặc dù không rõ liệu nó có nguồn gốc từ nước này hay không hoặc liệu nó đã xâm nhập vào Nam Phi từ những quốc gia khác trong khu vực.
Những gì các nhà khoa học đến nay biết được là coronavirus có nhiều khả năng đột biến ở những nơi có tỷ lệ tiêm phòng thấp và có khả năng lây truyền cao.
"Nó có thể đã xuất hiện ở một quốc gia khác và đã được phát hiện ở Nam Phi, nơi có năng lực và khả năng giải trình tự bộ gen rất tốt ... nó có thể là hậu quả của một đợt bùng phát, có thể là ở một số khu vực của châu Phi cận Sahara” - Michael Head, nhà nghiên cứu cấp cao về sức khỏe toàn cầu tại Đại học Southampton nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.
Head cho biết sự xuất hiện của các biến thể mới là "hệ quả tự nhiên của việc thế giới tiêm chủng quá chậm".
Ông nói: “Chúng ta vẫn đang có một số lượng lớn dân số chưa được tiêm phòng, giống như chúng ta đang chứng kiến ở khu vực châu Phi cận Sahara, và những quần thể này rất dễ bị bùng phát”.
Head nói thêm, các biến thể mới của coronavirus đã từng gây ra vấn đề trong quá khứ đều xuất hiện từ những nơi từng trải qua các đợt bùng phát dịch lớn, không kiểm soát được, chẳng hạn như khi biến thể Alpha lần đầu tiên được phát hiện ở Anh vào tháng 12 năm ngoái hoặc biến thể Delta lần đầu tiên tìm thấy ở Ấn Độ vào tháng 2.
Biến thể Omicron đã lan rộng khắp thế giới - tính đến ngày 28-11, nó đã được phát hiện ở một số quốc gia bao gồm Nam Phi, Botswana, Úc, Anh, Đức, Ý và Bỉ.
Những người biểu tình giơ biểu ngữ "chúng tôi muốn vaccine" - Ảnh: CNN
Nhiều quốc gia trên thế giới đã phản ứng trước thông tin các nhà khoa học Nam Phi phát hiện ra biến thể mới này bằng cách nhanh chóng đóng cửa biên giới của họ đối với du khách đến từ các quốc gia trong khu vực, bao gồm Nam Phi, Botswana, Zimbabwe, Namibia, Lesotho, Eswatini, Mozambique và Malawi.
Tuy nhiên, các nhà khoa học và các chuyên gia y tế cộng đồng và những người ủng hộ đã cảnh báo rằng khoảng cách quá lớn giữa tỷ lệ tiêm chủng ở các nước phát triển và đang phát triển có thể là nguyên nhân chính khiến những biến thể như Omicron nảy sinh.
Jeremy Farrar - Giám đốc tổ chức từ thiện nghiên cứu sức khỏe Wellcome Trust, cho biết biến thể mới cho thấy lý do tại sao thế giới cần đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng hơn đối với vaccine Covid-19 và các công cụ y tế công cộng khác.
"Các biến thể mới là một lời nhắc nhở, rằng đại dịch còn lâu mới kết thúc" - ông nói trên Twitter. "Bất bình đẳng là điều sẽ kéo dài đại dịch" – Farrar nhấn mạnh.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ 7,5% người dân ở các nước có thu nhập thấp đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19. Trên 8 quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi lệnh cấm di chuyển liên quan đến biến thể Omicron. Tỷ lệ dân số đã tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19 dao động từ 5,6% ở Malawi đến 37% ở Botswana.
Trong khi đó, 63,9% người dân ở các nước có thu nhập cao đã được tiêm ít nhất một mũi, theo WHO. Ở cả Liên minh Châu Âu và Mỹ, khoảng 70% người dân đã được tiêm ít nhất một mũi.
Trong khi có nhiều lý do tại sao một quốc gia có thể có tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn - tình trạng do dự tiêm vaccine vẫn là một vấn đề lớn ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Nam Phi. Chuyên gia Head cho biết việc thiếu khả năng tiếp cận với liều tiêm là một vấn đề lớn.
Ông nói: “Một đóng góp cho việc này (làm phát sinh các biến chủng virus mới) là do một số quốc gia giàu có đang tích trữ số vaccine Covid-19 cao hơn những gì họ thực sự cần và không tài trợ vắc xin cho COVAX hoặc trực tiếp cho chính các quốc gia đó”.
COVAX là chương trình chia sẻ vaccine toàn cầu của WHO. Tính đến tháng trước, 537 triệu liều đã được vận chuyển thông qua chương trình tới 144 quốc gia - một tỷ lệ nhỏ trong số 7,9 tỷ liều đã được quản lý trên toàn cầu cho đến nay.
Mục tiêu của WHO là có 40% dân số của tất cả các quốc gia được tiêm chủng vào cuối năm 2021 và 70% vào giữa năm tới dường như đã nằm ngoài khả năng, chỉ có hai quốc gia châu Phi - Maroc và Tunisia - hiện đang trong quá trình đạt được mục tiêu này.
Tỷ lệ tiêm chủng thấp ở nhiều nơi được cho là nguyên nhân khiến nhiều biến chủng như Omicron xuất hiện - Ảnh: CNN
Viết trên tờ The Guardian hôm 27-11, Gordon Brown - đại sứ của WHO về tài trợ y tế toàn cầu và là cựu Thủ tướng Vương quốc Anh chỉ trích: "Sự thất bại của thế giới trong việc đưa vaccine đến tay của người dân ở các nước đang phát triển đang trở lại ám ảnh chúng ta. Trong trường hợp không được tiêm chủng hàng loạt, Covid-19 không chỉ lây lan ở những người không được bảo vệ mà còn gây đột biến, với các biến thể mới xuất hiện từ các quốc gia nghèo và giờ đây đe dọa ngay cả những người được tiêm chủng đầy đủ ở các quốc gia giàu có trên thế giới".