Viện kiểm sát "tuýt còi"
Ngày 25/5/2021, TAND Cấp cao tại TPHCM mở phiên phúc thẩm với HĐXX gồm 3 Thẩm phán Phạm Công Mười (Chủ tọa), Lê Thành Văn và Hoàng Minh Thịnh.
Tại phiên tòa, đại diện Viện KSND Cấp cao tại TPHCM nêu quan điểm: Án sơ thẩm cho rằng các bị cáo đã gây thất thoát, lãng phí tài sản Nhà nước là không phù hợp. Tài sản thế chấp là của cá nhân bà Hiệp, không liên quan đến tài sản của Nhà nước. Án sơ thẩm quy kết hành vi phạm tội của bị cáo Khanh là chưa phù hợp, từ đó dẫn tới việc xác định bị cáo "đồng phạm giúp sức" là chưa đủ cơ sở. Hợp đồng (HĐ) thỏa thuận 3 bên chỉ là HĐ đặt cọc giữa bên bán và bên mua, có sự đồng ý của phía đại diện BIDV.
Hồ sơ vụ án không có tài liệu chứng minh các bị cáo có sự bàn bạc, thỏa thuận để mua đất với giá thấp. Điều này được thể hiện bằng chính văn bản xin bán tài sản thế chấp của bà Hiệp. Đồng thời, bà Hiệp đã đăng báo công khai bán tài sản, phù hợp với lời khai của người làm chứng và của chính các bị cáo trong vụ án.
Ngoài ra, cấp sơ thẩm giải quyết những vấn đề liên quan đến trách nhiệm dân sự chưa phù hợp.
Ông Nguyễn Hồng Khanh trao đổi với PV Chuyên đề CATP
Theo đại diện Viện Kiểm sát, án sơ thẩm có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng; thu thập chứng cứ chưa đầy đủ để xác định chính xác về tội danh, động cơ, mục đích phạm tội và vai trò đồng phạm của bị cáo Khanh. Do đó, đề nghị HĐXX tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để điều tra và giải quyết lại theo đúng quy định pháp luật.
Tòa phúc thẩm "soi thấu"
Xem xét toàn diện vụ án, HĐXX tuyên Bản án phúc thẩm số 318/2021/HS-PT ngày 25/5/2021, hủy toàn bộ Bản án số 34 ngày 28/5/2020 của TAND tỉnh Bình Dương; chuyển hồ sơ vụ án cho Viện KSND tỉnh Bình Dương để điều tra, giải quyết lại. HĐXX phúc thẩm nhận định: Về tố tụng, vụ án được khởi tố và xử lý theo đơn tố giác tội phạm của ông Nguyễn Hiệp Hòa. Theo đó, ông Hòa tố cáo ông Khanh lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của Công ty An Tây; cấu kết ông Lộc o ép bà Hiệp phải bán đất giá rẻ. Sau khi bán hết tài sản cho ông Khanh, bà Hiệp bị bệnh, qua đời.
Nhân chứng Nguyễn Hữu Trọng nhiều lần trình bày: Ông là môi giới bất động sản. Năm 2012, thông qua anh Sang là cán bộ ngân hàng BIDV chi nhánh Mỹ Phước, ông biết thông tin bà Hiệp cần bán 5ha đất nên đã giới thiệu cho nhiều người biết, trong đó có ông Khanh. Sau đó, ông Khanh gọi điện cho ông dẫn đi xem đất. Khoảng 10 giờ (không nhớ ngày, tháng) năm 2012, ông đưa ông Khanh đến Công ty An Tây gặp bà Hiệp và con trai. Tại đây, bà Hiệp và ông Hòa đã hướng dẫn ông Khanh đi xem phần đất dự định bán rồi vào công ty để trao đổi, thỏa thuận giá cả...
Ông Khanh tại phiên tòa phúc thẩm
Lời trình bày của nhân chứng mâu thuẫn với nội dung tố cáo của ông Hòa. Đây là tình tiết rất quan trọng đến việc xác định bản chất của vụ án, nhưng lại chưa tiến hành cho đối chất, làm rõ, là thu thập chứng cứ không đầy đủ, vi phạm Điều 189 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS).
Theo HĐXX, việc các Cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Bình Dương tách một số hành vi liên quan trong vụ án này để xử lý bằng một vụ án khác là không phù hợp, trái với quy định tại khoản 2 Điều 170 BLTTHS. Thiếu sót này đã ảnh hưởng tới việc xác định bản chất của vụ án, dẫn tới việc giải quyết vụ án thiếu tính toàn diện và triệt để.
Về nội dung: Thứ nhất, Tòa án cấp sơ thẩm nhận định bị cáo Hùng và bị cáo Lộc có vai trò chính và bị cáo Khanh là đồng phạm về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”. Như vậy, khách thể bị xâm phạm đối với tội danh này là tài sản của Nhà nước. Cấp sơ thẩm chưa làm rõ diện tích đất mà bà Hiệp thỏa thuận chuyển nhượng cho bị cáo Khanh được BIDV đồng ý là tài sản bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với BIDV, hay là tài sản Nhà nước? Tại phiên tòa sơ thẩm, đại diện BIDV xác định: GCN QSDĐ của bà Hiệp thế chấp tại ngân hàng không phải là tài sản của ngân hàng, mà vẫn là tài sản thuộc quyền quản lý, sử dụng của bà Hiệp.
Thứ hai, theo cấp sơ thẩm, hành vi vi phạm của các bị cáo và bà Hiệp xảy ra trong quá trình thực hiện HĐ tín dụng, cụ thể là xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ. Vì vậy, cần xác định 2 bị cáo Hùng và Lộc có được giao quyền quản lý, sử dụng tài sản công hay không? Cấp sơ thẩm chưa đánh giá, làm rõ để có cơ sở xác định đúng tội danh theo quy định của BLHS, dẫn đến việc quy kết các bị cáo phạm tội theo Điều 219 BLHS là chưa đủ cơ sở.
Thứ ba, Cáo trạng và bản án sơ thẩm xác định các bị cáo Hùng, Lộc đã cấu kết, thỏa thuận với bà Hiệp và bị cáo Khanh trong việc mua, bán tài sản gây thất thoát cho Nhà nước. Như vậy, cần phải thu thập, làm rõ các chứng cứ xác thực xác định các bị cáo và bà Hiệp đã có sự bàn bạc, thỏa thuận và câu kết với nhau trong quá trình xử lý tài sản thế chấp, cũng như việc chuyển nhượng nhằm động cơ vụ lợi, dẫn tới hậu quả là gây thất thoát, lãng phí tài sản của Nhà nước. Với các chứng cứ đã thu thập, chưa đủ cơ sở để xác định hậu quả là tài sản của Nhà nước bị thất thoát, lãng phí có nguyên nhân từ sự bàn bạc, thỏa thuận vì động cơ vụ lợi của các bị cáo và bà Hiệp; hoặc bị o ép nhằm chiếm đoạt tài sản như đơn tố cáo của ông Hòa.
Thứ tư, Tòa sơ thẩm nhận định việc bà Hiệp cùng 2 ông Khanh và Lộc ký HĐ "3 bên" thể hiện hành vi phạm tội của các bị cáo là chưa đủ cơ sở; xác định việc chuyển nhượng tài sản thế chấp của bà Hiệp cho bị cáo Khanh đã gây "thất thoát, lãng phí tài sản Nhà nước" là chưa phù hợp.
Đặc biệt, đối với bị cáo Khanh là người mua đất khi bà Hiệp có nhu cầu bán thông qua môi giới. Quá trình chuyển nhượng, 2 bên đã tìm hiểu, thỏa thuận về giá cả, được sự đồng ý của BIDV Tây Sài Gòn, mới tiến hành thủ tục. Tại các văn bản xin bán tài sản thế chấp gửi BIDV Tây Sài Gòn, bà Hiệp đều nêu việc bán cho ông Khanh sẽ được giá cao hơn. Riêng việc trả một phần tiền mua đất cho bà Hiệp, bị cáo thực hiện theo yêu cầu của bên chuyển nhượng, được sự đồng ý và cho phép của Ngân hàng. Không có bất kỳ tài liệu nào thể hiện việc bị cáo Khanh đã o ép hoặc có hành vi trái pháp luật để buộc bà Hiệp phải bán đất với giá thấp.
QĐ tạm đình chỉ điều tra vụ án và QĐ tạm đình chỉ điều tra bị can đối với ông Khanh
Chính vì vậy, việc Tòa cấp sơ thẩm xác định hành vi của bị cáo Khanh "đồng phạm giúp sức" là chưa đủ cơ sở và không phù hợp với quy định của pháp luật.
Thứ năm, các chứng cứ đã thu thập không thể hiện việc bà Hiệp bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hay không nhận thức và không làm chủ được hành vi của mình. Chính vì vậy, việc tòa sơ thẩm tuyên những HĐ chuyển nhượng đất giữa bà Hiệp và bà Huỳnh Thị Phương Anh vô hiệu, đồng thời tuyên tịch thu 1/2 số tiền của bị cáo Khanh là không đủ căn cứ và không phù hợp với quy định của pháp luật...
Ông Khanh trình bày: Sau khi vụ án được trả về cấp sơ thẩm, ông đã nhận được KLĐT ngày 28/10/2022, đề nghị truy tố 7 bị can theo Điều 219 và Điều 356 BLHS. Sau đó, ông nhận tiếp 2 KLĐT bổ sung ngày 23/02/2023 và 15/6/2023 đề nghị truy tố 8 bị can. Trong đó, 3 ông Hùng, Lộc, Khanh vẫn giữ nguyên theo Điều 219 BLHS. Cả 4 bị cáo còn lại bị đề nghị truy tố về tội "Vi phạm các quy định về quản lý đất đai" theo Điều 229 BLHS. Lần này, có thêm ông Nguyễn Trung Kiên (người trúng đấu giá phần đất 20.000m2 của Công ty An Tây) bị đề nghị truy tố theo Điều 229 BLHS.
Ngày 04/8/2023, Viện KSND tỉnh Bình Dương tiếp tục ra QĐ trả hồ sơ vụ án để điều tra bổ sung. Ngày 20/8/2023, Luật sư (LS) Phan Trung Hoài (Đoàn LS TPHCM) ký văn bản gửi Viện trưởng Viện KSND tỉnh Bình Dương, kiến nghị đình chỉ điều tra vụ án và đình chỉ điều tra bị can đối với ông Khanh, do hành vi không cấu thành tội phạm theo Điều 219 BLHS như Bản án phúc thẩm số 318/2021/HS-PT ngày 25/5/2021 của TAND Cấp cao tại TPHCM đã nhận định.
Ngày 05/10/2023, ông Khanh nhận cùng lúc 2 QĐ của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Dương ban hành ngày 04/10/2023. Đó là QĐ "tạm đình chỉ điều tra vụ án" và QĐ "tạm đình chỉ điều tra bị can". Lý do: "Đã hết thời hạn điều tra nhưng chưa có kết quả giám định".
Ông Khanh bày tỏ: "Suốt gần 30 năm phấn đấu với nhiều thành tích, trong đó có Huân chương Lao động hạng Ba, tôi đang là Tỉnh ủy viên, Đại biểu HĐND tỉnh, thì bị rơi vào vòng xoáy tố tụng suốt gần 7 năm. Tất cả chỉ vì một lá đơn tố cáo sai sự thật. Tôi vừa có đơn kêu cứu gửi các cơ quan chức năng...".