(CATP) Đó là vụ việc xảy ra tại ngôi nhà số 260 đường Huỳnh Văn Bánh (P11, Q.Phú Nhuận). Bà Vũ Thị Mộng Thu (SN 1958, ngụ địa chỉ nêu trên) là bị đơn trong vụ án dân sự "tranh chấp hợp đồng thuê quyền sử dụng đất và đòi lại giá trị quyền sử dụng đất" do TAND TPHCM xét xử sơ thẩm và TAND Cấp cao tại TPHCM đã xét xử phúc thẩm.
Thắng kiện ở tòa phúc thẩm
Hồ sơ vụ án thể hiện, ngày 30/8/1962, ông Đàm Trung Tường thuê đất của ông Nguyễn Văn Cương cất nhà ở trên diện tích 19m×11m thuộc sở đất 65a, địa bộ 605, tờ số 9. Ngôi nhà mang số 212A đường Nguyễn Huỳnh Đức (nay là số 260 đường Huỳnh Văn Bánh, P11, Q.Phú Nhuận).
Ngày 01/4/1963, ông Tường bán đứt ngôi nhà trên cho bà Nguyễn Thị Hường với giá 150.000 đồng và giao kết, ông Tường có trách nhiệm tái lập giao kèo mướn đất cho bà Hường. Tờ bán đứt nhà của chế độ cũ có vi chứng số 0192 và xác nhận của hội đồng xã Phú Nhuận (lúc bấy giờ).
Theo "chứng thư thuận phân chia bất động sản (BĐS)" lập ngày 18/11/1967 trong gia tộc thì vợ chồng bà Kiều Thị Đông được hưởng thừa kế của cụ cố Nguyễn Văn Cương, trong bằng khoán 605 có diện tích 9.415m2. Cụ thể, vợ chồng bà Đông được chia 2 phần đất cho 2 bằng khoán riêng biệt. Phần đất đang tranh chấp được chiết phân từ BĐS 605, tờ thứ 9, lô số 289/65a vào ngày 21/11/1976. Ngày 20/8/1973, bà Đông lập tờ giao kèo cho mướn đất với bà Nguyễn Thị Hường với nội dung: Diện tích thuê đất 19m×11m thời hạn 10 năm, giá thuê 500 đồng/tháng.
Bà Thu gửi đơn kêu cứu tại Tòa soạn
Sau khi giải phóng miền Nam 1975, bà Hường cùng gia đình vẫn cư trú ổn định tại nhà đất nói trên. Gia đình bà Hường đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của người sử dụng đất và nhà ở đô thị như: trực tiếp kê khai nhà cửa năm 1977, kê khai nhà đất năm 1999 và đóng thuế nhà và đất từ năm 1976 cho đến nay, chấp hành đúng chính sách pháp luật của Nhà nước. Đến ngày 29/8/2007, sổ hồng được cấp cho bà Hường chung với con gái là Vũ Thị Mộng Thu. Ngày 07/4/2010, bà Hường tặng cho căn nhà cho bà Thu theo hợp đồng công chứng số 6027. Hơn một tháng sau, UBND Q.Phú Nhuận đã cấp sổ hồng số BB528347 cho bà Thu.
Sau đó, bà Kiều Thị Đông khởi kiện bà Hường (bà Thu là người có liên quan) trong vụ án "tranh chấp hợp đồng thuê quyền sử dụng đất và đòi lại giá trị quyền sử dụng đất cho thuê” đối với 193,9m2 đất tại địa chỉ 260 Huỳnh Văn Bánh. Quyết định (QĐ) của TAND TPHCM theo bản án sơ thẩm số 205/2021 là "chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Đông về việc đòi lại tài sản là giá trị quyền sử dụng đất cho thuê, buộc phía bà Hường trả lại 193,9m2 đất". Ngày 05/02/2021, phía bị đơn kháng cáo. Ngày 22/02/2021, Viện trưởng VKSND TPHCM có QĐ kháng nghị số 2238. Bản án phúc thẩm số 689/2022 của Tòa Cấp cao "chấp nhận QĐ kháng nghị số 2238, không chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Đông về việc yêu cầu bà Hường và bà Thu trả lại giá trị quyền sử dụng đất".
Chưa đánh giá toàn diện
Ngày 16/06/2023, bà Thu "té ngửa" khi nhận được QĐ kháng nghị giám đốc thẩm số 30/2023, của Tòa án nhân dân Tối cao (TANDTC) đối với bản án dân sự phúc thẩm số 689/2022. Khổ chủ cho rằng, QĐ này chưa nêu ra đầy đủ các tình tiết quan trọng then chốt, chưa đánh giá toàn diện và đề nghị áp dụng đúng pháp luật để giải quyết vụ án.
Căn nhà số 260 đường Huỳnh Văn Bánh
Về nội dung "phần đất tranh chấp có nguồn gốc là của cụ Nguyễn Văn Cương chia cho ông Nguyễn Văn Quý (chồng bà Đông), không phải do bà Đông nhận chuyển nhượng để kinh doanh nhà, đất. Thực tế, bà Đông chỉ có một mảnh đất diện tích 352m2, cho bà Hường thuê 193,9m2 (theo đo đạc thực tế) và cũng không kinh doanh bằng việc cho thuê nhà, đất nên không thuộc diện điều chỉnh bởi chính sách quản lý và cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nhà, đất cho thuê ở các đô thị các tỉnh phía Nam" (được nêu ở trang 6, 7 trong QĐ kháng nghị) là quan điểm trái với nội dung được qui định tại khoản 6, mục I, QĐ 111/CP, ngày 14/04/1977 của Hội đồng Chính phủ đối với nhà, đất cho thuê trước 30/04/1975: "Nhà nước trực tiếp quản lý đất cho thuê, không phân biệt diện tích nhiều hay ít và nói chung không bồi hoàn trừ trường hợp đặc biệt". Ngoài phần diện tích 209m2 cho gia đình bà Thu thuê bằng "tờ giao kèo cho mướn đất ngày 20/02/1973", thì phần diện tích đất còn lại trong tổng số 352m2 bà Đông còn cho gia đình khác thuê.
Kháng nghị của TANDTC chỉ căn cứ vào công văn số 189 (ngày 10/05/2011) của UBND Q.Phú Nhuận để cho rằng nhà đất số 260 Huỳnh Văn Bánh là không thuộc diện Nhà nước quản lý mà không xem xét đến công văn số 713 (ngày 13/09/2018) của UBND quận này gởi Thẩm phán Vũ Thị Thu Hương - TAND TPHCM. Trong công văn số 713 có nêu tình tiết quan trọng là "nhà đất tại 260 Huỳnh Văn Bánh đã được Nhà nước công nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng đất cho vợ chồng bà Hường - ông Chọng (ba má bà Thu) từ năm 1989 bằng giấy phép mua bán, chuyển dịch nhà cửa số 1100 (ngày 26/7/1989) của UBND Q.Phú Nhuận". UBND Q.Phú Nhuận đã nêu rõ căn cứ pháp lý của việc công nhận nhà, đất này cho bà Hường, ông Chọng là QĐ số 111/CP, Luật đất đai 1988 và QĐ 244/1988 của UBND TPHCM. Công văn cũng giải thích việc công nhận quyền sở hữu nhà cho ông Chọng, bà Hường là do mua nhà của ông Đàm Trung Tường từ năm 1963, còn đất là do có nguồn gốc thuê mướn nên thực hiện theo chủ trương chính sách của QĐ 111/CP.
Giấy bán nhà của ông Tường cho cha mẹ bà Thu từ năm 1963
Sau năm 1975, việc cho thuê đất đã được điều chỉnh bởi QĐ số 111/CP tại khoản 6, mục 1 nên "tờ giao kèo mướn đất" ký kết giữa bà Đông và bà Hường không còn giá trị pháp lý, vì đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Do đó, phần đất tranh chấp thuộc sự quản lý của Nhà nước mà không cần phải có quyết định về quản lý đất.
Tại QĐ kháng nghị còn cho rằng "bà Hường thuê đất của bà Đông trên cơ sở "tờ giao kèo cho mướn đất" ngày 20/8/1973 nhưng đã tự ý kê khai, tự làm các thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không phải do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giao đất cho bà Hường nên không áp dụng Điều 247 Bộ luật dân sự năm 2005 để xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu". Sau năm 1975, bà Đông không còn là người có quyền sử dụng hợp pháp phần đất tranh chấp tọa lạc tại số 260 Huỳnh Văn Bánh, vì phần đất này đã được Nhà nước quản lý, bố trí, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các cá nhân, tổ chức khác theo quy định Luật đất đai năm 1987, năm 1993, 2003 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật đất đai.