Nhiều thách thức khó lường
Với chủ đề “Duy trì hoà bình và hợp tác trong bối cảnh có nhiều biến động”, Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 12 diễn ra sáng nay (16/11) tại Hà Nội.
Tại đây, Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn đã khái quát bối cảnh hiện tại, đại dịch Covid-19 đã gây nhiều xáo trộn trong đời sống quốc tế, làm bộc lộ nhiều mâu thuẫn âm ỉ trong lòng xã hội các nước, làm xói mòn lòng tin giữa các quốc gia, tác động đến môi trường hoà bình, ổn định chung giữa các nước.
Theo ông Sơn, Covid-19 không chỉ cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân mà còn kéo giảm nền kinh tế toàn cầu, làm cho những tiến bộ xã hội và thành quả kinh tế tích luỹ của hàng chục năm qua có nguy cơ bị cuốn trôi, gây ra tình trạng đa khủng hoảng trên bình diện quốc tế.
Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn phát biểu tại Hội thảo
“Những xáo trộn đó làm gia tăng cạnh tranh giữa các nước lớn, thúc đẩy thêm xu hướng cực đoan trong xử lý và vận hành hệ thống quan hệ quốc tế” - Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn nhìn nhận.
Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam cho rằng, Biển Đông là phép thử đối với nhiều vấn đề quan trọng trong quan hệ quốc tế cũng như khả năng duy trì đối thoại giữa các nước vì lợi ích chung.
Biển Đông, theo Thứ trưởng Sơn, cũng là phép thử ứng xử của các nước lớn và việc bảo vệ luật pháp và tôn trọng các chuẩn mực ứng xử quốc tế; vai trò của các cơ chế đa phương trong việc kiểm soát căng thẳng, xây dựng lòng tin, thúc đẩy hợp tác, hướng tới giải quyết xung đột.
Với các nước ASEAN, Biển Đông là phép thử về việc duy trì vai trò trung tâm của khu vực tăng trưởng năng động nhất thế giới, với sự đoàn kết của cộng đồng, khả năng thích ứng của các nước Đông Nam Á.
Nói về những động thái mới đây của ASEAN, Thứ trưởng Sơn cho biết, tuyên bố chung của các Ngoại trưởng hồi tháng 8/2020 đã khẳng định quyết tâm duy trì khu vực Đông Nam Á hoà bình, ổn định, an ninh và trung tập.
Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN khi đó đã đồng thời kêu gọi các nước kiềm chế, không làm phức tạp tình hình và leo thang tranh chấp, không sử dụng hay đe doạ sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp và bất đồng bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, ASEAN cũng vẫn xúc tiến để tổ chức thành công hội nghị giữa ASEAN với Trung Quốc về thúc đẩy hợp tác nhằm đối xử nhân đạo với ngư dân trên biển.
Khẳng định tình hình Biển Đông vẫn còn nhiều thách thức khó lường, ông Sơn chỉ ra vấn đề này sẽ tác động đến hoà bình, ổn định và hợp tác khu vực, trong đó có các vấn đề nổi cộm như việc đơn phương diễn giải luật pháp quốc tế không phù hợp với chuẩn mực và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế, cạnh tranh địa chính trị nước lớn và quân sự hoá Biển Đông làm tình hình thực địa tiếp tục diễn biến phức tạp, cản trở các tiến trình ngoại giao nhằm nỗ lực thúc đẩy đối thoại và hợp tác.
Ngoài ra, các vấn đề an ninh phi truyền thống trên biển ngày càng phức tạp, tác động đến cuộc sống bình yên của hàng triệu người.
Không tiến hành các hoat động quân sự, dân sự đơn phương
Để vượt qua các thách thức nêu trên, Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn yêu cầu, các bên cần nêu cao tinh thần đối thoại, thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển và cùng tìm các giải pháp hoà bình cho các khác biệt và tranh chấp ở Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Tăng cường hợp tác, biến Biển Đông thành vùng biển kết nối và hợp tác thay vì cạnh tranh và đối đầu; tăng cường xây dựng và duy trì một môi trường thuận lợi cho việc thúc đẩy hợp tác biển ở Biển Đông cũng là những giải pháp mà ông Sơn đặt ra.
Đặc biệt, ông Sơn cho rằng, các bên cần chủ động phòng tránh nguy cơ đụng độ ngoài ý muốn trên biển; thúc đẩy hợp tác nhằm phục hồi kinh tế và cùng phát triển; hợp tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tăng cường nghiên cứu khoa học biển và phát triển bền vững ở Biển Đông; không ngừng hướng tới giải quyết hoà bình các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông theo quy định của luật pháp quốc tế, nhất là Công ước luật Biển (UNCLOS) 1982.
Vẫn theo Thứ trưởng Sơn, các nước cần tiếp tục thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực, ủng hộ Tầm nhìn của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và nhất trí việc ASEAN có một cách tiếp cận chiến lược chung đối với vấn đề an ninh biển khu vực. Tạo điều kiện thuận lợi để ASEAN và Trung Quốc sớm hoàn thành đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Cùng với đó, không tiến hành các hoạt động đơn phương, cả quân sự và dân sự nhằm thay đổi nguyên trạng trên Biển Đông; tiếp tục đề cao, tôn trọng sự toàn vẹn và giá trị thống nhất, phổ quát của UNCLOS 1982, coi Công ước này là cơ sở pháp lý cho mọi hoạt động trên biển, đồng thời cần tôn trọng quyền lợi hợp pháp căn cứ theo luật pháp quốc tế của các bên liên quan ở Biển Đông.
Bà Phạm Lan Dung nêu ý kiến
Chia sẻ quan điểm với Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn, TS. Phạm Lan Dung, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao đồng thời ghi nhận một số điểm sáng trong tình hình Biển Đông thời gian gần đây.
Theo bà Dung, năm 2020 chứng kiến nhiều quốc gia ven Biển Đông làm rõ hơn lập trường pháp lý ở Biển Đông thông qua các công hàm được trao đổi tại Liên hợp quốc. ASEAN tiếp tục thể hiện vai trò trung tâm, gắn kết khu vực trong bối cảnh nhiều thách thức, đúng với khẩu hiệu của năm ASEAN 2020 “gắn kết và chủ động thích ứng”.
Biển Đông tiếp tục nhận được sự quan tâm của cộng đồng quốc tế; nhiều nước khẳng định tầm quan trọng của hoà bình và thượng tôn pháp luật, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông.
Đánh giá đại dịch Covid-19 đang làm thay đổi mạnh mẽ và nhanh chóng cách thức thế giới vận hành, bà Dung cho rằng, các quốc gia phải làm quen và chủ động thích nghi với những vấn đề “bình thường mới”.
“Trong bối cảnh đó, Hội thảo Biển Đông lần thứ 12 lần đầu tiên được tổ chức theo hình thức kết hợp trực tiếp và trực tuyến và đã mời được số lượng kỷ lục các diễn giả, phản biện và người tham dự Hội thảo” – bà Dung nói.
Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 12 diễn ra trong hai ngày 16 - 17/11/2020 với 8 phiên lớn và 1 phiên đặc biệt với các chủ đề: Tình hình Biển Đông trong tình hình thế giới biến động; Vai trò của ASEAN với tầm nhìn sau năm 2025; Tranh luận pháp lý bằng Công hàm tại Liên hợp quốc; Cạnh tranh định hình công luận về Biển Đông và vai trò của báo chí; Xây dựng các quy tắc ứng xử để tránh va chạm tại Biển Đông; Nguồn cá, nghề cá và bảo vệ tài nguyên sinh vật biển; Nghiên cứu khoa học biển; Khai thác tài nguyên biển bền vững và Phiên đặc biệt cho phép giới trẻ chia sẻ quan điểm về vấn đề Biển Đông.