Tạo cơ sở để việc phân phối các nguồn lực diễn ra theo đúng nguyên tắc thị trường

Nhiều "nghịch lý"

Mở đầu phiên thảo luận chuyên đề “Tăng cường nội lực, khơi thông nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó”, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, Việt Nam đang ở trong một tình thế phát triển có nhiều nét khác biệt, thậm chí khác thường.

Sau 3 năm trải qua đại dịch Covid-19 và vượt qua khó khăn, ông Trần Đình Thiên đánh giá, nền kinh tế Việt Nam vẫn đứng vững, tạo được đà và thế tăng trưởng, phát triển tích cực. Các con số phản ánh thành tích tăng trưởng - ổn định kinh tế vĩ mô, thu hút đầu tư nước ngoài, đặt trong sự so sánh quốc tế, là minh chứng tốt cho nhận định này.

PGS.TS Trần Đình Thiên tham luận tại diễn đàn

“Những thành tích đó đều chứng tỏ “năng lực trụ hạng”, khả năng “đối mặt các cơn gió ngược” rất ấn tượng của nền kinh tế Việt Nam” - ông Thiên nêu quan điểm.

Theo ông, Việt Nam thật sự xứng đáng với lời khen tặng “là ngôi sao sáng giữa bầu trời kinh tế thế giới ảm đạm năm 2020” cũng như đánh giá tích cực của cộng đồng thế giới về sức hấp dẫn đầu tư và triển vọng tươi sáng.

Dù vậy, xuyên suốt quá trình thực tiễn, vị chuyên gia chỉ ra những vấn đề lớn cần được quan tâm.

Trước hết là xu hướng suy giảm liên tục và kéo dài động lực tăng trưởng của nền kinh tế. Quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam, theo ông Thiên, thường chứa đựng “nghịch lý”.

“Doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, sống dai nhưng chậm lớn, khó trưởng thành; Nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn; Tăng trưởng GDP cao nhưng lạm phát thấp; Lạm phát thấp nhưng lãi suất cao” – ông Thiên khái quát.

Cạnh đó, ông nhấn mạnh, tình trạng ách tắc lưu thông các nguồn lực là căn nguyên “bất động hóa” các nguồn lực, làm cho chúng không thể chuyển hóa thành “động lực phát triển”, dẫn tới chỗ cơ thể kinh tế bị suy yếu, bất ổn.

Để bảo đảm lưu thông các nguồn lực trong nền kinh tế thị trường, PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh, cần hạn chế phân bổ nguồn lực theo cơ chế “xin – cho”, “hành chính". Ông cũng khuyến nghị ưu tiên thúc đẩy phát triển các thị trường, đặc biệt là các thị trường “đầu vào”, tạo cơ sở để việc phân phối các nguồn lực diễn ra theo đúng nguyên tắc thị trường (cạnh tranh).

Đảm bảo hạ tầng thông suốt, cơ chế thông thoáng, vận hành thông minh cũng là gợi ý giải pháp của chuyên gia Trần Đình Thiên. Ông nói, đó là những đúc kết mang tính nguyên tắc – nguyên lý, nhưng thực chất là trực tiếp hướng tới giải quyết những vấn đề căn cốt đang đặt ra cho cho nền kinh tế Việt Nam ở khía cạnh tạo động lực và giải phóng năng lực phát triển.

Trong tham luận chủ đề “Tháo gỡ các rào cản, khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam", Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn phản ánh, các doanh nghiệp Việt Nam đang đối diện với những thách thức to lớn.

8 tháng đầu năm 2023, tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và tái gia nhập thị trường vẫn giảm nhẹ, khoảng 0,03% so với cùng kỳ năm 2022. Số doanh nghiệp ra khỏi hoặc tạm thời ra khỏi thị trường tăng đến 15,6% so với 8 tháng đầu năm 2022.

Ông Đậu Anh Tuấn phát biểu tại diễn đàn

“Đây là một chỉ dấu quan trọng cho thấy “sức khỏe” của khu vực doanh nghiệp đáng báo động’ - ông Tuấn cảnh báo.

Chia sẻ sau đó, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI thông tin, Liên đoàn này nhận rất nhiều kiến nghị từ các doanh nghiệp nhằm gỡ “nút thắt” để phát triển. “Chúng ta phải quan tâm việc hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế, khai thác các Hiệp định thương mại đã ký kết, khai thông các nguồn lực cho doanh nghiệp phát triển” – ông Công nhấn mạnh.

Dù đang bàn về “năng lực nội sinh”, nhưng Chủ tịch VCCI cho rằng cần phải phát huy năng lực ngoại sinh, thu hút nguồn lực FDI vào Việt Nam, kịp thời nắm bắt dòng vốn này.

“Cần phải xây dựng niềm tin cho doanh nghiệp với môi trường kinh doanh, thể chế chính sách. Chỉ có niềm tin mới thúc đẩy doanh nghiệp tiến lên”- ông Công nhấn mạnh.

Giải pháp ứng phó

Chia sẻ với những khó khăn của các doanh nghiệp thời gian qua, Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải cho biết, Bộ Công thương đã thực hiện các biện pháp cụ thể, như thường xuyên theo dõi diễn biến thị trường thế giới tham mưu Chính phủ và cung cấp thông tin cho doanh nghiệp để có biện pháp ứng phó.

Cùng với đó, Bộ tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp khai thác thế mạnh trong ưu đãi các Hiệp định thương mại, mời các doanh nghiệp lớn trên thế giới nhằm kết nối chuỗi cung ứng hàng hóa.

Trong lĩnh vực tín dụng, Phó Thống đốc thường trực Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Đào Minh Tú thông tin về điều hành chính sách tiền tệ từ nay đến hết năm và đầu năm 2024.

Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú thông tin về chính sách tín dụng, tiền tệ

“Chưa bao giờ việc điều hành chính sách tiền tệ khó khăn như thời gian qua” – ông Đào Minh Tú nói.

Việc điều hành chính sách tiền tệ của các quốc gia khác trên thế giới, theo ông, đã ảnh hưởng đến điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam, nhất là sau 2 năm đại dịch Covid và tình hình sản xuất của thế giới. Vì vậy, điều hành chính sách tiền tệ thời gian qua phải rất linh hoạt, thận trọng, chắc chắn, thực hiện các mục tiêu của Quốc hội và Chính phủ, đặc biệt là phối hợp với các chính sách vĩ mô khác để đảm bảo sự cạnh tranh cũng như đảm bảo sự phấn đấu của các ngân hàng Thương mại (NHTM) và các doanh nghiệp trong nền kinh tế.

Vẫn theo ông Tú, điều hành lãi suất là khó nhất trong điều hành kinh tế của lĩnh vực ngân hàng, tiền tệ. Căn cứ theo chỉ đạo của Chính phủ và căn cứ vào tình hình thực tế của nền kinh tế, Phó Thống đốc NHNN cho hay, đã 4 lần giảm lãi suất điều hành NHNN, đồng thời tạo dư địa, tạo thanh khoản cho thị trường, cho nền kinh tế, đặc biệt thanh khoản cho các tổ chức tín dụng để tạo dư địa cho các NHTM có giá vốn rẻ để có thể cho vay lãi suất thấp.

“Hạn mức tăng trưởng tín dụng chính là công cụ để điều tiết nền kinh tế và điều tiết chung việc tăng trưởng tín dụng để kiểm soát lạm phát” – ông Tú bình luận và cho biết, năm 2023, NHNN đã nới rất rộng, tạo thông điệp rằng tín dụng sẵn sàng hỗ trợ và mở rộng cho các doanh nghiệp.

Tới đây, ông Tú khẳng định, NHNN sẽ tiếp tục duy trì quan điểm điều hành như vậy. Do đó, cần phải tìm điểm cân bằng giữa lãi suất và tỉ giá và điều hành chặt chẽ, hợp lý. Đây cũng là thành công của NHNN trong điều hành thời gian qua để giữ tỉ giá và lãi suất để thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng chia sẻ quan điểm

Có mặt tại bàn tròn thảo luận, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng thông tin, giai đoạn vừa qua, Bộ này đã thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm, giãn thuế, phí cũng như các loại thu ngân sách nhà nước; thực hiện cải cách hành chính, triển khai hóa đơn điện tử trong một số lĩnh vực.

Thực hiện cải cách tiền lương trong khu vực công; tăng chi để kích cầu nền kinh tế... cũng là những giải pháp ngành tài chính thực hiện, qua đó góp phần giúp cho nhiều doanh nghiệp vượt qua khó khăn; giữ ổn định cho nền kinh tế.

“Kết quả là kinh tế của Việt Nam chúng ra vẫn được đánh giá là điểm sáng của kinh tế khu vực và thế giới” – ông Hưng nhìn nhận.